*Bu içerik ilk kez "Coronavirus has conspiracy theorists and anti-5G campaigners working overtime" başlığıyla Coda Story tarafından 20 Mart2020 tarihinde yayınlanmış ve Can Başaçek tarafından Teyit için çevrilmiştir.
Facebook koronavirüsle ilgili önemli ve tehlikeli olabilecek yanlış bilgi türleriyle mücadele etmeyi taahhüt ederken platformdaki komplo teorisyenleri de kollarını sıvadı.
19 Mart günü bir Facebook videosu hızla Londra'daki Covid-19 WhatsApp gruplarında yayıldı. Jason Nota adlı bir İngiliz, virüsün bir aldatmaca olduğunu iddia eden aşırı sağ komplo teorisi QAnon'daki teorileri anlatmadan önce kameraya, "Yeni bir dünya düzeni istediklerini biliyoruz," diyordu. "Koronavirüs, kamuflajdan başka bir şey değil."
Video, Nota'nın profiliyle birlikte kaldırılmadan önce iki milyondan fazla görüntüleme ve 80 binden fazla paylaşım aldı. Bu da zaten çoktan panik içinde olan çevrimiçi ortamda, virüsün dünya çapında yayılmasını gizli komplo teorilerine ve detaylı dünya düzeni planlarına bağlamak için yarışan insanların önünü açtı.
En çok ses çıkaranlar insanlardan bazıları 5G karşıtı gruplarda bulunuyor. Stop 5G UK (5G'yi Durdur Birleşik Krallık) isimli Facebook sayfasının 30 binden fazla üyesi var ve günde yaklaşık bin 600 gönderi atılıyor. Sayfa, virüsün, 5G'ye maruz kalmak, kitlesel bir nüfus azalması projesi, Bill Gates'in liderliğindeki bir komplo veya insanları takip mikroçipiyle aşılamayı hedefleyen bir girişim kaynaklı olduğunu iddia eden kıyamet senaryosu mesajları ve videolarla dolu.
Stop 5G UK grubunda dolaşan en popüler komplolardan biri ise COVID-19'un bir laboratuvarda üretildiği. Coda Story'nin haber yaptığı bu komplo son aylarda Rus ve Çin devlet medyası tarafından da yoğun bir şekilde öne çıkarıldı. Görünüşe göre bu strateji işe yarıyor. Pew Araştırma Merkezi tarafından 18 Mart 2020'de yayınlanan araştırmaya göre Amerikalıların yüzde 29'u bu teoriye inanıyor.
Diğer insanlar ise COVID-19 pandemisinin, yeni kablosuz teknolojiye kitlesel bir tepki olduğuna inanıyor. "Koronavirüsün lanet olası bir virüs olmadığını biliyor musunuz? İnsanları öldüren şey aslında 5G, bir 'virüs' değil," diye yazıyor Stop 5G UK üyelerinden biri 10 Mart'ta. Gönderi bin 300'den fazla paylaşıldı.
Sosyal psikolog Daniel Jolley, Northumbria Üniversitesinde komplo teorisyenleri üzerine çalışıyor. Jolley’e göre, dünya hükümetleri COVID-19'un yayılmasını yavaşlatmak için mücadele ederken kafa karışıklıklığı ve korku, birçok insanı başka yerlerde cevap aramaya itiyor.
"İnsanlar daha tereddütlü ve daha endişeli hissedecekler, bu yüzden komplo teorisi anlatılarına daha çok yönelecekler," diyor Jolley. Araştırmacıların, 2015-16 Zika virüsü salgını sırasında da benzer örüntüleri gözlemlediklerini ekliyor. "Komplo anlatıları, aşırı kaygı ile başa çıkma yöntemi olarak ortaya çıktı."
Stop 5G UK Facebook sayfasında, Devon'da yaşayan 47 yaşındaki Bree Long tarafından atılan bir gönderi öne çıkıyor. "Epey çıldırmış hissediyorum. Pek çok insan bunun gerçek yüzünü görmüyor. Bölünme her zamankinden daha büyük ve daha uzaklaştırıcı hissettiriyor ve gerçekten zorlanıyorum."
Long, Coda Story’e verdiği röportajda, Facebook gruplarına katıldığında genellikle dünya hakkındaki endişelerinin daha da kötüleştiğini itiraf etti. "Kesinlikle kendimi daha kötü hissediyorum— kim bilir kaç kere 'Facebook'tan çıkmam lazım,' demişimdir," diyor.
Fakat ana akım medyaya olan derin güvensizliğinden, Long için internet, onun gibi düşünen bir topluluğun parçası olmasına yarıyor. "İnternette kalmak istiyorsunuz çünkü kalmazsanız diğer şeyler tarafından sürükleneceksiniz— ana akım şeyler tarafından."
Perşembe günü Facebook'un sağlık başkanı Kang-Xing Jin, platformda yanlış bilgilendirmeyi sınırlandıracağı hakkında uzun bir açıklama yaptı. "Ayrıca önde gelen küresel sağlık kuruluşları ve yerel sağlık yetkilileri tarafından işaretlenen, onlara inanan insanlara zarar verebilecek sahte iddia veya komplo içeriklerini kaldırmaya başlayacağız," dedi. Şirket, yanıltıcı koronavirüs reklamlarına yasak koydu ancak çoğu zaman özel olan, Stop 5G sayfaları gibi her gün binlerce gönderiyle dolu komplo teorisi grupları konusunu henüz çözmediler.
COVID-19'un, 5G'nin bir yan etkisi olduğu teorisinin en önemli savunucularından biri, Kuzey İngiltere'de, Gateshead'de yaşayan 59 yaşındaki Mark Steele. 2018'te Steele, belediye meclisinin 5G teknolojisi ile donatılmış yüksek teknolojili sokak lambaları takarak kadınların düşük yapmasına neden olduğu iddiasıyla İngiliz basınının ulusal manşetlerinde yer almıştı. Meclis iddiaları reddetmişti.
"Televizyonda bu sözde virüsten etkilendiğini söyleyen birçok oyuncu gördüm. Onlar oyuncu. Yaptıkları şey bu, oyunculuk yapıyorlar," diyor Steele, Coda Story'ye verdiği röportajda. Hükümetin COVID-19'a karşı tedbirlerinden rahatsız olduğunu da sözlerine ekliyor. "Bu evde planlı tecrit resmen hapis," diyor. "Sürü zihniyetine zorlanıyoruz."
Jolley'ye göre bu tür inançların yaratacağı tehlikeler fazlasıyla gerçek: "Sağlıkla ilgili komplolara inanan insanların resmi bilgi kaynaklarına inanmaları pek mümkün değil.” Jolley bu nedenle bu tip insanların, düzenli el yıkama ve sosyal mesafe gibi sağlık önerilerine uyma ihtimallerinin de düşük olduğunu söylüyor.
Steele ise İngiltere hükümetinin tavsiyelerini görmezden geldiğini ve hayatına normal bir şekilde devam etmeye çalıştığını söyledi. Yani "koronavirüs aldatmacası" isimli YouTube videosunu günde iki kez Facebook sayfasına atmaya devam ediyor. "Dün bir restorandaydım," diye ekliyor. "Masa bulmakta hiç zorlanmadım."
