Bu içerik ilk kez "How to spot fake Twitter accounts" başlığıyla Fact-checking Day tarafından 21 Mart 2017 tarihinde yayınlanmış ve Ekin Gürel tarafından Teyit için çevrilmiştir.
Bir sosyal medya hesabına sahip olmak fazlasıyla kolay, bunun için tek ihtiyacınız bir bilgisayar ve internet bağlantısı.
Sosyal medya platformlarında neredeyse istediğiniz her konuda bilgi paylaşımı yapabilirsiniz ve paylaşımınızın adil, doğru ya da kibar olması gerekmiyor. Sosyal medya, kamuoyu tarafından tanınan kişilerce de kullanıldığından, (örneğin Beyonce’nin hamileliğini ilan etmesi ya da Trump’ın telefonlarının dinlendiğini iddia etmesi) paylaşımlar haber değeri kazanıyor.
İşte bu nedenle sosyal medyadaki paylaşımların hangilerinin meşru ve doğru olduğunu, hangilerinin botlar, troller ve sahtekarlar tarafından paylaşıldığını ayırt etmek büyük önem arz ediyor.
Sosyal medya etkileşimlerinin doğruluğunu ve orijinalliğini anlamak, gerçek hayatta insanların gerçeği söyleyip söylemediğini ayırt etmeye benziyor. Gerçek dünyada bazı belli başlı ipuçlarını takip ederek kimlerin hakikati söylediğini kimlerin bizi aldatmaya çalıştığını anlıyoruz. İnternet ortamında da bu içgüdüleri temel sosyal medya kullanım bilgilerini harmanlayarak kullanmanız gerekiyor.
Ünlü simalar
Önemli simaların hesaplarında orijinalliği anlamak için ilk bakmanız gereken yer, kullanıcı adının yanında bulunan ve hesabın “onaylandığını” işaret eden mavi tik. Bu sembol atılan mesajların, adı yazan kişi tarafından paylaşıldığını belirtiyor. Twitter, CNN gibi hesapları ya da Taylor Swift gibi ünlü simaların hesaplarını “mavi tik” ile işaretlemek için bir mail onaylama işlemi uyguluyor.
Twitter hesabının doğruluğunun tespit edilmesiyle ilgili yakın zamanda BuzzFeed’den Craig Silverman’ın ortaya çıkardığı bir örneği inceleyelim. Bu vakada eski ABD Savcısı Loretta Lynch adına paylaşımda bulunan hesabı ele alalım (Hesap engellendi).
Yukarıdaki hesabın sahte olduğunu gösteren en az beş ipucu var.
1. İsminin yanında “onaylanmış” anlamına gelen mavi tik simgesi bulunmuyor.
2. Bu hesap yakın bir zamanda oluşturulmuş. Bu tip hesaplar bazen güncel haberlere ve olaylara yönelik olarak oluşturuluyor. Ama her zaman böyle olmuyor örneğin ABD Savcısı Preet Bharara’nın Twitter hesabında ise farklı bir durum söz konusu olmuştu. Bharara’nın hesabındaki mavi tik çok yeni.
3. Sahte hesaptaki bazı paylaşımlarda yüksek mevkideki insanlar için alışıldıktan fazla bir şekilde büyük harfle yazılıp, ünlem işaretleri kullanılmış. Ayrıca profil açıklamasında tırnak içerisinde yer alan “ilk” ifadesi ve ünlem işareti şüphe uyandırıyor.
4. Düşük kalitedeki görseller: Hesapta kullanılan fotoğraflar bulanık ve profil fotoğrafında ise konuşurken çekilmiş bir fotoğrafı bulunuyor. Önemli simalar genelde yüzlerinin net olduğu ve düzgün çıktıkları fotoğrafları kullanırlar. Yüksek kaliteli fotoğraflara ise basit bir araştırma sonucu ulaşmak biraz daha zordur.
5. Sahtekarların ünlü taktiklerinden bir tanesi hesap ismi yaratırken harfleri ve sembolleri değiştirmektir. Savcının hesabındaki “L” harfleri aslında büyük “ı” harfleri ile oluşturulmuş. Hesap ismindeki sahtekarlık, metin farklı bir dosyaya kopyalanıp yapıştırıldığında ya da farklı font ve biçimlerde denenerek incelendiğinde fark edilebiliyor.
6. Karşılaştırma için Loretta Lynch’in gerçek hesabına bakalım. Sayfada “onaylanmış” sembolü, yüksek kalitede fotoğraflar ve Amerikan bayrakları bulunuyor. Bunun dışında Twitter’a katılma tarihi olarak ise Mayıs 2015 görünüyor.
Sıradan insanlar, bot troll ve sahtekarlara karşı
Ünlü simaların hesaplarının doğrulanması diğer hesaplara göre nispeten daha kolay. Çünkü yazdığımız birçok yanlışlama yöntemi bu hesaplarda işe yarıyor fakat sıradan insanların hesaplarında ise durum bu kadar kolay değil. “Botlar” Twitter’da otomatik biçimde paylaşım yapan hesaplar anlamına geliyor. Bütün botlar kötü amaçlı kullanılmıyor (örneğin Museum Bot) fakat yeni bir araştırmaya göre Twitter hesaplarının yüzde 15’i yani yaklaşık 48 milyon hesap botlardan oluşuyor. Bir araştırmacı ise ABD’deki başkanlık seçimlerinden önce yayılan yalan haberlerin yüzde 70’nin muhtemelen 15 farklı bot hesaptan kaynaklandığını düşünüyor.
Troller ise tamamen farklı bir konu. Twitter bu konu hakkında trolleri engelleyen ve onlara karşı tutum sergileyen politikalar uyguluyor. Fakat engellenen ve hesapları kapatılan troller çoğu zaman benzer bir isimle geri dönüp yine aynı insanlara saldırmaya devam ediyor. Bir hesabın gerçekliğini ve amaçlarını anlamak için şu işaretlere bakmalısınız:
1. Hesabın kendine ait bir fotoğrafı var mı yoksa platformun standart fotoğrafını mı kullanıyor? Örneğin Twitter standart fotoğraf olarak beyaz yumurta kullanırken Instagram gri arka plan üzerine insan silüeti kullanıyor.
2. 100’den az paylaşıma sahip sosyal medya hesapları sadece paylaşımları okuyan fakat etkileşime geçmeyen kişiler olabilir ya da belli başlı güncel olay veya oluşumlara tepki olarak açılmış olabilir. Öte yandan 100 binden fazla paylaşıma sahip bir hesap da her saat abartılı haberleri linkli biçimde paylaşan bir bot olabilir.
3. Gerçek bir insana ait hesap hafta boyunca istikrarlı biçimde bilgi paylaşımı yapıp aynı zamanda bir uyku düzenine sahiptir. Sahte hesaplar ise bir anda yüksek sayıda paylaşımlar yapıp yığılma yarattıktan sonra terk edilir ve kullanılmaz. Twitter hesapları ile ilgili daha detaylı bilgi almak için foller.me adlı siteye göz atabilirsiniz.
4. Genellikle aktif hesapların takipçilerinin sayısı, takip ettikleri insanların sayısından daha fazla olur. Eğer bu ikisi arasında bir uçurum var ise (Örneğin 25 bin takip ettiği ve 100 takipçisi olan bir kullanıcı) o hesap büyük ihtimalle aldatmaca için oluşturulmuş bir hesaptır.
5. Sosyal medyada kötü davranışlardan dolayı engellenen bir hesap bazen İsim1, İsim2, İsim3 gibi kullanıcı adları ile tekrar hesap açar. Bu tipteki “troll” hesaplar devamlı olarak gün içinde konu dışı paylaşım yapar ve tartışma başlatırlar.
6. Paylaşımlar içerisinde yoğun olarak ünlem ve ya sadece link paylaşımı yapılmış ise bu hesap gerçek bir insan tarafından kullanılmadığı anlamına gelebilir ve takipçileriyle etkileşimde olmak için değil, linklere tık çekmeyi amaçlıyor olabilir.
7. Hesabın diğer kullanıcılar ile olan etkileşimini incelediğinizde sohbet mi ediyor yoksa büyük harflerle yazarak tartışma mı başlatıyor buna bakın.
8. Hesabın takipçilerinin, hesabın paylaşımları ile etkileşime geçip geçmediğine bakın. Eğer son paylaşım 6 aydan daha eski ise o hesap faal değil demektir. Bunun sebebi kişinin artık sosyal medya platformunu kullanmaması ya da tepki olarak hesap açmasına neden olan olayın sona ermesi olabilir.
