Araştırma: Cep telefonundan fotoğraf doğrulaması nasıl yapılır?

*Bu içerik ilk kez  "Guide: How to verify images on your smartphone" başlığıyla Africa Check tarafından 30 Ocak 2018 tarihinde yayınlanmış ve Burak Avşar tarafından Teyit için çevrilmiştir.

Bu rehber, sosyal medyada karşılaştığınız fotoğrafların gerçek olup olmadığını kontrol etmek için mobil cihazlarda tersine görsel aramanın nasıl yapılacağını adım adım açıklıyor.

Güney Afrika Başkanı Jacob Zuma’nın şarkıcı Babes Wodumo ile dans ederken yakın temas halinde olduğunu gösteren fotoğraf 2016 yılında sosyal medyada ortaya çıktığında, neşeli Güney Afrikalılar bu fotoğrafı paylaşarak büyük kitlelere yayılmasını sağladılar.

Fotoğraf, aslında iki farklı fotoğrafın montajlanarak bir araya getirilmesinden oluşuyordu. Sonuç olarak yanlış bilginin içerisinde nasıl doğru unsurlar olabileceğini göstermek için mükemmel bir örnekti.

Bu vakada, başkanın siyasi mitinglerde Güney Afrika’nın ünlü sanatçılarıyla dans etmesi, ayrıca başkanın “çapkın” olarak anıldığı da düşünülünce fotoğrafın gerçek olduğu hissini vermiş olabilir.

Sahte haberlere karşı farkındalığın artması, insanların refleks olarak paylaş butonuna basması konusunda daha dikkatli hale gelmesine sebep oldu. Ancak, internette gördüğünüz fotoğrafın doğru olup olmadığını özellikle cep telefonu kullanırken hızlı bir şekilde nasıl kontrol edersiniz?

Neyse ki bu konuda yardıma koşan internet siteleri ve telefon uygulamaları bulunuyor.

Aşağıda nasıl kullanılacağı detaylandırılmış üç farklı uygulama görsel doğrulama konusunda oldukça kullanışlı.

TinEye

TinEye ücretsiz olarak kullanabileceğiniz bir tersine görsel arama aracıdır. “Tersine görsel arama” fotoğraflar için bir arama motoru gibidir, böylece doğrulama yapmak istediğiniz fotoğrafın internette aynı ya da benzer şekillerde nerelerde paylaşıldığını bulmanıza yardımcı olur.

TinEye, bir fotoğrafın “en eski”, “en yeni” ve “en çok değişmiş” versiyonlarını bulmanızı sağlar. Bu aracı kullanarak, Başkan Zuma ve Babes Wodumo’nun birlikte dans ederken çekildiği iddia edilen fotoğrafın bir montaj ürünü olduğunun farkına hızlıca varabilirsiniz.

Bu fotoğraf iki farklı fotoğrafın bileşiminden oluşuyor: İlk fotoğraf Woduma'nın bir konserinden, Zuma’nın fotoğrafı ise eski Tanzanya Başkanı Jakaya Kikwete ile birlikte 2012 yılında Etiyopya'da düzenlenen bir gala yemeğinden.

TinEye’da arama nasıl yapılır:

• Doğrulama yapmak istediğiniz fotoğrafı kaydedip kullandığınız cihaza indirin. Genellikle, bir fotoğrafın üzerinde basılı tutup bıraktığınızda karşınıza kaydetme seçeneği çıkar. Ya da doğrulama yapmak istediğiniz fotoğrafın bağlantı adresini kopyalayın. (Bağlantı adresi internet sitesinin kendi adresinin değil, fotoğrafın bulunduğu adresin olmalıdır.)
• Cep telefonunuzdaki internet tarayıcısından www.tineye.com’u ziyaret edin.
• “Görseli yükle” butonuna tıklayarak cep telefonunuzun galerisinde ya da belgeler klasöründe bulunan fotoğrafın kaydedilmiş bir kopyasını arayın. Ya da kaydettiğiniz bağlantı adresini TinEye arama sekmesine yapıştırın.

İşlemin nasıl gerçekleştiğini gösteren videoyu buradan izleyebilirsiniz.

Google Tersine Görsel Arama

Tersine görsel arama yaparken, fotoğrafın ilk olarak nerede ve ne zaman kullanıldığına ve iddia edilen olayın ne zaman gerçekleştiğine bakmanız gerekiyor. Bu şekilde arama yapmak, fotoğrafın güvenilir bir kaynaktan gelip gelmediğini bulmanıza da yardımcı olur.

Facebook’ta paylaşılan ve bir adamın kendisine “siyah maymun” diyen bir kadını vurduğunu iddia eden bu fotoğraf, sosyal medyada viral olmuştu. Soldaki fotoğraf pek de meşhur bir haber sitesi olmayan MzansiLive isimli internet sitesinin yayınladığı bir hikayeyle yayıldı.

Bu haberi internette gördüğümde bilgisayar başında değildim, bu yüzden ekran görüntüsü alarak cep telefonumdan tersine görsel arama yaptım. Fotoğrafın orijinal bir fotoğraf olduğunu buldum, ancak bahsedildiği gibi bir adamın kendisine hakaret eden kadını vurduğu iddia edilen olaydan değil, Londra’daki Westminster Köprüsü’nde yayaların üzerine motorsiklet sürülerek gerçekleştirilen saldırıdandı.

Google Tersine Görsel Arama nasıl kullanılır:

• Doğrulamak istediğiniz görseli cep telefonunuza indirin. Bunun haricinde, görselin bulunduğu internet bağlantısının adresini kopyalayabilirsiniz. (Fotoğrafın bulunduğu bağlantı adresini kopyalamalısınız, internet sitesinin ana domain adresini değil.)
• https://images.google.com adresini ziyaret edin.
• Tarayıcı menüsünü seçin, listeden aşağıya giderek “Masaüstü Sitesi İste” seçeneğini seçin. Google Chrome uygulamasını kullanıyorsanız ekranın sağ üst köşesinde bulunan üç noktaya tıklayarak menüye ulaşabilirsiniz. iOS Safari’de ise ekranın aşağı kısmındaki yerin ortasında bulabilirsiniz.
• Arama çubuğundaki kamera ikonuna tıklayın.
• Şimdi iki farklı seçeneğiniz var: İsterseniz fotoğrafın bulunduğu linki arama çubuğuna yapıştırabilir isterseniz de cep telefonunuza kaydettiğiniz fotoğrafı “görsel yükle” seçeneğinden yükleyerek aramanızı gerçekleştirebilirsiniz.
• Sonuçlardan bu görselin daha önce nerelerde ve ne zaman kullanıldığını kontrol edebilirsiniz. Arama sonuçlarında çıkan en eski sayfalara doğru bir yolculuk yaptığınızda fotoğrafın telif hakkına sahip olan fotoğrafçının ismini, nerede ve nasıl kullanıldığını görebilirsiniz.

İpucu: Cep telefonunuzda Google Chrome uygulamasını geçerli internet tarayıcısı olarak kullanıyorsanız, doğrulamak istediğiniz fotoğrafın üzerine uzunca basarak menüye ulaşabilirsiniz. Gelen menüden “Görseli Google’da ara” seçeneğine tıklayarak hızlıca tersine görsel arama yapabilirsiniz.

Fake Image Detector

Fake Image Detector aracı tıpkı Google Tersine Görsel Arama ve TinEye gibi hızlı bir şekilde tersine görsel arama yapmanızı sağlayan kullanışlı bir araçtır. Aynı zamanda çektiğiniz fotoğraf ya da afişin doğrulamasını sağlayan kullanışlı fonksiyonlara sahiptir.

Fake Image Detector ile arama nasıl yapılır:

Chrome ya da Firefox’un mağazasını ziyaret ederek Fake Image Detector uygulamasını indirip yükleyin.

• Uygulamayı açın ve şu iki seçenekten birini seçin:
• Chrome ya da Firefox’un mağazasını ziyaret ederek Fake Image Detector uygulamasını indirip yükleyin.
• Galeriden seçin: Bu seçenek cep telefonunuzda depoladığınız fotoğraflara erişim sağlayarak tersine görsel arama yapmanızı mümkün kılar.
• En yeni fotoğraflar arasından seç: Bir dergide, gazetede ya da afişte görüp çektiğiniz fotoğrafa tersine görsel arama metodunu uygulamanızı mümkün kılar.

Fake Image Detector uygulaması aynı zamanda fotoğrafın EXIF bilgisini kontrol etmenize olanak sağlar. EXIF bilgileri içerisinde; fotoğrafın çekildiği tarih ve saat, çekildiği yer, hangi kamera ya da cep telefonuyla çekildiği ve hatta bazı durumlarda fotoğrafı çeken kişinin isim bilgisi bile bulunabilir.

İpucu: Fake Image Detector yalnızca Android cihazlar için mevcut. Eğer iOS işletim sistemi bulunan bir cihaza sahipseniz Apple App Store’u ziyaret ederek ücretsiz şekilde kullanabileceğiniz Veracity - Reverse Image Search isimli uygulamayı deneyebilirsiniz.

Görsel doğrulamak için ipuçları:

FirstDraftNews’in hazırladığı fotoğraf doğrulama rehberi her ne kadar gazeteciler için hazırlanmış bir rehber olsa da aynı zamanda pek çok pratik ipucunu barındırıyor. Kendinize şu soruları sorun:

1. Fotoğraf ilk olarak nerede kullanıldı? (Doğruladığınız fotoğraf daha eski bir tarihe mi işaret ediyor?)
2. İlk olarak kullanıldığı halinin içeriği nedir? (Suriye ya da Afganistan’da çekilen eski fotoğraflar bazen Gazze’de çekilmiş gibi ortaya çıkabiliyor.)
3. Fotoğraftaki insanlar ne giyiyor? Giydikleri kıyafet, fotoğrafın çekildiği iddia edilen yerin giyim tarzına uyum gösteriyor mu?
4. Fotoğraftaki hava durumu nasıl? Kuzey ülkelerinde yaz mevsimi yaşanırken diz boyu kar olduğu iddiasıyla paylaşılan bir fotoğraf eski ya da başka bir yerden olabilir.
5. Trafik levhaları, mağazalar ve billboardlara bakın. Fotoğrafın çekildiği yerde konuşulan dille uyum gösteriyor mu?
6. Fotoğraftaki tutarsız ışığı kontrol edin. Yan yana duran objeler aynı şekilde mi aydınlanıyor, yoksa bir tanesi daha parlak ya da daha sönük mü duruyor? Eğer öyleyse, bu objeler fotoğrafa sonradan eklenmiş ya da dijital yöntemlerle maniple edilmiş olabilir.
7. Fotoğrafta bulunan nesnelerin ve insanların kenarlarındaki bozulmalara göz atın. Bir fotoğrafa kötü bir montaj uygulandığında bu bozulmaları tespit etmek çoğu zaman oldukça kolaydır.
8. Doğada bulunan gölgelerde, renklerde ve de ışıklarda çok az farklılık bulunur. Eğer fotoğrafı değiştirmek için yazılım programları kullanılmışsa, fotoğrafa herhangi bir şey eklenmiş ya da fotoğraftan herhangi bir şey silindiğinde fotoğraftaki geniş alanlar aynı renklerde olabilir.
9. Herhangi bir gönderiyi tweetlemeden ya da paylaşmadan önce üç kez kontrol edin.
10. Eğer gerçek olamayacak kadar iyi gözüküyorsa, örneğin üçüncü göğsünü taktırdığı iddia edilen bu kadın gibi, muhtemelen gerçek değildir.
11. Eğer bir kişi eski ya da “sahte” bir fotoğraf paylaşmışsa, kibar bir şekilde trollenmekten uzak durmaları gerektiğini söyleyin.
12. Bu da sizin için: “Sahte haber” probleminin ya da çözümünün bir parçası olabilirsiniz.