Sosyalmedyada, Sözcü, Sputnik, Yeni Mesaj ve HaberTürk gibi internet sitelerinde paylaşılan bir iddiaya göre Avrupa Merkez Bankası (European Central Bank, ECB) üzerinde Mustafa Kemal Atatürk’ün portresi bulunan sıfır euro değerindebanknotlarbastırdı.
Atatürk portreli banknotları 0 Euro Bank Notes şirketi bastırmış
Haber sitelerinde yer alan videoda iddia konusu banknotu tanıtan bir kişi görülüyor. 26 Ocak 2019’da İhlas Haber Ajansı’nın YouTube kanalında da yer alan videoda Özgür Honça, elindeki Mustafa Kemal Atatürk portreli banknotlar hakkında bilgi veriyor.
Haberin devamında Özgür Honça’nın şu cümlelerine yer veriliyor.
Honça’nın bahsettiği İbrahim Gölgeli ismi internette aratıldığında karşımıza 0 Euro Bank Notes isimli bir şirketin internet sitesi çıkıyor. Gölgeli’nin ismi burada “Satış ve Destek” sorumlusu olarak geçiyor. Gölgeli’nin Facebook profil sayfasından kendisinin paraları inceleyen bir çalışma sahası olan nümizmatik ile ilgilendiği anlaşılıyor. Ayrıca videoda çeşitli bilgiler veren Honça’nın da ismi şirketin iletişim listesinde geçiyor. Honça ayrıca şirketin Türkiye’deki satış direktörü.
İnternet sitesinde yer alan bilgilere göre İbrahim Gölgeli’nin de parçası olduğu 0 Euro Bank Notes, European Souvenir Bank N.V. isimli bir şirketin parçası. Bu şirket Avrupa geneline hediyelik ve hatıra eşya olarak sıfır euro satışı yapıyor.
Ayrıca şirketin internet sitesindeki “Üretim ve Dağıtım” kısmında şirketin ECB standartlarına göre banknot basımı gerçekleştirdiği, bu nedenle ticari bir marka olarak tescillendiği yzıyor. Banknotların boyutunun piyasadaki 20 euroların boyutuna eş olduğu da belirtiliyor.
İlk ‘sıfır euroluk banknotlar’ 2016 yılında basılmış ve koleksiyonerlerin ilgisini çekmiş. Aralık 2018 itibariyle dünya genelinde 850 adet hediyelik euro banknotu bulunuyor.
Şirketin Facebook sayfasında 12 Aralık 2018’de yapılan bir paylaşımda da banknotların seri numarasının TUAA olduğu, basıma 10 Kasım 2018’de (Mustafa Kemal Atatürk’ün ölümünün 80. yılında) başlandığı, bu ilk serinin devamında diğer cumhurbaşkanlarına da yer verileceği bilgisi bulunuyor.
Yani iddia konusu banknotların bu şirket tarafından basıldığı anlaşılıyor. Şirketin Instagram hesabındaki paylaşımlarda da 26 Ocak 2019’da basında yer alan “Atatürk banknotu” haberlerine yer verildiği görülüyor.
9 Aralık 2018 tarihli başka bir Facebook paylaşımında İbrahim Gölgeli ve Özgür Honça’nın ismi söz konusu banknotların basımıyla ilgili bilgiler verilerek geçiyor.
Şirketin internet sitesininin anasayfasında Atatürk portreli banknotların tanıtımı için “Kemal has arrived” cümlesi kullanıldığı görülüyor. Banknotlar 5 bin adet basılmış.
Şirket daha önce de Hollanda’nın Maastricht kenti için hatıra olarak sıfır euroluk banknotlardan üretmiş. 0 Euro Bank Notes şirketi söz konusu banknotların Türkiye’deki satışı için Kapalı Çarşı’daki bir işletme ile anlaşmış.
Atatürk portreli hediyelik banknotlar Fransa’da basılıyor
Numismag’de 27 Ocak 2019’da yer alan bir habere göre 0 Euro Banknotes iddia konusu banknotları Fransa’da bulunan Oberthur basım evinde bastırıyor. Oberthur Fiduciaire’in internet sitesinde yer alan bilgilere göre ise basım evinin ECB’den aldığı bir onay bulunuyor. Yukarıda aktarılan ve sıfır euroların üzerindeki bir çeşit dijital güvenlik kodu olan Oberthur kodu da bu şirletin geliştirdiği bir kod. Oberthur kod basılan hediyelik euroların güvenilir olduğunu söylüyor.
Euro Commemorative’de Atatürk portreli banknotların 19 euro karşılığı satıldığı görülebiliyor.
Şirketin Avrupa Merkez Bankası’ndan aldığı bir ön onay bulunmuyor
Teyit, konu hakkında daha ayrıntılı bilgi almak için Avrupa Merkez Bankası (ECB) basın departmanına ulaştı. ECB yetkilisi, şirket hakkında bilgileri olmadığını ve normalde şirketlerin merkez bankasından resmi onay almaları gerektiğini belirtti.
Teyit sosyal medya üzerinden 0 Euro Banknotes’a ulaştı. Şirket konuyla ilgili soru üzerine 27 Ocak 2019’da Numismag’da yer alan bilgileri tekrar etti. Numismag’da yer alan bilgilere göre Özgür Honça hediyelik sıfır euro üretimi için daha önce Avrupa Merkez Bankası’ndan onay almış Fransız EBM (Euro Banknote Memory) şirketi ile anlaşmış. Aynı zamanda bu şirket hediyelik eşya olarak sıfır euro konseptinin yaratıcısı.
Şirketin internet sayfasında ECB’den onaylı oldukları ifadesi yer alıyor. Ayrıca EBM Avrupa’da farklı ülkelerde bulunan ve sıfır euro üretimi yapan şirketleri de kendi lisans çatısı altında birleştirmiş. Şirket, Almanya, İspanya, Lüksemburg, Portekiz, İsviçre ve Slovakya’da bu işi yapanlara bir çeşit lisans vermiş. Fakat Mustafa Kemal Atatürklü sıfır euroyu basan şirketin bu listede adı geçmiyor. Numismag’deki bilgilerin ise EBM tarafından verildiği belirtiliyor. Yani iddia konusu banknotları üreten şirket EBM tarafından lisanslandırılmış olabilir. Avrupa Merkez Bankası’nın şirketten haberinin olmaması bu nedenle makul.
Dünya üzerinde üretilmiş ve hala üretilen banknotlar hakkında bilgilerin bulunduğu Banknote World isimli internet sitesinde yer alan bilgilere göre, sıfır euroluk hediye banknotların basımı ECB’nin yetkilendirdiği şirketler tarafından yapılıyor. ECB yetkilisi de bu yetkilendirmenin olası bir “sahte para basımına” mahal vermemek için söz konusu olduğunu belirtti.
ECB’den alınan izin konusunda bilgi almak için Teyit Richard Faille’e de ulaşmaya çalıştı fakat yanıt alınamadı. Slovakya Spectator isimli bir internet sitesinde Faille’nin ECB’den aldığı onayın aktarıldığı görülüyor.
Yukarıda bahsedilen Euro Note Souvenir isimli şirket de 2016’dan beri İrlanda’da hediye amaçlı sıfır euro üretiyor.
İddia banknotlar ile piyasadaki eurolar arasında birçok fark bulunuyor
Avrupa Merkez Bankası (ECB) resmi internet sitesinden halihazırda basılan banknotların bilgisine ulaşılıyor. 5, 10, 20, 50 ve 100 euro değerinde banknotlar çeşitli güvenlik önlemleri alınarak basılıyor. ECB’de yer alan bilgilere göre sıfır euroluk banknotların basımı yapılmıyor.
İnternet sitesinde basılan banknotların üzerindeki güvenlik önlemi amaçlı dijital baskı tekniklerinden bahsediliyor. İddia konusu banknotlar ve ECB’de basılan banknotlarının yüzeylerinde yer alan ibarelerin farklı olduğu görülüyor.
İlk olarak ECB’nin denetiminden geçen ve piyasada karşılık bulan eurolarda ön yüzün kenarlarında güvenlik şeritleri bulunuyor. İddia konusu banknotlarda ise bu şeritler yok.
Piyasada bulunan banknotların ön yüzünün sol üst köşesinde düz bir AB bayrağı ve altında bir imza göze çarparken iddia banknotlarda dalgalanan bir AB bayrağı bulunuyor. En dikkat çekici özellik ise, banknotların ön yüzünün alt kısmında bulunan “EURO SOUV-ENIR” ifadesi. “Souvenir”, İngilizcede “hediyelik eşya” anlamına geliyor.
İnternette hediyelik eşya ve hatıra olarak sıfır euro banknotlar basan euronotesouvenir isimli şirketin sitesinde yer alan bilgilerle, gerçek banknotların ve iddia konusu banknotların daha ayrıntılı bir karşılaştırmasını yapabilmek mümkün.
Hediyelik olarak basılan hatıra banknotlarının ön yüzünde dalgalanan bayrağın yanında banknotun basım yılı ve seri numarası bulunuyor. Yine ön yüzünde yer alan ve bastıracak kişi ya da kurumun isteğine göre yer alacak fotoğrafın alt kısmında ise bastırılan paranın ülkesinin kodu, bir tür dijital güvenlik programı olan Oberthur’un kodu, ve altı haneli bir sayı yer alıyor. Ön yüzün üst kısmında ise piyasada satışta olan eurolardan farklı bir gri hologram bulunuyor.
İddia banknotun üzerindeki farklı gri hologram, dalgalanan AB bayrağının yanındaki sayılar (Dikkatli bakıldığında “2019-01” yazdığı fark edilebiliyor.) ve Atatürk portresinin altında “TUAA004781” ibaresi görülebiliyor.
Ayrıca hediyelik eşya olarak basılan banknotların arka yüzlerinde piyasada olan eurolardan farklı bir güvenlik şeridi yer alıyor. İddia banknotlardaki güvenlik şeridinin de aynısı olduğu söylenebilir.
İddia banknotların arka yüzündeki güvenlik şeridinin hediyelik eşya olarak basılan banknotlardaki güvenlik şeridiyle aynı olduğu görülüyor.
Hediyelik eşya olarak Marx euroları da basılmıştı
13 Ağustos 2018’de Sputnik’te yer alan bir habere göre filozof Karl Marx’ın doğum yeri olan Almanya’nın Trier kentinde de Marx’ın 200. doğum yılı hatırası olarak sıfır euroluk banknotlar basıldı. Trier Belediyesi'nin internet sitesinden banknotlara ulaşmak mümkün. Sitede Karl Marx banknotlarının 3 eurodan satışa sunulduğu görülüyor.
Satışta olan sıfır Marx eurolarının üzerinde de aynı hologram işaretini görmek mümkün.
Üzerinde Karl Marx’ın bir portresi olan eurolarda da dalgalanan AB bayrağı yanında bir imza, euronun arka yüzünde farklı türde bir güvenlik şeridi ve ön yüzünde “XEAN123456” ibaresi bulunuyor.
Marx ve Atatürk banknotları karşılaştırıldığında iddia konusu banknotların hediyelik eşya ve tanıtım amaçlı olarak satılan sıfır euro olduğu daha net anlaşılıyor.
Hediyelik sıfır euro basımı yapan başka şirketler de var
Nümizmatik çalışmaları ile ilgili haberlere yer veren Numismag’ın internet sitesinde 25 Haziran 2017’deki bir röportajda Avrupa’daki sıfır euro banknotların yaratıcısı Fransız Richard Faille’nin açıklamalarına yer veriliyor. EBM’in genel direktörü Faille, röportajda kendi şirketinin 2015 yılından beri banknotları ürettiğini ve 2017 itibariyle Portekiz, İspanya, Slovakya, Belçika ve Almanya gibi ülkelere de satışta olduklarını ifade ediyor. Faille ayrıca kendi üretimi banknotların Avrupa’daki bazı müzelerde sergilendiğinden de bahsediyor. Banknote World isimli internet sitesinde de üzerinde çeşitli kişilerin portreleri ya da belirli tarihi mekanların resimleri olan sıfır euroluk banknotların 2 ila 4 euro arası fiyatlardan satışta olduğu görülebiliyor.
Avrupa Merkez Bankası’nın tek bir darphanesi bulunmuyor
ECB’nin internet sitesinde yer alan bilgilere göre Merkez Bankası’nın tek bir darphanesi bulunmuyor. AB üyesi ve euro kullanan bütün ülkelerin Merkez Bankası Darphanelerinde (National Central Banks, NCB) euro basılabiliyor. Örneğin Almanya, İtalya ve Fransa’nın merkez bankalarında 2017 yılında 50 euroluk banknotlardan toplam 1,7 milyar tane basılmış.
İnternet sitesinde yer alan bilgilere göre ECB, para basım hacimlerini birkaç NCB'ye tahsis ediyor ve bu da paraların toplam yıllık üretimin belirli bir oranını sağlıyor. Parayı basan ilgili banka, ayrılan payın üretim maliyetlerini üstleniyor. Euro stokları yine basımı yapan merkez bankası darphaneleri tarafından yapılıyor.
