Erken seçimin ilan edilmesiyle başlayan süreçte teyit.org’a seçimle ilgili kullanıcılar tarafından pek çok ihbar gönderildi. Seçim günü teyit.org’a gönderilen şüpheli içerikler ağırlıklı olarak seçim sırasında sandıklarda yapıldığı iddia edilen usulsüzlüklere ilişkindi. İddiaların genelinde toplu oy kullanıldığı, sandıklarda zor kullanıldığı ve müşahitlerin sandık bölgesine alınmadığı, oyların çalındığı yönündeki bilgiler yer alıyordu.
24 Haziran'da 320 seçim usulsüzlüğü ihbarı gönderildi
teyit.org’a 24 Haziran seçim günü 91 tekil iddiaya ilişkin 367 ihbar gönderildi ve bu ihbarların 320’si seçimde usulsüzlük olduğuna ilişkin iddiaları içeriyordu.
18 Nisan’dan 4 Temmuz’a kadar Seçim 2018 ile ilgili toplamda 315 ayrı şüpheli bilgiye ait bin 460 ihbar gönderildi. 18 Nisan’dan 5 Haziran’a kadar olan dönemde ise günlük 30 tekil ihbar gönderildi. İhbar sayısı seçim yaklaştıkça artış gösterdi ancak seçim günü bu sayı neredeyse 3 katına çıktı. teyit.org’a günde ortalama 30 ihbar gönderildiği düşünüldüğünde seçim günü teyit.org takipçilerinin karşılaştıkları bilgilerin çoğuna şüphe ile yaklaştığını ve doğrulatma ihtiyacı hissettiğini söylemek mümkün.
Seçim günü seçim usulsüzlüklerine ilişkin en çok ihbar gönderilen 5 iddia;
https://e.infogram.com/js/dist/embed.js?5B6
Usulsüzlük iddiaları haritası
Harita, teyit.org’a seçim günü gönderilen seçim usulsüzlüğüne ilişkin ihbarlardaki iddiaların hangi şehirlerde yaşandığını ve ağırlıklı olarak nerelerde usulsüzlüklerin olduğunun düşünüldüğünü gösteriyor. Altını çizmek gerekir ki bu iddiaların büyük çoğunluğu deliller ulaşılabilir veya açık olmadığı için teyit.org tarafından doğrulanamadı. Bu haritada yer alan şehirler ve iddialar kullanıcılar tarafından teyit.org’a gönderilen ihbarlarla sınırlı tutuldu.
*Seçim usulsüzlüğü iddialarına ilişkin teyit.org’a iletilen ancak Türkiye’nin genelinde yaşandığı belirtilen ve herhangi bir şehir belirtilmeyen iddialar bu haritaya eklenmemiştir. Örn: İçişleri Bakanlığı'na ait seçim görevlisi kartları fotoğrafı
Oy ve Ötesi müşahit arayışına ilişkin yayınladığı harita ve dengeli sayıda sandık kurulunun oluşmadığı ilçeleri en öncelikli ve az öncelikli olarak görselleştirdiği harita ile teyit.org’a gönderilen ihbar haritası karşılaştırıldığında benzer bölgelerde seçim güvenliğinin sağlanması konusunda şüpheler olduğunu varsaymak mümkün.
Aynı zamanda Oy ve Ötesi’nin teyit.org’a ilettiği ve seçimde Oy ve Ötesi’nin sandık başındaki müşahitlerin ve oy kullananların karşılaştıkları sorunları ilettikleri çağrı merkezine gelen çağrılarda ilk üç şehir sırasıyla İstanbul, Ankara, İzmir’ken; bu üç şehri Şanlıurfa ve Diyarbakır takip ediyor.
teyit.org’a iletilen ihbarlara bakıldığında da Şanlıurfa ve Diyarbakır hakkındaki iddiaların ilk beş içerisinde yer aldığı görülebiliyor.
Hangi usulsüzlük iddiaları ihbar edildi?
teyit.org’a gönderilen ihbarların genelinde sandıklarda toplu oy kullanıldığı ve fazla pusulaların sandık çevresine sokulmaya çalışıldığına dair şüphelerin ağırlıkta olduğu görülüyor. Seçim günü boyunca sandık bölgelerinde yaşanan şiddet ve güvensizlik ortamı kullanıcılar tarafından teyit.org’a gönderilen ihbarlar arasında önemli bir yer tutuyor. Müşahitlerin şiddete maruz kalması, sandık başında silahlı olayların yaşanması, hayatını kaybeden kişilerin olduğu yönündeki şüpheler seçimin demokratik bir şekilde gerçekleşip gerçekleşmediğine dair endişelere sebep oldu.
Oy ve Ötesi’nin karşılaşılan sorunlara ilişkin yapılan incelemeleri yayınladığı ön raporda da teyit.org’a ihbar gönderilen sorunlarla benzerliklerin yer aldığı görülüyor. Oy ve Ötesi’nin tespit ettiği sorunların bir kısmı şöyle;
- Siyasi parti gözlemcilerinin, binaya ve/veya sandık çevresine (sınıfa) alınmaması
- Özellikle sayım aşamasında, siyasi parti gözlemcileri ile seçmenlerin, sayım ve döküm işlemlerini izlemeye alınmaması ve/veya binalardan çıkarılması,
- Seçmenlere kimlik tespiti yapılmaksızın oy kullandırılması nedeniyle mükerrer oy kullanılması / yanlış sandıkta oy kullanılması / doğru sandıkta oy kullanılmakla beraber yanlış yere imza atılması,
- Sandık çevresinde yeterli sayıda veya hiç gözlemci bulunmaması,
Tüm bu usulsüzlük ve sorunlara ilişkin haber ve ihbarların belirli bölgelerde yoğunlaştığını söyleyebilsek de Türkiye’nin genelinde oy sayımlarında ve oy kullanımında tespit edilen büyük oranda bir uyuşmazlık ve usulsüzlük olduğunu söyleyebilmek zor.
Oy ve Ötesi’ne müşahitleri tarafından iletilen tutanakların YSK verileriyle yapılan karşılaştırılmasıyla varılan sonuç şöyle;
Cumhurbaşkanı seçimi için 194 sandıkta kullanılan 7.042 oyun dağılımında uyuşmazlık tespit edilmiştir. Bu oy adedinin, Türkiye genelindeki toplam geçerli oy adedine oranlandığında, etkisi %0,015’tir. Milletvekili genel seçimi için 1.110 sandıkta kullanılan 80.019 oyun dağılımında uyuşmazlık tespit edilmiştir. Bu oy adedinin, Türkiye genelindeki toplam geçerli oy adedine oranlandığında, etkisi %0,16’dır.
Sosyal medyada kullanıcıların yaşanabilecek usulsüzlüklerin önüne geçebilmek için harekete geçmeye çalışması, karşılaşılan bilgilerin paylaşılması kötü bir niyet taşımıyor dahi olsa bireylerde seçim sonuçlarının doğru olmadığına ilişkin bir izlenim oluşmasına neden oldu. Anadolu Ajansı’nın manipülasyon yaptığına ilişkin özellikle CHP Genel Başkan Yardımcısı Bülent Tezcan ve CHP İstanbul İl Başkanı Canan Kaftancıoğlu tarafından yapılan açıklamalar, seçimin bir usulsüzlük içerisinde sürdüğünü ve oyların sayımında kurumlara güvenilmemesi gerektiği yönündeki bu düşünceyi pekiştirdi. Seçim sonrasında çokça tartışılan Adil Seçim Platformu’nun ise seçim günü yeterince iyi çalışamaması usulsüzlük iddialarını boşa düşürmüş oldu. Usulsüzlük olabileceğine ilişkin iddialar ne onaylanabildi ne de reddedilebildi.
teyit.org’a ihbar olarak gönderilen ve Erzurum Hacı Halil Mahallesi’nde toplu oy kullanılarak usulsüzlük yapıldığı iddiasına ilişkin teyit.org’un doğrulama yapamamasının sebeplerinin de benzer olduğunu aktarmak gerekiyor. İddiada, birkaç kişi tarafından Erdoğan ve AK parti lehine toplu oy kullanıldığı belirtiliyordu.
54 tekil ihbar olarak teyit.org’a gönderilen bu iddia incelenmeye başlandığında, farklı parti yetkilileri söz konusu sandığa itiraz edildiğini, tutanak tutulduğunu ve sandığın hakim kararıyla iptal edildiğini teyit.org’a bildirmişti. Belgenin kopyasının farklı partilerde olduğu teyit.org’a iletilmiş olsa da belge teyit.org editörlerine gönderilmedi. Bir partinin milletvekili belgenin eline ulaşmadığını aktarırken, başka bir partinin milletvekili cenazede olduğunu belirterek varolduğu iddia edilen belgeyi teyit.org’a iletmedi. Birçok partinin il ve ilçe teşkilatlarına ise ulaşılamadı.
Seçim sonuçları açıklanana kadar uzayan bu sürecin ardından sandıklara ve itirazlara bakıldığında iddiada bahsi geçen sandığın iptal edilmediği ve YSK’ya bu yönde bir itirazın yapılmadığı görülmüş oldu. YSK yetkilileri de ayrıca usulen böyle bir sandık iptal yönteminin olmadığını teyit.org’a iletti.
Sonuç olarak usulsüzlükler yaşandıysa da partiler ve kurumlar tarafından yeterli adımların atılmadığı söylenebilir. Eğer kurumlar ve yetkililer böylesi süreçlerde doğru açıklamaları yapmaz, gazetecilere ihtiyaçları olan kaynakları sunmazlarsa halkın doğru bilgilendirilmesi oldukça güç olacaktır. Bireylerin içerisinde bulunduğu bu güvensizlik hissi, demokrasiye ve kurumlara dair olan inancı da zedeleyecektir.
Seçim günü komplo teorileri de ön plandaydı
Seçim günü teyit.org’a ihbar gönderilen ancak usulsüzlükleri içermeyen diğer ihbarların geneli ise komplo teorilerini içeriyordu. Buna seçim sürecine duyulan güvensizliğin sebep olduğunu söylemek mümkün. Kendini güvende hissetmeyen seçmen, hem ortaya çıkan sonuca ilişkin bir şaibe arayışına giriyor hem de gün boyunca karşısına çıkan onlarca usulsüzlük haberine yönelik komplo teorilerinin olası olduğuna inanıyor. Bu komplo teorilerinin başında ise Muharrem İnce'nin 24 Haziran'daki sonuçlardan sonra attığı iddia edilen tweet geliyor. Bu iddiada Muharrem İnce’nin attığı belirtilen tweette; “Arkadaşlar maalesef bilmediğiniz şeyler var. Adam arkasındaki askerle, orduyla tehdit ediyor. Tek çözümümüzde bu tarzla mücadele vermektir.” yazdığı belirtildi.
Muharrem İnce’ye ilişkin seçim akşamı ortaya çıkan iddiaların çoğunda İnce’nin ve eşinin kaçırıldığı, rehin alındığı, tehdit edildiği, Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nda tutulduğu belirtildi. Bu iddia, teyit.org’a ihbar olarak 59 kez gönderildi. Cumhurbaşkanı adayı Muharrem İnce iddiaları kendisi yalanlamış olmasına rağmen, bu tweeti attığı yönündeki iddialar seçim gününden sonra da teyit.org’a ihbar olarak gönderilmeye devam edildi. Atıldıktan sonra silindiği iddia edilen tweetleri kanıtlamak, doğrulama platformları açısından en zorlu işlerden biri. Olmayan bir şeyi kanıtlamak ve buna dair deliller sunmak oldukça zor. Ancak internette pek çok site sayesinde başkasının profili adına tweet oluşturabilmeniz mümkün ya da bu tür bir tweeti Photoshop programı kullanarak yaratmanız da oldukça kolay. Tweetin 1 dakika içinde 31 binden fazla yorum 69 binden fazla beğeni almasının çok zor olduğu, ayrıca İnce’nin önceki tweetlerinde de hiçbir zaman bu kadar fazla yorum almadığı da hesaba katılınca, tweetten şüphelenmek için yeterince sebep oluşuyor. Seçim süresince Cumhurbaşkanı adayı İnce’nin sosyal medya hesaplarının da iyi yönetildiği düşünüldüğünde, seçim günü “de” yi birleşik yazmayacakları yönünde bir öngörüde de bulunulabilir.
Komplo teorisi olarak ifade edilebilecek ve seçim günü yayılan diğer iddialar ise seçim gecesi YSK’dan 7 kişinin istifa ettiği (17 ihbar), ve bazı seçim bölgelerinde uçucu mürekkep kullanıldığı (16 ihbar).
Komplo teorileri ve usulsüzlükler dışında kalan seçim gününe ilişkin şüpheli olarak görülen ve en çok ihbar gönderilen içerik ise 24 Haziran akşamında İstanbul’da pek çok kişinin silah kullanarak kutlama yaptığını gösteren videoya ilişkindi. Bu iddia ise teyit.org’a 24 tekil ihbar olarak gönderildi. İddia teyit.org tarafından incelenmiş ve videonun İstanbul Habibler Mahallesi’nde seçim akşamı çekildiği tespit edilmişti.
Özetle seçim günü, teyit.org takipçileri sandıklarda usulsüzlük yaşandığına dair haberlere şüpheyle yaklaştı, bu tür iddialardan endişe duydu ve doğrulanmasını istedi. Usulsüzlüklere ilişkin iddiaların en çok yaşandığı iddia edilen şehirlerin ise Şanlıurfa, Erzurum, Diyarbakır, Muş ve İstanbul olduğu görülüyor. Oy kullanımı sırasında sosyal medya kullanıcılarının sandıktaki usulsüzlüklerle kendini güvensiz hissettiği ve oy sayımı sırasında da bu güvensizliğin komplo teorilerine kapı araladığından bahsedilebilir.
