Bu içerik ilk kez "What to do if the older people in your life are sharing false or extreme content" başlığıyla Buzz Feed News tarafından 23 Temmuz 2019 tarihinde yayınlanmış ve Sonay Ün tarafından Teyit için çevrilmiştir.
“Büyüteç simgesini bul,” diyor Patrick Costales, ekranında YouTube’un açık olduğu tableti işaret ederken.
Naomi Harris, BuzzFeed News
Costales (15), Michele Bianchi’ye (81) çok sevdiği bir İtalyan televizyon programının bölümlerini nasıl arayacağını gösteriyor. Her Cumartesi, Toronto’da bir kütüphanenin bodrum katında buluşuyorlar ve Costales, Bianchi’ye “Cyber Seniors” isimli program dahilinde nasıl e-posta gönderildiğini, haberlerin nereden okunduğunu, nasıl müzik dinlenildiğini ve internetteki diğer işlemlerin nasıl yapıldığını öğretiyor. Görüntüler, beşinci kez buluştukları Cumartesi'den.
Costales, Bianchi’yle olan görüşmesi sona erdikten sonra kendilerinden yaşça büyük insanların internetteki davranışlarını tartışmak üzere bilgili arkadaşı Mareson Suresh’in (15) yanına oturdu. Şimdiye kadar yetişkin bir kullanıcının sosyal medyada tartışmalı bir gönderi paylaştığını görmüşler miydi?
Costales “sık sık” gördüğünü söylüyor.
“Annem fotoğraf çekmekten hoşlanır. Çektiği bir fotoğrafı sosyal medyada paylaşmayacağını söylese de paylaşır,” diyor Suresh. “Yani Facebook kullanmadığım için annemi Facebook’ta veya başka bir platformda takip etmiyorum; fakat annem Facebook’u çok seviyor.”
İster kişisel fotoğraflar ister yanlış veya tahrik edici yazılar ve görseller olsun gençler, sürekli internette gezinen yetişkinleri idare etmeye çalışıyor ve zaman zaman bu yetişkinlerin neden olduğu sorunlarla uğraşıyorlar.
1946 ile 1964 yılları arasında doğan “boomers” kuşağı ile daha eski jenerasyonlar, içinde bulunduğumuz yeni ve karmaşık bilgi ortamında sorun yaşayan tek grup olmamalarına rağmen yapılan bir araştırma bu kişilerin sanal alemde en zorlayıcı durumlarla karşılaştıklarını ileri sürüyor. Tabii ki gençler de bu tip zorluklar yaşıyorlar. Nitekim üniversite öncesi ve üniversite öğrencilerini hedefleyen çok sayıda medya okuryazarlığı programı bulunuyor. Bununla birlikte internetteki platformlarda yaşanan hızlı değişimler ve "Cyber Seniors" gibi programların birçok kullanıcıya erişememesi, yaşça daha büyük olanların teknolojinin hızına yetişememelerine neden oluyor.
“Peki yetişkinler konusunda nasıl hareket edeceksiniz?”
Vancouver’da bulunan Washington Devlet Üniversitesinin karma ve ağ tabanlı öğrenme bölümünü akademisyeni Mike Caufield’e göre buradaki zorluk, durumu faydalı sonuçlar elde edecek ve farklı jenerasyonlar arasındaki ilişkileri yıpratmayacak bir biçimde ele alabilmek. Caufield aynı zamanda, bilgi okuryazarlığını öğretmeye yönelik yeni yaklaşımların öncüsü olan Dijital Kutuplaşma Girişimi’nin lideri. Caulfield’in öğrencileri kendilerinden yaşça büyük yakınlarının Caulfield’in öğrettiği becerileri öğrenmeleri gerektiğini düşünüyor.
“Her sınıftaki öğrencilerim 'Harika dersti. Peki yetişkinler konusunda nasıl hareket edeceksiniz?' diyor. Bu soruyla devamlı karşılaşıyorum. Yarı şaka yarı ciddi bu tepkinin oldukça samimi olduğunu hissediyorum. Öğrencilerin bu konudan bahsederlerken kafalarında özellikle ilgilenilmesi gereken bireyler olduğunu anlıyorum."
Neyse ki Caulfield ve başka uzmanlar konuya ilişkin öneriler sunuyorlar.
Suresh de tabii. Yaşlılara haftalarca cihazlar ve internet hakkında temel bilgiler veren Toronto’daki gençlerden biri olarak Suresh'in de çözüm tavsiyeleri bulunuyor. “Onlara açık olmanız yeterli. Ailenizle bu özel konular hakkında konuşmanızın tuhaf olduğunun farkındayım; fakat çok büyük faydasını göreceksiniz. Bu yüzden onlarla en kısa sürede konuşmanız uygun olacaktır," diyor.
Eksik bağlamı sunun
Bu soruna “John Cusack Problemi” denilebilir.
Ünlü aktör John Cusack Haziran ayında karikatürlü bir tweet attı. Tweette, Davut’un yıldızı bulunan bir el insanları eziyordu. Karikatürün yanında “Size kimin hükmettiğini öğrenmek istiyorsanız sadece kimi eleştirmeye izninizin olmadığını bulun” yazıyordu. Sözler Voltaire’e atfedilmişti ama aslında beyaz nasyonalist Kevin Alfred Strom’un kitabından alınmıştı. Cusack (53) tweet’e ayrıca “Parayı takip et” yorumunu yapmıştı.
Yahudi aleyhtarı mesajı geri tepen Cusack olaya bir “bot”un sebep olduğunu iddia etti. Daha sonra paylaştığı tweetin ne ima ettiğini anlamadığını söyledi. Tweet’inde “Yanlışlıkla aşırı sağ görüşlü bir hesabın gönderisini retweetledim. Filistin’de bir hastaneyi hedef alan korkunç bombalama eylemini kast ettiğini düşündüm,” diyordu.
Caulfield yaşça büyük insanların radikal mesaj veya görüntüler içeren gönderileri farkında olmadan paylaşmalarının yaygın bir durum olduğunu ifade ediyor. “Bazı kişilerin, yanlış bir bilgiyi paylaşırken esasında o bilgi kaynağının kötü amaçlı olduğunu anlayıp anlamadıklarını tespit etmek çok zor. Anne babanız profillerinde Minyonlar yerine bir anda Temmuz ayının başında yaşanan çimentolu milkshake olayına ilişkin aşırı sağ gönderiler paylaşmaya başlarlarsa ne yaparsınız?”
Caulfield, bu tip kullanıcılara özel olarak müdahale etmenin önem taşıdığını söylüyor. Kişiye, içeriğin içinde bulunduğu bağlamını görmesi konusunda yardım etmek gerekiyor.
“Aile üyeniz konuyu anlamayabilir ve paylaşımlarından dolayı dehşete kapılabilir. Dolayısıyla müdahale edilecek noktayı iyi saptamak ve karşı tarafa ‘Tam olarak bunu kast etmediğini biliyorum fakat…’ diyebilmek gerekiyor.”
Olumlu ve kişisel tutumunuzu koruyun
Uzmanlar, zıtlaşmamanın esas olduğu konusunda hemfikirler. Daniel Kent, henüz Indiana’da bir ortaokul öğrencisiyken 2003 yılında kâr amacı gütmeyen bir kuruluş olan Net Literacy’i kurdu. Kurumun ilk programlarından biri yaşça büyük olan kişilerin interneti kullanmalarına ve temel internet becerilerini edinmelerine yardım eden “Senior Connects” programıydı.
“Her şey (yaşça büyük olan insanlara) ilgi ve saygıyla yaklaşmaktan geçiyor. Bu kişilerin oldukça iyi niyetli olma ihtimali karşın uygulama kısmında bu kadar düşünceli ve duyarlı hareket edemeyebileceklerini bilmek gerekiyor,” diyor Kent.
Kent ve Caulfield, bu kişilerle konuşmak istediğinizde, onlarla yüz yüze konuşmanızı ya da bu mümkün değilse mesajla veya telefonla iletişime geçmenizi öneriyor. Aksi takdirde birinden Facebook veya benzeri bir platformda açık olarak bahsedilirse o kişi muhtemelen kendisini saldırıya uğramış veya rezil edilmiş gibi hissedebilir. Ayrıca o kullanıcıdan, yaptığı paylaşımın sebebini öğrenme imkanı kalmayacak. Bir kullanıcının nereden geldiğini ve belirli bir gönderiyi neden paylaştığını tespit etmek önemli.
“Gönüllülerimize olabildiğince empati göstermelerini tavsiye ediyoruz,” diyor Kent.
Alenen hareket etmekten de korkmayın
Bireysel hareket etmek çoğunlukla en iyi seçenek olduğu halde alenen müdahale etmek isteyebileceğiniz durumlar olabilir: örneğin, bir tanıdığınızın paylaştığı yanlış veya yanıltıcı bilgi çok fazla etkileşim alıyorsa.
Kent, “Tanıdığınıza doğrudan müdahale etmenin onu durdurmayacağını ve bunun yerine o gönderiyi gören arkadaşlarınız adına yapılacak müdahalenin daha etkili olacağını düşünebilirsiniz,” diyor.
Agresif veya zıtlaşan tavır takınmama kuralı ise geçerliliğini koruyor. Kent, gönderinin asıl içeriğini açıklamanın, aynı konuda farklı bir bilgi paylaşarak tartışmaya dahil olmanın ve o bilginin neden daha doğru veriler sunduğunu belirtmenin uygun adımlar olacağını ifade ediyor.
Karşılaştıkları bilgileri Google’da arattırın
Bir yakınınızın gerçeklikten uzak bilgiler paylaştığını gözlemlediğinizde o yakınınızın hangi duyguyu, fikri veya düşünceyi ifade etmeyi amaçladığını anlamaya gayret edin ve o kişiyi gerçek bilgiyi edinebileceği daha iyi bir kaynağa yönlendirin.
Caulfield, “Böylece ilgilendikleri konuyu kapsayan daha iyi bir kaynağa yönelmelerini sağlarsınız,” diyor.
Uyarı: Belirli bir fikir veya iddia nefret uyandırıyor veya alenen yanlışsa, karşı tarafın o fikri veya iddiayı izah etmelerine yardım etmek sizin göreviniz değil. Caulfield konuyla ilgili olarak “Bu kişiler, beyaz ırkın üstünlüğünü savunan kişilerse endişelerini doğrulayacak bir harekette bulunmayın. Fakat endişelendikleri konu bir dereceye kadar geçerliyse, empatiyle yaklaşabilirsiniz” diyor.
“Bakın bu haber başlığı diğerlerinden farklı”
Caulfield, kişiyi asıl konu veya iddiayı, veri tabanında bulunan internet sitelerini kontrol altına alan Google Haberler’de aramaya teşvik etmenin uygun olacağını söylüyor. Böylece kullanıcı, kendi bakış açısını veya hislerini onaylayan daha güvenilir bir kaynaktan bilgi alabilir.
“USA Today sitesini kaynak olarak kullanırsanız neredeyse her zaman doğru noktaya temas edebilirsiniz,” diyor Caulfield. “Tıkladığınızda aynı başlığa ulaşamayabilirsiniz; fakat (farklı) bir hikaye bulmanız 10 saniyenizi alıyor.”
Bu uygulama aynı zamanda kişinin aynı konu hakkında farklı haber başlıklarını görmesini sağlıyor ve hangi bilgilerin çeşitli yayın organlarınca ortak olarak korunduğunu gözlemlemelerine yardım ediyor. “Google Haberler’e başvurmak ve orada haber başlıklarını aratıp 'Bakın bu haber başlığı diğerlerinden farklı’ demek çok etkili oluyor.”
Eufemia ve Michele Bianchi, Toronto Halk Kütüphanesindeler.
Aynaya bakın
Bilgi tüketimi konusundaki kendi alışkanlıklarınızın da ideal olan olmayabileceğini fark edecek bilince sahip olun. Bir haber yazısına yönelik başka kaynaklar bulmaya ve karşınıza çıkan detayları, olayla ilgili tutarsızlıkları belirlemek üzere kıyaslayın. Nihayetinde doğru olanı paylaşın. Arkadaşlarınıza ve ailenize müdahale etmek yerine bu alternatifi uygulayabilirsiniz.
Caulfield, “Aile üyeleriyle yeni bilgiler paylaşmanız veya yanlış düzeltme adımlarınızı, yakınlarınız yerine daha büyük platformlardaki kullanıcılara yönelik atmanız çoğu durumda daha etkili olur,” diyor.
Çevrenizdeki bazı yetişkinler paylaştıkları bilgiler konusunda sorun yaşasalar bile bol miktarda bilgi, deneyim ve sevgileri var. Toronto’da yaşayan 15 yaşındaki Suresh, öğrencisi 79 yaşındaki Eufemia Bianchi’ye kullandığı Samsung telefon hakkında birçok şey öğretti. Bu, aynı zamanda kendisi için de güzel bir öğrenme deneyimi oldu.
Suresh, “Genelde gençlerin, çevrelerinde bulunan en bilge ve hayata dair en çok tecrübesi olan kişilerle konuşma imkanları bulunmuyor fakat bu program, bize yaşlılarla iletişim kurma fırsatı sunuyor; bu da programın en önemli özelliklerinden biri,” diyor.
