*Bu içerik ilk kez "Bots spread a lot of fakery during the 2016 election. But they can also debunk it" başlığıyla Poynter arafından 20 Kasım 2018 tarihinde yayınlanmış ve İlayda Ece Ova tarafından Teyit için çevrilmiştir.
2016’da ABD'deki seçimlerden beri botların yanlış bilgiyi yaymaktaki rolüyle ilgili pek çok spekülasyon yapıldı. Şimdi ise, bu rolün büyüklüğünü niceliksel olarak saptayabiliyoruz.
Nature Communications dergisinde yayınlanan bir çalışmaya göre, otomatikleştirilmiş Twitter hesapları son ABD seçimleri sırasında yanlış bilgileri orantısız bir şekilde yaygınlaştırdı. Botlar çalışmadaki Twitter kullanıcılarının sadece yüzde 6’sını oluştursa da Twitter’daki güvenilirliği düşük kaynaklardan paylaşılmış içeriklerin yüzde 34’ünün yayılmasından sorumlu oldukları görüldü. Indiana Üniversitesi’nde Enformatik ve Bilgisayar Bilimi Bölümü profesörü ve bu çalışmanın başkanı olan Filippo Menczer’in Poynter’a yollanan basın açıklamasında dediği üzere “Bu çalışma, çevrimiçi yayılan yanlış bilgiye botların ciddi katkısı olduğuna işaret ettiği kadar bu mesajların ne kadar hızlı yayılabildiğini de gösteriyor.”
Araştırmacılar Twitter’da Mayıs 2016 ile Mart 2017 arasında paylaşılan 14 milyon tweeti ve 400 bin makaleyi analiz ettiler. Bir kaynağın güvenilirliğinin düşük olup olmadığını tespit etmek için yanlış veya yanıltıcı bilgi yaydığı bilinen sitelerin bir listesini yapan (Poynter’ın sahibi olduğu) PolitiFact gibi sitelerden faydalandılar.
Güvenilirliği düşük siteler The Onion gibi hiciv sitelerinden, işi tamamen sahte haber yaymak olan USAToday.com.co gibi sitelere kadar uzanıyordu. Bu iki internet sitesi arasında oldukça geniş bir fark var ama Twitter gibi sitelerde yanlış bilgi ile hiciv arasındaki çizgi bilindiği üzere epey belirsiz ve kullanıcılar hangisi hangisine dönüşüyor karar vermede bölünmüş durumda.
Botların bu kaynaklardan yanlış bilgileri nasıl yaydığının izini sürmek için çalışmanın yazarları Indiana Üniversitesi’nin iki analiz aracını kullandı: Hoaxy ve Botometer. İlki çeşitli iddiaların çevrimiçi olarak nasıl yayıldığının izini sürerken ikincisi sosyal medyadaki botları tespit etmeye yarayan makine öğrenmesi ile çalışan bir araç.
Çalışma bilhassa Botometer’dan alınan, binlerce örneğe de dayanarak botları tespit eden bot skoru dağılımlarını karşılaştırıyor. Yazarlar, analizin yanlış pozitif ve yanlış negatif sonuç verme olasılığının etkisini azaltmak için 5 üstünden 2.5 skorunu eşik değer olarak kullandı. Bu skor, Menczer’in ilettiğine göre bu algoritmada olabilecek en yüksek hatasızlık payı.
Yanlış bilginin yayılımını genişletmekteki rollerinin yanı sıra botlar, yanlış bilginin en baştan yayılmasında da kritik rol oynuyor. Çalışmaya göre, botlar asılsız tweetleri viral olduktan sonra değil paylaşılmalarının hemen ardından yaymaya daha meyilli. Sonrasında ise kullanıcılar bu tweetleri halihazırda çok fazla insan paylaşmış gibi göründüğü için paylaşıyor.
Güney Florida Üniversitesi’nde Bilgisayar Bilimleri yardımcı doçenti olan çalışmanın diğer bir yazarı Giovanni Luca Ciampaglia basın demecinde, “İnsanlar, çok fazla kişi paylaşmış gibi görünen iletilere inanmaya daha meyilli.” diyor. “Botlar bu iletileri çok popülermiş gibi gösterip gerçek insanları bunları yayması için kandırarak, bu güvenden besleniyor.”
Çalışmaya göre, Twitter sosyal medyadaki otomatikleşmiş hesapların sayısını kontrol altında tutarak yanlış bilginin yayılmasını azaltıyor. Şirket bu amaç doğrultusunda sadece Mayıs ve Haziran aylarında 70 milyon hesabı askıya alarak belirli bir mesafe kaydetmiş durumda. Şirket yakın zamanda Cemal Kaşıkçı’nın ortadan kaybolmasıyla ilgili Suudi hükümeti yanlısı görüşleri yaymaya çalışan bir bot ağını etkisiz hale getirdi ve kullanıcıların potansiyel sahte hesapları raporlamasının yolunu açtı. Yine de botlar Twitter’da bilgi karmaşasını körüklemeye devam ediyor, ama yanlış bilgi yaymak için kullanılmayanlar da var. Bu durumda teyitçiler botların yanlış bilgi yaymasıyla savaşmak için ne yapmalı?
Tai Nalon geçen senenin büyük bir kısmını bu soruyu cevaplamak için harcadı. Nalon’un cevabı “botları kendi oyununda yenmek” gerektiği oldu.
Brezilya’daki bir teyit projesi olan Aos Fatos’un direktörü Nalon, “Bence yanlış bilgi yayılımını engellemenin tek yolu yapay zeka ve biz bu işi yapan botlar tasarlamalıyız” diyor. “Gazeteciler insanlara haberleri okudukları yerde ulaşmalılar. Şu an Brezilya’da insanlar sosyal medyadan ve WhatsApp’tan haber okuyor. O zaman neden biz de oralarda olup habere erişim süreçlerini kötü adamların kullandığı araçları kullanarak otomatikleştirmeyelim?”
Brezilya’da geçen ay gerçekleşen seçime giden süreçte Aos Fatos sahte haber paylaşan insanları otomatik olarak düzelten bir Twitter botu tasarladı. Fátima isimli bu otomatize hesap Aos Fatos’un veritabanındaki teyitlenmiş makalelerle uyan URL’leri tespit etmek için yapay zeka kullanarak Twitter’ı tarıyor. Sonrasında bot, Twitter kullanıcısına ilgili teyiti görebileceği linki ileterek cevap veriyor. (Belirtmiş olalım: Fátima Uluslararası Doğruluk Kontrolü Ağı’nın Brezilya’da verdiği "İyi çıkış" ödülünü kazandı.)
Nalon’un Poynter’a aktardığı üzere, Fátima kullanıma girdiğinden beri 12 binden fazla linki taradı ve birçok kullanıcıya yaklaşık 2 bin 500 cevap verdi. Nalon’a göre bu önemli çünkü yanlış bilgi paylaşan Twitter hesaplarının hepsi teyitçileri veya doğrulanmış medya organizasyonlarını takip etmiyor. Fátima gibi botlar, kendi bilgi kaynakları ne olursa olsun tüm kullanıcıların doğrulanmış bilgiye erişimi olmasını sağlıyor.
“Bence teknoloji işimizin boyutunu büyütmemizi sağlayabilir. Bu durumda en büyük sorunumuz ise teyit kaynaklarına erişimi olmayan insanlara ulaşmak” diyor Nalon. “Fátima link paylaşarak birisine cevap verdiğinde birçok kişi o tweete gidip yanlış bilgi paylaşan insanlara cevap veriyor veya cevap tweetini beğeniyor.”
Aos Fatos yanlış bilgiyi otomatik olarak düzeltmek için bot tasarlayan sayılı doğrulama kuruluşundan biri. Nalon, 2019’daki hedeflerinden birinin de bu aracı Arjantin’deki Chequeado’dan başlayarak başka teyitçilerin de kullanımına açmak olduğunu söylüyor.
Nalon, “Gazetecilerin ihtiyacı olan, bilgi aktarımında aracılık etmenin yollarını üretmek, ve bunu sadece Facebook ve Twitter’ın bize verdiği araçlarla yapmayacağız. Facebook, Twitter ve WhatsApp’ın içinde yeni araçlar üretmeliyiz” diyor. “Eğer farkındalık yaratıyorsak, güvenilirliği de yaratabiliriz ve insanların botlara bakış açısını değiştirebiliriz.”
