Bu içerik ilk kez "Advanced Guide on Verifying Video Content" başlığıyla Bellingcat tarafından 30 Haziran 2018 tarihinde yayınlanmış ve Gizem Dikmen tarafından Teyit için çevrilmiştir.
Algoritmaların şaşırtılabilir olması yüzünden dijital araçları kullanarak doğrulama yapmak, kısıtlamaların olduğu bir süreci beraberinde getiriyor. Bu tarz videoları yükleyenler, tersine görsel aramada videoların orijinalinin kolayca ortaya çıkmaması için sıklıkla bazı basit hilelere başvuruyorlar. Bunlar arasında videonun ayna görüntüsünü kullanma, renk temasını siyahtan beyaza değiştirme, videoyu yakınlaştırılmış ya da uzaklaştırılmış şekilde kullanma ve buna benzer hileler yer alıyor. Araştırmak istediğiniz videoyu incelerken videodaki ayrıntıların söz konusu olayla bağlantılı olup olmadığını dikkatli bir gözle incelemek bu tarz üzerinde oynanmış videoların doğrulanmasında önemli bir adım.
Ayrıntıları tespit eden Sherlock olun
New York ve New Jersey’de meydana gelen üç bomba saldırısından sorumlu bir adamın 19 Eylül 2016 tarihinde New Jersey’nin Linden şehrinde tutuklandığı bildirildi. Bu olayla alakalı farklı kaynaklardan gelen çok az sayıda fotoğraf ve video ortaya çıktı. Bunlardan birisi de aşağıdaki ikinci resimde görebileceğiniz gibi şüpheli Ahmad Khan Rahami’nin etrafının polisler tarafından sarılmış bir şekilde yere yattırılmış olduğu fotoğraf.
Linden’da şüphelinin tutuklandığı yer ilk başlarda belirgin değildi. Ancak, iki farklı açıdan çekilmiş olduğu için bu iki fotoğrafın gerçek olduğunu söyleyebiliriz. Aşağıdaki video bir yurttaş tarafından çekilmiş bir video. Gün boyunca haber kanalları tarafından da yayınlanan bu video kesinlikle gerçek diyebiliriz. Ancak, bir son dakika olayının ortasında bu videonun doğrulamasını nasıl yapabiliriz?
Rahami’nin tutuklandığı yeri bu iki fotoğrafa bakarak kolayca belirleyebiliriz. İkinci fotoğrafın sol alt köşesinden görünen bir reklam panosunda dört sayı (8211) ve "cars" ve "body" (arabalar ve vücut) kelimelerinin “-ARS” ve “-ODY” kısmı görülüyor. Aynı zamanda fotoğraftan, olayın 619 numaralı otobana yakın bir kavşakta olduğu bilgisini de çıkarabiliriz. Linden’da son dört rakamı 8211 olan bir telefon numarasını araştıracak olursak karşımıza reklam panosundaki eksik kelimelerle de uyuşan "Fernando’s Auto Sales & Body Work" şirketinin telefon numarası çıkacaktır. Bunlara ek olarak, bu yerin adresinin 512 E Elizabeth Ave, Linden, New Jersey olduğunu da görebiliriz.
Adresi Google Sokak Görüntüleri’nde arattığımızda fotoğrafların çekildiği yerin sağ taraftaki yer olduğunu görebiliriz.
Solda: New Jersey’nin Linden şehrinde tutuklanan şüphelinin fotoğrafı
Sağda: Tutuklandığı yerin Google Sokak Görüntüleri’ndeki görüntüsü
Söz konusu her iki fotoğrafta ve videoda hava durumu aynı (bulutlu ve nemli). Videonun 26. saniyesinde sürücünün geçtiği yerde Bower Sokağı tabelası ve 619 numaralı otobana yakın bir diğer kavşağın işaretini görebiliriz. Bu bilgilerle her iki fotoğraftaki bilgileri karşılaştırdığımızda olay yerinin adresine ulaşmamız mümkün.
Google Haritalar’a bakacak olursak şüphelinin tutuklandığı yerin Bower Sokağı’nın Doğu Elizabeth Caddesi'yle kesiştiği noktada bir oto tamir dükkanının yakınında gerçekleşmiş olduğunu bulabiliriz. (Sarı yıldızla gösterilen yer)
Eğer zamanınız varsa daha derine inip videonun çekildiği yeri de Google Sokak Görüntüleri’nde bulabilirsiniz.
Solda: Rahami’nin yakalandığı günden bir video
Sağda: Google Sokak Görüntüleri’ndeki görüntüsü
Bu süreç çok uğraş gerektiren bir işmiş gibi dursa da eğer nereye bakacağınızı biliyorsanız beş dakikadan fazla bir sürenizi almayacaktır. Eğer videoyu çeken kişiye ulaşamıyorsanız söz konusu videoyu dikkatli bir şekilde incelemek ve Google Haritalar ve Sokak Görüntüleri aracılığıyla konum bilgilerine ulaştığınız takdirde gidip bakmak yeterli olacaktır. Video materyallerini doğrulama sadece muhabirlik için değil sosyal ağlarda içerik paylaşırken de işin rutin bir parçası olmalı çünkü yalan haberler en çok bu sosyal platformlarda yapılan paylaşımlarla yayılıyor.
İşe yarar ipuçlarını gürültüden ayırt edin
Fotoğraf doğrulamayla karşılaştırıldığında, bir öge eklenerek veya çıkarılarak hala videonun orijinal haliymiş gibi duran dijital bir şekilde değiştirilmiş videoların doğrulamasının ciddi efor ve yetenek gerektiren bir iş olduğu söylenebilir. Bu videolar sadece doğrulama yapan kişilerin elinden kurtulması için değil aynı zamanda telif hakkıyla korunan içerikleri ayırt edebilen algoritmalarda algılanmamak için de değiştirilebiliyor. Örneğin filmler, televizyon şovları ve spor etkinlikleri YouTube’a ayna yansıması haliyle ekleniyor. Böylece video hala izlenebilir halde oluyor ve Dijital Milenyum Telif Hakkı (Digital Millennium Copyright Act) ihlal edilmemiş oluyor. Bir videonun ayna görüntüsünün alınıp alınmadığını anlamanın en iyi yolu videodaki yazı veya sayılara bakmak.
Aşağıda arka arkaya konulmuş ekran görüntülerinde, 2011 yılında Mosova’nın Domodedovo Havaalanı'nda meydana gelen bir saldırının kamera görüntüleri görülüyor. Moskova’daki saldıraya ait bu video daha sonra Brüksel ve İstanbul’daki havaalanı saldırılarına ait olduğu iddia edilerek internette tekrar tekrar dolaşıma girdi. Videoyla oynayan kişilerin kullandığı bazı efektler videonun bir kısmına yakınlaşma, sahte zaman etiketi koyma ve renk temasını siyahtan beyaza değiştirme. Bunlara ek olarak, kamera görüntüsünün sağ üst kısmına bazı logolar ekleyerek tersten görsel aramada bulunması zor bir hale getiriliyor.
Bu tarz sahtecilikleri dikkatli bir gözle incelemeden ve arama yaparken yaratıcı bir yol kullanmadan başka ayırt edebilmenizi sağlayacak bir araç maalesef bulunmuyor. Bu noktada, Rus askeri eğitim talimi videosundaki gibi videoyu yeni bir olaymış gibi göstererek tekrar dolaşıma sokan kişinin kafa yapısını anlamak size yardımcı olacaktır. “Havaalanı patlaması” veya “CCTV terörist saldırısı” şeklinde arama yapacak olursanız Domodedovo Havaalanı'ndaki saldırının kamera görüntülerine ulaşabilirsiniz. Bu tarz anahtar kelimelerle arama yapmak ekran görüntülerini tersine görsel arama yapmaktan daha hızlı bir şekilde sonuç verecektir.
Bir sihirli değnek yok
Birçok insan teknolojik gelişmelerin sahte haberlerin ve içeriklerin anlaşılmasını sağlayacak bir çare olduğunu düşünüyor. Ancak, sahte videoları ortaya çıkaracak ve eksiksiz bir şekilde doğrulama yapacak bir dijital yöntemin olma ihtimali şimdilik düşük görünüyor. Bir diğer deyişle, teknolojik olarak yeni gelişmeler üzerinde çalışanlar ve sahte video oluşturanlar arasındaki savaş YouTube ve sosyal medya platformlarındaki içerik paylaşımıyla alakalı sıkı kontroller hariç bu noktada kaybedilmiş gibi görünüyor. Bu yüzden sahte içeriklerin doğrulanmasında dijital araç kullanımı önemini korurken yaratıcı olmak daha da önemli bir hal alıyor diyebiliriz.
*Bu çeviri, video doğrulama rehberi üzerine Bellingcat'de yayınlanan yazının ikinci bölümüdür.
