Yeni koronavirüs ya da bilimsel adıyla Covid-19 salgını başladığı günden bu yana yüzlerce haberle karşılaştık. Salgının yayılma hızı, bulaştığı ülkeler, ölüm oranları… Ancak haberler sadece bunlarla sınırlı değildi. Yetkililerin ya da bu alanda çalışma yapan kurumların açıklamaları ile güncel gelişmeler paylaşılırken, sosyal medyayı kasıp kavuran bir yanlış haber dalgası da başladı.
Teyit olarak metodolojimize uyan iddiaları olabildiğince incelemeye çalıştık. Sirkenin Covid-19’un çözümü olduğundan sıcak su içmenin virüsü öldüreceğine, rakıyla virüsten kurtulunacağından gargaraya birçok başlık karşımıza çıktı. Üstelik bunlar sadece beslenmeyle ilgili olanlardan birkaçıydı. Yere yığılan doktorlar, aşının bulunduğu iddiaları, virüsün biyolojik silah olduğu ve daha nicesi de analiz ettiğimiz diğer birkaç örnek. Bütün bu iddialarla tek uğraşan da biz değildik, dünya çapında neredeyse tüm bağımsız doğrulama platformları salgının başladığı günden bugüne 800’e yakın yazı hazırladı.
Fakat sosyal medya, eski tabirle fısıltı gazetesi ve her konuyu bilen uzmanlar, hız kesmeden her gün yeni yanlışları ortaya atmaya devam etti. Peki bu yanlış bilgilerin nasıl bir faturası olduğunu hiç düşündünüz mü?
36 kişi alkol zehirlenmesinden yaşamını yitirdi
10 Mart 2020 tarihinde haber merkezlerine Covid-19’la ilgili bir haber düştü. Virüsün en sert etkilediği ülkelerden İran’ın Ahvaz şehrinde bir söylenti ortaya çıkmıştı. İddialara göre alkol tüketimi Covid-19’den koruyordu. Haberi duyanlar alkole yüklendi ve sahte alkol zehirlenmesi nedeniyle 36 kişi yaşamını yitirdi. Gelen haberlere göre 270 kişi de halen tedavi görüyor. Tablo fazlasıyla dramatik.
Avrupa’da birçok ülkede, daha üç beş vaka varken marketlerin yağmalandığına şahit olduk. İnsanlar tuvalet kağıdı için birbirleriyle kavga etti. Tuvalet kağıdının salgının önüne geçmesinde bir faydası olmadığı gibi marketlerde anlamsızca yapılan yağmalama niteliğindeki alışverişler sadece cebimizi vurmaya yarıyor. Ürünlerde arz talep dengesi bozuluyor ve gıda, temizlik ürünü fiyatları tırmanıyor.
Alkol tüketiminin virüse karşı koruduğu, virüsü öldürdüğü ya da benzeri hiçbir bilimsel kanıt yok. Ancak tek bir söylenti onlarca insanın hayatına mal olabiliyor. Bu örnek yanlış bilginin yayılımı ve insan hayatına etkisini tartmak için aklımızın bir yerinde dursun.
Olayı İran özelinden biraz daha genele çekelim. Covid-19 ile ilgili bilgi karmaşasının peşine bir takılırsak, benzer bir olayın başımıza gelmeyeceğinin garantisi yok. Mesela bir grup, Türklerin genetik yapısı nedeniyle bu hastalıktan etkilenmeyeceğini düşünüyor, buna inanarak “Bana hiçbir şey olmaz” derseniz ne olacak? Ya da “Tuzlu su ile gargara yaparım virüs bana hayatta gelmez” diye düşünürseniz? Tüm bunlar olası. WhatsApp gruplarında dolaşan ses kayıtları, şeytanın aklına gelmeyecek tedavi yöntemleriyle dolu. Burada öncelik panik olmamak ve sakin kalmak.
Aslında çaresiz değiliz. Covid-19 son dönemde karşılaştığımız en büyük salgın; bu tartışmasız. Ancak ölüm oranı yüzde 2-4 arasında. Salgının size gelmesinden önce alınacak öncelikli önlemlerden biri de yanlış bilgiden korunmak. Yetkililerin açıklamalarına kulak kabartmak hiç de fena olmayan bir çözüm. Dünya Sağlık Örgütü,Amerikan Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi gibi kurumlar sık bilinen yanlışlara karşı birçok uyarı yayınlıyor. Sağlık Bakanlığı da internet sitesinde yine salgına karşı alabileceğiniz bazı önlemlere yer veriyor.
Yanınızda olan bir diğer yer de Teyit. Virüsün ortaya çıkmasından bu yana beslenmeden ses kayıtlarına, fotoğraflardan videolara onlarca yanlışın önüne geçecek analizler hazırladık. Bu yazıları takip etmek de duyduğunuz şeye inanmadan önce iyi bir tavsiye olabilir. Tabii bu konuda yanlış bilgiyle mücadeleyi burada bırakmaya hiç de niyetimiz yok. Salgının başlaması sonrasında en problemli noktalardan biri korku ve kaygıyla atılan adımlar. İşte bunun da önüne geçmek için şimdilik haftada iki kez e-postanıza gelecek olan bir bülten hazırladık. Teyit editörü Nilgün Yılmaz koordinasyonunda hazırlanan bu bültende teyit edilmiş bilgiler, ortada sık yayılan söylentiler, salgına ilişkin en son veriler Salı ve Cuma günleri posta kutunuzda oluyor. Covid-19 Postası’na üye olmak da bir diğer tavsiyemiz.
