Sosyal medyada yayılan görüntülerle,ABD’de ve Hindistan’da Asya kökenli zehirli eşek arılarının ortaya çıktığı ve insanlara saldırdığının görüldüğü iddia edildi. Paylaşımlardan biri 10 bine yakın defa görüntülendi.
Ancak iddia doğru değil. Görüntüler zehirli eşek arısı saldırılarını göstermiyor. Videodaki görüntülerin bir kısmı kimyasal gaz sızıntısına sebep olan kazayı gösteriyor. Bahsedilen arı türü ise Asya dev eşek arısı. Sürü halinde insanlara saldırdıklarına ilişkin bir bilgiyse yok.
Görüntüler Hindistan’daki kimyasal gaz sızıntısı kazasından
İddiaya sebep olan videoyu tersine görsel arama yöntemi ile aradığımızda, görüntülerin Mayıs 2020’de Hindistan’da yaşanan bir kazayla ilgili haberlerde kullanıldığını görüyoruz. 7 Mayıs’ta Hindistan’ın Pradesh eyaletine bağlı Visakhapatnam kentindeki bir endüstriyel tesiste meydana gelen kimyasal gaz sızıntısının, 11 kişinin hayatını kaybetmesine yol açan bir kazaya sebep olduğu belirtiliyor. İddia videosundaki görüntülerin aynısına yer veren ve metadatasını incelediğimizde 7 Mayıs’ta oluşturulduğunu gördüğümüz videodaki görüntüler, arı saldırısını değil, kimyasal gaz sızıntısı sonrası yaşanaları ve sızıntıdan etkilenenleri gösteriyor.
Asya dev eşek arıları bölgeyi istila etmedi
İddiaya konu olan ‘zehirli eşek arısı’, Asya dev eşek arısı olarak bilinen, vespa mandarinia türü. Bu tür, Doğu Asya’da yaygın olmasına karşın 2019’un sonlarında ABD’nin Washington eyaletinde iki defa görülmesinin ardından yabancı basında oldukça fazla habere konu oldu. İlgili haberlere Türkiye’de de Sabah, Güneş, Yeniçağ gibi gazeteler yer verdi. Haberlerde arıların bölgeyi istila ettiği, bu türün ısırığının insanları kolayca öldürebildiği, yaşadığı bölgedeki diğer canlılar için büyük tehdit oluşturduğu iddia edildi. Ancak, iddia konusu videodaki gibi bir arı saldırısından, ne ABD ne de Hindistan basınında bahsediliyor. Hindistan’da Asya dev eşek arılarıyla ilgili yayınlanan güncel haberler ise ABD’deki gelişmeleri konuediniyor. Yani iddiaya konu videonun ilk saniyelerindeki sahnelerin Asya dev eşek arısı istilasını gösterdiğini belirten güvenilir bir kaynak mevcut değil.
İnsanlar için ölümcül bir tehdit değil
Katil eşek arısı olarak da anılan vespa mandarinia, beş santimetreye kadar ulaşabilen boyuyla, bilinen en büyük eşek arısı türü. Yaygın olarak Güneydoğu Asya, Çin ve Tayvan’da görülüyor. Bazı bölgelerde geleneksel ilaç üretiminde veya likör yapımında kullanılıyor. Özel olarak diğer türlerden daha zehirli değil, sebep olduğu ölümlerin nedeni alerjik reaksiyon ve anaflaktik şok. Fakat boyutu gereği diğer türlere oranla daha büyük miktarda zehir verebiliyor, bu nedenle kişiyi aynı anda birden fazla kez sokmasının öldürücü olabileceği söyleniyor. Yaz aylarında sayıları artan Asya dev eşek arıları hakkındaki temel endişe insanlara zarar vermeleri değil, yaşadıkları bölgedeki bal arılarını öldürmeleri. Yapılan araştırmalarda Asya’daki diğer arı türlerinin katil eşek arısıyla mücadele edebilmek için bazı yöntemler geliştirdiği gözlemlenmiş. Fakat ABD gibi bölgelerdeki arıların bu tür bir tehdite alışkın olmadığı ve bal arısı populasyonunun azalmasıyla birlikte bölgedeki tarım faaliyetlerinin olumsuz etkilenebileceğinden endişe ediliyor.
Asya dev eşek arısı(üstte) ve bal arısı(altta)
California Üniversitesi Riverside Etnomoloji Müzesi’nde görev yapan Dr. Doug Yanega, Asya dev eşek arılarına Kuzey Amerika kıtasında ilk olarak Vancouver, Kanada'da 2019 Eylül'de rastlandığını, son olarak da Aralık 2019’da, Washington’da iki farklı noktada görüldüğünü, o tarihten bu yana herhangi bir vakayla karşılaşılmadığını, basına yansıdığı gibi bir istilanın söz konusu olmadığı belirtiyor. Bu türün Kuzey Amerika’ya kargo gemileri aracılığıyla gelmiş olma ihtimalinin yüksek olduğu da söylenmiş.
Sonuç olarak iddia gerçeği yansıtmıyor. Asya dev eşek arılarının ABD’de veya Hindistan’da insanlara saldırdığına ilişkin bir haber yok. Bu türe ABD’de en son Aralık 2019’da rastlanmış. İddia yanlış bilgi türlerinden çarpıtmaya örnek gösterilebilir.
