*Bu içerik ilk kez "Finding Wisdom in Politically Polarized Crowds" başlığıyla Nature Research Behavioural and Social Sciences tarafından 9 Nisan 2019 tarihinde yayınlanmış ve Sonay Ün tarafından Teyit için çevrilmiştir.
Herhangi bir şey, mesela hidrojen ile ilgili bilgi edinmek için Wikipedia’ya baktığınızda, bu eşsiz elementin fiziksel özelliklerinden tarihçesine, kullanım şekillerinden uygulamalarına kadar uzanan, -hatta hidrojen elde etmeye yönelik çeşitli yöntemler dahi öğrenebilirsiniz- henüz mürekkebi üzerinde, taze bir makaleyle karşılaşırsınız. Makalenin alt kısmına doğru giderseniz, öğrendiğiniz bilgilerin kanıtı olarak metnin içine yerleştirilmiş kaynakların bir listesini göreceksiniz. Hidrojen örneğinde bu kaynakları, bilim insanlarının da araştırma yaparken başvurduğu akademik dergilerden alınan çoğunlukla bilimsel kaynaklar oluşturuyor. Eğer yazının en alt kısmına doğru giderseniz, hidrojen hakkındaki yazının en son düzenlendiği tarihe ulaşırsınız. Bu küçük çaplı yazının nispeten güncel olmasını takdir ederken (hidrojenin ne kadar değişmez bir konu olduğunu göz önünde bulundurarak) bu yazının bir insan ürünü olduğu aklınıza gelebilir. Wikipedia’da bulunan tüm makaleler gibi bu yazı da kimyagerler, yüksek lisans öğrencileri, bilim tutkunları dahil olmak üzere hidrojen hakkında bilgisi bulunan çeşitli Wikipedia yazarları tarafından iş birliği içinde sürekli olarak yazım sürecinden geçiyor.
Hidrojen hakkındaki bu makale, Wikipedia’da İngilizce yazılan yaklaşık 6 milyon makale içerisinde özel bir yerde; çünkü diğer metinlere nazaran son derece yüksek kaliteli bir içerik. Makalelerin büyük bir çoğunluğu hidrojen üzerine yazılan bu makale gibi “tam teşekküllü” değil. Böyle bir değerlendirmeyi yapabiliyoruz çünkü Wikipedia’da yayımlanan neredeyse her yazı kalite puanı alıyor. Kalite puanları, hazırlanan yazıları “Öne Çıkan Makale” kategorisinden (ör. “Hidrojen”) “Yetersiz” kategorisine (ör. “A Bird in Flight” (Uçan Kuş) kısacık bir sayfadan oluşuyor) kadar çeşitli kategorilerde sınıflandırıyor. Orta düzeyde puanlanan metinler örneğin iklim değişikliği ve sera gazları üzerine hazırlanan yazılar oluyor; çok önemli konuları ele alıyorlar ve ikisinin de kalite puanı “B.” Kötü bir sonuç değil fakat hidrojen yazısı kadar nitelikli de değil. “Beş Çayı” (ekibimin günlük ritüeli) hakkındaki Wikipedia makalesi “C” alıyor. Wikipedia’da yayımlanan her yazı, o yazının konusuna ilgi duyan bir editör topluluğu veya ekibi tarafından hazırlanıyor ve belirli bir puan alıyor. Dolayısıyla bazı editör topluluklarının diğerlerinden daha iyi olduğunu biliyoruz.
2016 yılının sonunda Eamon Duede ve Misha Teplitskiy, akademik metinlerden alınan bilimsel içeriğin, hidrojen yazısı gibi Wikipedia yazıları aracılığıyla nasıl herkesin erişimine açık bir bilgiye dönüştüğü hakkında bir makale (Teplitskiy, Lu ve Duede 2017) yayımladı. Duede aynı zamanda, herkesin ücretsiz olarak erişebildiği bir bilgi tabanı oluşturmak üzere kurulan ve Wikimedia platformlarında bulunan açık alıntı ve bibliyografik verileri saptamayı ve sınıflandırmayı amaçlayan "WikiCite" isimli yeni bir girişim kurmak için Wikimedia topluluğunun üyeleriyle çalışmalar yapıyordu. Bu grup Wikipedia hakkında ne bilindiğini ve bu bilgilere nasıl ulaşıldığını ortaya çıkarmayı hedefliyordu.
Bu sıralarda James Evans ve Feng “Bill” Shi “Nature Human Behavior” isimli bir dergide yayımlanacak olan makalelerini (Shi ve ar. 2017) bitirmek üzereydi. Makaleleri, bireylerin siyasi görüşlerinin düşünce tüketimini nasıl etkileyebileceğini inceliyordu. Evans ve Feng özellikle siyasi kutuplaşmanın, bilim tüketimi ve de edebiyat gibi diğer kültürel ürünlerle nasıl bir ilişki içinde olduğunu anlamaya çalışıyorlardı. Elde ettikleri sonuç ise son derece dikkat çekiciydi. Bireylerin satın aldıkları ve okudukları kitaplar konusundaki birçok tercihi, siyasi ideolojilerine bakılarak tahmin edilebiliyordu. İlginç olan nokta ise bu fikirlerin, en azından hidrojen örneğinde olduğu gibi siyasileştirilmiş olmamasıydı.
Fikir tüketiminin siyasi görüşle son derece ilişkiliymiş gibi göründüğü gözlemleniyordu. Bu yazıyı hazırlayan Knowledge Lab ekibi, fikir üretiminde rolü olan toplumsal dinamiklerin kavranmasına odaklandığı için bireylerin siyasi görüşlerinin bir grubun bilgi üretme kabiliyetine katkısı olup olmadığını ve katkısı bulunuyorsa bunun ne ölçüde olduğunu merak etmeye başladı. Bir Wikipedia makalesi çeşitli yerlerden alınan içerikleri ihtiva ediyor ve çeşitli editör toplulukları tarafından bir açıklama metni haline getiriliyor. Bu makaleler bilgi içerdiği için bu topluluklardaki siyasi kutuplaşmanın ürettikleri içeriklerin kalitesini etkileyip etkilemediğinin ortaya çıkarılması isteniyordu. Bu nedenle Knowledge Lab ekibi, araştırmanın her iki kolunu bir araya getirmeye karar verdi ve bireylerin siyasi düzeyleri ile bulundukları ekiplerde var olan kutuplaşmanın, Wikipedia’da iş birliğiyle ortaya koyulan ürünlerin kalitesini nasıl etkilediğini mercek altına aldı.
Bu soruyu yanıtlamak için yalnızca Wikipedia makalelerine değil aynı zamanda bu yazıların uzun geçmişlerine odaklanıldı. Önem seviyesine bakılmaksızın, her makaleye uygulanan her bir düzeltme belgelendiriliyor ve Wikipedia’nın muazzam büyüklükteki arşivlerine kaydediliyor. Ayrıca bu düzeltmelerin uygunluğu veya geçerliliği geniş editör grupları tarafından hem otomatik hem de manuel olarak değerlendiriliyor. Kayda değer bir ekip çalışması sayesinde bu çevrimiçi ansiklopedi ortaya çıkarılıyor. Ekibin bazı üyeleri rastgele düzeltmeler yapıyor, yazım hatalarını düzeltiyor, alıntılar ilave ediyor veya yazıyı güzelleştirdiği gibi yazıya kasti olarak zarar verebiliyor (denenebilir; nerede olduğunun önemi olmadan gereken düzeltmeler çok seri bir biçimde yapılıyor). Bununla birlikte birçok kişi canı gönülden bilinçli bir şekilde hareket ediyor ve özellikle ilgi duydukları ve bilgi sahibi oldukları konulara katkı sağlıyor. Adeta bir bahçıvan gibi birkaç yazıya veya kapsamlı konuya yöneliyorlar ve bunları geliştiriyorlar. Çalıştıkları sahaların geçmişleri incelendiğinde, katkı sağlayanlara ve ne kadar ve nerede katkı sağlandığına bakıldığında Amerikan liberalizmiyle ilişkili sayfalara sıklıkla katkıda bulunan editörlerin sol görüşlü olduğu düşünülmüştü. Buna paralel olarak muhafazakar fikirlerin bulunduğu sayfaların ise sağ görüşlü editörler tarafından hazırlandığı tahmin edilmişti. Bu tartışmalı bir hipotezdi ve Wikipedia topluluğunun birçok üyesi bu hipotezin tam aksinin gerçek olabileceğini düşünüyordu. Yani liberallerin muhafazakar görüşlü sayfalarda düzeltmeler yaptığı, muhafazakarların da bu iyiliğe aynı şekilde karşılık verdiği (ör. sayfalardaki sorunları ayıklayarak) tahmin edildi. Bununla birlikte Wikipedia’nın aktif editörleriyle yapılan bir ankette, editörlerin liberal veya muhafazakar içerikli sayfalara sundukları katkının oranının, üçte bir olasılığında o siyasi ideolojiyi desteklediğini gösterdiği sonucuna ulaşıldı.
Bu doğrulamanın ardından, yüz binlerce editöre çalışma yaptıkları konulara göre siyasi görüş puanı verildi ve ardından siyaset, sosyal konular ve bilim gibi kapsamlı alanlarda birçok Wikipedia yazısı hazırlayan editör ekiplerindeki kutuplaşma incelendi. Çoğu üyesinin, ister muhafazakar, ister liberal veya ister “bağımsız” olsun, aynı siyasi görüşü paylaştığı editör ekibi tarafından hazırlanan Wikipedia sayfalarının, siyasi kutuplaşma yaşanan editör ekipleri tarafından oluşturulan sayfalar kadar kaliteli olmadığı ortaya çıktı (Si ve ark. 2019).
Amerika Birleşik Devletleri Senatosu içindeki kutuplaşma giderek artsa da kutuplaşma konusunda önemli ölçüde denge sağlanıyor. Eğer Senato bir Wikipedia makalesi hazırlasaydı, o metin yüksek kaliteli olur muydu? Senato Wikipedia’da, platformun ilke ve esaslarında yer alan nezaket ve denge normlarına göre hareket eder ve kendini öne çıkartmak yerine bilgi üretimini hedeflerse yukarıdaki sorunun yanıtı muhtemelen “evet” olur. Bu tespit oldukça şaşırtıcı. Bunun nedeni, Wikipedia ilkelerinin günlük söylemde yaygın olan etkili konuşma ve yanıltma üslubunu ve iğneleyici ve hareket içeren bir yazım tonunu bastırmaya çalışması. Wikipedia’nın ilkeleri, ilgili düzeltmenin ve incelenen konunun dengeli olarak dikkate alınmasını bozabilecek irdelemelere izin vermiyor. Bu ilkelerin önerilen düzenlemelerin tarafsızlığını bozabilecek söylemleri yok saydığı düşünüldüğünde kutuplaşmanın baskın olduğu ekiplerin bir makaleye dahil edilmesi düşünülen içerikleri ele almaya ve tartışmaya çok daha fazla zaman ayırmaları gerektiği söylenebilir. Bu zıt görüşler ekip üyeleri arasındaki husus ve tartışmaları su yüzüne çıkarıyor ve sonuçta içeriklerin kalitesini artırarak ekip üyelerinin ortaklaşa kabul edebileceği bir formata dönüştürüyor. Saygı ve nezaket çerçevesindeyse siyasi kutuplaşma, güçlü ve etkili bir hal alabilir.
