Bu içerik ilk kez "The next great fake news threat? Bot-designed maps" başlığıyla Fast Company tarafından 9 Mayıs 2018 tarihinde yayınlanmış ve İlayda Ece Ova tarafından Teyit için çevrilmiştir.
2016’daki Amerika Birleşik Devletleri (ABD) seçiminden bir ay önce istatistik gurusu Nate Silver, Five Thirty Eight web sitesindeki anket verilerini kullanarak Twitter’da bir dizi harita paylaştı. Birinin başlığı “Sadece kadınlar oy kullansaydı 2016 seçimi neye benzerdi” idi ve harita çoğunlukla (Demokrat Parti’nin rengi olan) maviyle kaplıyken, diğerinin başlığı “Sadece erkekler oy kullansaydı 2016 seçimi neye benzerdi” idi ve birkaç mavi istisna dışında (Cumhuriyetçi Parti’nin rengi olan) kırmızıyla kaplıydı.
Bu haritalar viral hale gelerek sosyal medyada yaygınlaştı, iki tweet toplam 17 bin kez retweetlendi ve bazıları ciddi bazıları şaka amaçlı olan yüzlerce benzer haritanın da üretilmesine sebep oldu. Sadece beyaz olmayan insanlar oy kullansaydı, sadece beyaz kadınlar oy kullansaydı veya sadece üniversite eğitimi alan insanlar oy kullansaydı seçim sonuçları neye benzerdi diye inceleyen birçok harita var. Sadece fareler oy kullansa veya 'sadece şekilleri gülen surat gibi olan eyaletler oy kullansa nasıl sonuçlar olurdu'yu gösteren caps haritalar da var. Silver’ın ‘gerçek erkekler’in oy haritasının bir parodisi ise Hulk Hogan, Trump ve ‘gerçek bir ateş’ arasındaki çekişmeyi gösteriyor. Haritada ülkenin bir kısmı nükleer atık alanı, bir kısmı da zeki maymunlar tarafından ele geçirilmiş.
Tweette solda: Sadece kadınlar oy kullansaydı harita şuna benzerdi:
FiveThirtyEight’in anketleri baz alınarak yapılmıştır.
Resim: Anthony Robinson / Penn State University
Bu viral haritalara dair Cartography and Geographic Information Science’ta yayınlanan yeni bir analiz, Silver’ınkinden yola çıkan 500’den fazla haritayı Google’ın Cloud Vision görüntü analizi platformunu kullanarak inceliyor. Bu çalışma sadece yanlış bilgilendirme yapmak amacıyla üretilmiş haritalara da işaret ediyor. Bu haritalar arasından feci bir örnekte, sadece vergisini verenler oy verse seçim haritasının neye benzeyeceğinin gösterildiği iddia edilirken harita aslında bambaşka bir şeyin sadece üstüne başka bir başlık eklenerek oluşturulmuş hali.
Bu çalışmayı gerçekleştiren Penn State Üniversitesi’nde Coğrafya bölümünden yardımcı doçent Anthony Robinson’a göre haritalar yanlış bilgi yaymak için çok uygun bir format, çünkü haritaların kesin doğru olduğuna inanmaya alışkınız.
Seçim haritası sadece ….. oy verse neye benzerdi
Haritalar en üst sırada soldan sağa: Beyaz olmayanlar, Kadınlar, Erkekler
Haritalar orta sırada soldan sağa: Beyazlar, Beyaz kadınlar
Haritalar en alt sırada soldan sağa: Üniversite eğitimli beyazlar, Üniversite eğitimli olmayan beyazlar, Beyaz erkekler
Robinson “Haritalar bizim en çok güvendiğimiz grafik biçimleri” diyor. “Haritaları şehirde dolaşırken, nerede yaşayacağımıza ve nerede yemek yiyeceğimize karar verirken sürekli kullanıyoruz. Harita doğru olmadığında ise sinirleniyoruz. Yani, of, şu Thai restoranı hemen şuracıkta olmalıydı, nereye kayboldu?”
Bu durum haritaları -özellikle viral olanları- sahte haberlere karşı savaşta ön cephelere getiriyor. “Haritaya atfedilen, gösterdiği şeyin gerçek olduğuna ikna ediciliği pek değişmiş değil, ve problemin bir parçası da bu” diyor Robinson. “Benim hipotezim şu ki, insanlar bir harita gördüklerinde -sosyal medya platformlarında paylaşılmış ve şüphe duymalarını gerektiriyor olsa bile- haritanın kendilerini etkilemek için özellikle belli bir biçimde güçlendirildiğini anlamayabiliyorlar.”
Yanlış bilgilendirmenin olduğu yerde genelde botlar da devreye giriyor. Robinson’a göre, sadece vergisini verenler oy kullansa seçim haritasının neye benzeyeceğini gösterdiğini iddia eden haritanın benzerleri büyük ihtimalle botlar tarafından yayılıp parlatılyor.
Botların kendiliğinden harita üretmesi mümkün olabilir
Botların kendiliğinden harita üretmesi de yakın zamanda mümkün olabilir. Bunun için gerekli olan teknoloji mevcut, Robinson gittikçe artan yaygınlıktaki deepfakes diye adlandırılan otomatik oluşturulmuş videolara dikkat çekiyor, ki bu videoların algoritmaları hiç yoktan yanıltıcı haritalar yapmaya yarayan algoritmadan çok daha komplike.
“Şu anda botların haritalar ürettiğine dair elimde kesin bir kanıt yok. Ama bunun gerçekleştiğinden neredeyse eminim. Teorim ise, bu tür şeyleri (haritaları) otomatik olarak üretmenin gayet mümkün olduğu fakat bizim daha bunları nasıl tespit edeceğimizi bilmediğimiz.”
Robinson’un bu hipotezini doğrulamak için daha çok araştırma yapılması gerekiyor. Ama daha büyük sorun, insanları sosyal medyada bir harita gördüklerinde ilk dürtülerinin şüphelenmek olmasını sağlayacak şekilde eğitmekte. Robinson medya okuryazarlığının önemli bir hedef olduğunu düşünse de pratik olduğuna inanmıyor. Onun yerine, makine öğrenmesiyle görüntü tespiti yapan Google Cloud Vision gibi algoritmaların kullanılarak haritaların kaynaklarının ve internette nasıl yayıldığının izinin sürülebilmesini umuyor. Çünkü algoritmalar görsellerin hem bire bir hem parçalar halinde eşlerini bulabildiği için bir haritanın siber alemdeki macerasının izlediği yolu kullanıcılara gösterebilir.
Robinson’un aklında şöyle bir senaryo var: Twitter’da gezinirken bir harita gören kullanıcı, faresini haritanın üzerine getirdiğinde o haritanın ilk ne zaman paylaşıldığını ve ne kadar değiştirilmiş versiyonu olduğunu görecek; yani internetteki haritalara tanımlayıcı veri (metadata) atayarak internette haritayı takip edebileceğiz ve kaynağına dair daha çok bilgi alabileceğiz. Bu analizin devamında ise hangi haritaların viral olup hangilerinin olmadığının bilgisiyle ne tür tasarım unsurlarının haritaların paylaşılma ihtimalini arttırdığı gösterilebilir.
Nate Silver’ın 2016’da paylaştığı orijinal haritanın ardından haritaların yaygınlaşması Robinson’a göre bir açıdan da heyecan verici, çünkü bu durum harita yapmanın ne kadar ulaşılabilir hale geldiğini gösteriyor- ama tabi bu durum iki tarafı keskin kılıç olmaya devam ediyor.
“Şu anda herkesin harita yapabiliyor olması çok havalı. İnsanlar herhangi bir seçimin verilerini alıp onunla yaratıcı bir harita yaparak çok faydalı olabilirler” diyor Robinson. “Ama neye inanacağınızı size buyuran ve bunu bir silah olarak kullanan bir şey yapmak da çok kolay.”
