Sosyal medyada vakit geçiriyorsanız, pek çok kullanıcının "internet trolleri" veya "trolleme" dediği şeyi deneyimlemiş olabilir, en kötü ihtimalle “trol müsün?” sorusunu görmüş olabilirsiniz. Trollük, zamanla aşina olduğumuz, ancak henüz gerçek bir çözüm üretemediğimiz konulardan.
Farklı ülkelerde, farklı ekipler tarafından yapılan onlarca araştırma toplumsal kriz anlarında sosyal medyadaki tartışmayı şekillendiren ya da derinleştiren aktörlerden birinin de troller olduğunu ortaya koyuyor. Troller Star Wars: Son Jedi filmi hakkındaki tartışmayı şekillendirmekten, çatışma ortamında doğru bilgiye erişmeye çalışan sivillerin internet deneyimini gölgelemeye kadar farklı alanlarda vakit harcayabiliyor. Her halükarda, bilgiyle kurduğumuz ilişkiyi manipüle etmeye çalıştıkları ortada.
Trol nedir, kime denir?
Trol, tartışmalı yorumlar veya kışkırtıcı gönderiler kullanarak diğer çevrimiçi kullanıcılarla etkileşime giren kişi olarak tanımlanıyor. Amaçları eleştirel veya yapıcı bir konuşma oluşturmak değil, tartışmayı sabote etmek, tarafları kutuplaştırmak, fevri tepkilere sebebiyet verip kimsenin birbirini dinlemediği, önyargıların derinleştiği bir ortam yaratmak.
Aslında trol içerikler her zaman bariz bir siyasi motivasyon taşımıyor. Bu provokasyonu eğlence amacıyla yapan internet kullanıcılarını tanımlamak için kullanılan terim zaman içinde, sosyal medya siyasete bulaştıkça politize oluyor. Bugün geldiğimiz yerde ayrımcı, yabancı düşmanı, cinsiyetçi, homofobik yorumlarla diğer kullanıcılara saldıran, tartışmayı kesintiye uğratan, çoğu anonim ya da sahte hesaplar kullanan kişilere trol deniyor.
Aynı dönemde Çin, Rusya, Türkiye gibi somut örneklerle devletlerin de çevrimiçi manipülasyon işine el attığı ortaya çıkınca, otoriter iktidarların trol, hükümet yanlısı ya da en iyi ihtimalle bir bölümü hükümet tarafından kiralanmış ve merkezi olarak yönetilen ‘piyonlar’ı için de trol kelimesi kullanılmaya başlanıyor.
İlginizi çekebilir: Araştırma: Rusya'daki Trump yandaşlarından, Erdoğan destekçilerine: Troll ordularının işgali
Kışkırtma ve kasıtlı olarak tartışmayı derinleştirmeye yönelik faaliyet yapan hesabın arkasında gerçek bir kişi bulunduğundan bot hesaplardan ayrılıyor. Bot hesaplar gerçek profiller gibi görünen ancak aslında bir algoritma tarafından yürütülen otomatik sosyal medya hesaplarına deniyor.
İlgiliniz çekebilir: Bot hesaplar nasıl tespit edilir?
Nasıl tespit ederiz?
Bot hesapları tespit etme yollarında bahsettiğimiz bazı yöntemler burada da kullanılabilir. Troller, etkileşimin olduğu hemen hemen her yerde bulunabilir: Forumlar, kalabalık WhatsApp ya da Telegram grupları, blog sayfalarının yorum bölümleri ve tabii ki YouTube, Twitter, Facebook gibi sosyal medya uygulamaları.
Şüphe uyandıran bir kullanıcının trol olup olmadığını kontrol etmenin ilk adımı kullanıcı adına bakmak. Facebook'ta profil sayfasına karşılık gelen URL'yi kontrol edebilir, Twitter ve Instagram'da @ sembolünün devamında gelen kısma bakabilirsiniz.
Gerçek kişiler ve organizasyonlar isimlerini açıkça göstermekten çekinmezler. Diğer yanda rastgele bir harf ve sayı kombinasyonunun ya da gerçek bir kişinin kimliğine dair bilgi veremeyecek kadar jenerik isimleri birer uyarı işareti olarak alabilirsiniz.
Kullanıcı adına dikkat ettikten sonraki adım aynı kullanıcı adının farklı sosyal medya platformlarında da var olup olmadığını kontrol etmek. Genellikle insanlar farklı platformlarda aynı veya benzer kullanıcı adlarını kullanır ya da farklı platformlardaki hesaplarını birbiriyle ilişkilendirebilmek için diğer hesaplarından bahsederler. Eğer şüphelendiğiniz profili diğer mecralarda bulamıyorsanız bu bir trol hesaba denk geldiğiniz ihtimalini güçlendirir.
Bir diğer ipucu profil fotoğrafında yatıyor olabilir. Troller bazen gerçek bir insanı taklit edebilir. Şüpheli bir profilde bu profil fotoğrafını tersine arayarak güvenilir bir hesap olup olmadığı kontrol edilebilir. Ya da manzara, yeşillik veya gün doğumu, bir ülkenin bayrağı, bir çizgi film karakteri, meme’er ve hatta ünlü isimleri profil fotoğrafı olarak kullanan hesaplara karşı dikkatli olmakta da fayda var. Bu gruptaki son ipucu ise boş bırakılan profil fotoğraflarına sahip hesaplar.
Hesabın etkileşimde olduğu kamusal ya da ünlü hesaplar da işe yarar bir ipucu olabilir. Birçok vaka çalışmasında trol hesapların ünlü kamusal figürlerle yorum, paylaşım ya da beğeni yoluyla çok sık etkileşime girdiği görülüyor.
Yalnızca etkileşimde olduğu isimler değil, sosyal medyada sergilediği “gürültülü” tutum da bir ipucu olabilir. Tüm gönderileri tek bir konuyla ilgili olan ya da sahte/güvenilir olmayan haber sitelerine yönlendiren bağlantılar paylaşan bir hesap mı? Aynı metni birden fazla paylaşımda kullanmış olabilir mi? Bu sorulara verdiğiniz yanıt evetse bir sosyal medya trolü ile karşı karşıya olabilirsiniz.
Trol hesaplar konusunda dikkat edilmesi gereken noktaları çeşitli profiller üzerinden inceleyerek aktaran oyunlar da mevcut. Spot the troll (trolü tespit et) oyunu bir dizi soru ile kullanıcıdan hesabın şüphe uyandırıp uyandırmadığını tespit etmesini istiyor.
Ne yapılabilir?
Trol hesapların iyi kötü her etkileşimden faydalandığını akılda tutmak ve vereceğiniz tepkiyi her zaman minimumda tutmak önemli. Mücadele için önerilen en iyi şey tepki vermemek.
Please do not feed the trolls (Lütfen trolleri beslemeyin)
Bu her ne kadar makul görünse de, hiçbir şey yapmamak bazen çözüm olmuyor. Tepki vermemenin çevrimiçi alanlardaki gerçek soruna arkamızı dönmemize sebep olduğunu savunanlar da var. Yani basitçe trol olduğunu düşündüğünüz hesapları engellemek, yorumlarını görünür kılmamak adına silmek de seçenekler arasında. Karşılaştığınız trol faaliyeti sizi tehdit altında hissettiriyorsa bunu sosyal medya platformuna bildirmekten de çekinmeyin.
