Çin’in Wuhan kentinden başlayarak dünyada birçok ülkeye yayılan yeni koronavirüs salgını, uzun süredir gündemde ve öyle görünüyor ki bir süre daha gündemde kalacak. Böylesi kriz anlarında, hele de söz konusu olan halk sağlığı ise, dezenformasyon riski katlanıyor.
Teyit’in yayın ilkelerine göre, içeriklerin önceliklendirimesinde bu gibi kriz zamanlarında önem ve yaygınlığa aciliyet de ekleniyor. Bu ilke, güncel koronavirüs salgını için de gözetildi. Yani yanlış olduğundan şüphe ettiğimiz içerikleri acilen araştırmalı ve dezenformasyonun önüne geçebildiğimiz kadar çabuk geçebilmeliydik.
Ancak krizin kaynağı Çin olunca doğru bilgiye ulaşmak çok da kolay olmuyor. Uluslararası yayın organları ve resmi kaynakları takip etmek bir yere kadar yeterli. Birincil kaynaklara ulaşmak daha iyi sonuçlar almamızı sağlıyor. Yeni koronavirüsle tanıştığımız andan bu yana, tek farklılığı alfabesi olmayan bir ülkeyle ilgili iddiaları araştırırken, hangi doğrulama araçlarıyla yolumuzu bulduğumuza gelince…
Çeviri programları kurtarıcınız
Salgın Çin’den başladığından, birçok iddiada Çince metinler, görüntü ya da ses kayıtlarıyla baş etmek zorundayız. Bu ilk anlar, Çinceye dair hiçbir fikri olmayan herkes için biraz korkutucu. Çince tahmin yürütebilmenizde İngilizce ya da Almanca gibi bir ikinci dile hakim olmanız da işe yaramıyor. Bu nedenle ilk kurtarıcımız çeviri programları oldu. Aratmak istediğiniz bir kelime ya da cümleyi önce bir çeviri programına yazar ve Çinceye çevirdikten sonra aratırsanız, istediğiniz sonuçlara ulaşma olasılığınız daha fazla.
Çeviri programları arasında sizi en fazla rahatlatacak olan ise, Google Translate. Çünkü bu programı mobil telefonunuza indirdiğinizde kameranıza erişebiliyor ve görüntülerdeki metinleri de tanımlayıp çevirebiliyor. Örneğin bu özellik sayesinde iki günde inşa edildiği iddia edilen hastanenin tabelasını okumuş ve Çin arama motoru Baidu’da arattıktan sonra hastaneyle ilgili bilgilere ulaşabilmiştik.
Hastane isminin Google Lens çeviri görüntüsü
Çevirileri eğer hakimseniz İngilizceye ya da İngilizce’den yapmanız da işinizi kolaylaştıracaktır. Google Translate’in lens dışında işinizi kolaylaştırabilen bir özelliği daha var. Bu özellik, el yazısı seçeneği. Görselde ya da bir metinde gördüğünüz harfi tek tek elinizle programa yazabilir ve tam olarak benzetememiş olsanız da olası harf seçeneklerini görebilirsiniz. El yazısı seçeneğini bilgisayarınızda kullanabilmek için kalem seçeneğine tıklayarak el yazısını açın demeniz gerekiyor. Bunu telefonunuzda da kolaylıkla yapabiliyorsunuz, el yazısı seçeneğine tıklamanız yeterli. Bu seçenek, özellikle karakteristik yazıları olan Çince, Japonca, Rusça gibi dillerde oldukça eğlenceli ve kullanışlı.
Bir hayli acemi bir çizim yapmış da olsanız Google translate çiziminizi anlayabiliyor!
Çinli arama motorlarını nasıl kullanırız?
Günlük hayatımızda Google ve Yandex başta olmak üzere birçok arama motoru kullanıyoruz. Ancak Çinle ilgili bir iddia söz konusu olduğunda Çinli arama motorlarına başvurmak çok daha fazla ve anlamlı sonuca ulaşmanızı sağlıyor. Sogou, Haosou gibi birkaç arama motoru da size fayda sağlayabilir. Ancak bu motorlardan en büyüğü, “Çin’in Google’ı” diyebileceğimiz Baidu. Baidu’nun 2019 yılında yayınlanan bir rapora göre 1 milyar kullanıcısı bulunuyor. Google’da ise bu sayı 2 milyar. 2020 yılı Ocak ayında We Are Social’ın özel raporunda dünyanın en çok ziyaret edilen web siteleri sıralamasında Baidu dördüncü sırada yer alıyor. Arama motorları arasında ise ikinci. Zirveyi tahmin edebileceğiniz gibi Google çekiyor. Yani bu verilere dayanarak Baidu’nun geniş bir kullanıcı ağı olduğunu söylemek mümkün.
Dünyanın en çok ziyaret edilen web siteleri sıralaması, (Sayfa 57)
Baidu hakkında birkaç teknik bilgiden sonra bir anda sık kullanılanlar listemize eklenen Baidu, Baidu görseller ve Baidu haritaların kullanımından bahsedebiliriz. Baidu’ya girdiğiniz an tüm arayüzü Çince olan bir siteyle karşılaşıyorsunuz. Bilgisayarınızda anlık çeviri yapan bir uygulama varsa büyük kolaylık. Ancak yoksa da endişelenmeyin. Arattığınız daha önce Çinceye çevirdiğiniz kelime ya da cümlenin doğru olduğunu düşünüyorsanız, zaten karşınıza konuyla ilgili güncel cevaplar gelecektir.
İlk adım:
İkinci adım:
Baidu’da Dabieshan Tıp Merkezi’nin arama sonuçları
Doğrulama araçları içinde haritalar da önemli bir yer tutuyor. İki günde bitirildiği söylenen hastane iddiasına geri dönecek olursak, burada en önemli kanıtlardan birini, hastanenin 2018 tarihli bir inşaat görüntüsü oluşturuyordu. Hastane Çin’deydi ve Çince yazılışını öğrenmiştik. Baidu haritalara girip arama butonuna Çince Dabieshan Tıp Merkezi yazdıktan yalnızca birkaç adım sonra görüntülerdeki hastanenin önündeydim. Belli ki hastane iki günde bitirilmemişti.
Baidu haritalar alışık olduğumuz Google ya da Yandex haritalar kadar kolay bir arayüze sahip. Sağ altta üç seçenek bulunuyor: Uydu, harita ve sokak görünümleri. Sokak görünümü seçeneğine tıklayarak Çin’de istediğiniz bir yere dijital yolculuk yapabiliyorsunuz.
Çinli sosyal medya platformları
Koronavirüsle ilgili incelediğimiz iddiaların birçoğu fotoğrafa yönelikti. Ortak yönleri ise, sağ alt köşede yer alan bir amblem ve Çince yazılar idi. Bu amblem Çin’de kullanılan mikroblog sitesi Weibo’ya ait ve fotoğrafların kaynağına ulaşmak için Weibo’yu kullanmak gerekiyor. Ancak şöyle bir sorun var: Weibo’ya bilgisayarınız üzerinden giriyorsanız size kısıtlı bir zaman diliminde paylaşılan gönderileri gösteriyor. Mobilden bakarak daha fazla ve eski tarihli gönderiye ulaşmak mümkün.
Weibo’yu tam kapasiteyle kullanabilmeniz için ise, Çin’de kullanılan bir cep telefonu numarasına ihtiyacınız var. Bu arada Weibo, Çin haber siteleri için de çok önemli. Sık sık oradan alınan fotoğraflar kaynak gösteriliyor. Twitter’a benzetebileceğimiz Weibo, Çin’in önde gelen haber kanalları tarafından da kullanılıyor. Birçok kamu kurumunun onaylı ve aktif kullanılan bir Weibo hesabı var. We Are Social’ın 2020 raporuna göre Weibo, aylık 497 milyon kullanıcısıyla onuncu sırada yer alıyor.
Dünyanın en çok kullanılan sosyal platformları sıralaması, Sina Weibo (Sayfa 95)
Weibo’nun ara yüzü
Weibo’nun kaynak gösterildiği bir haber fotoğrafı
Çin, eğer yerel kaynaklarını kullanmıyorsanız bilgi edinmenin oldukça zor olduğu bir ülke. Çin’de Google, YouTube, Facebook, Instagram gibi uygulamalar yasak. Bu nedenle ülkenin kendine özgü sosyal medya uygulamaları var ve birçok içeriğin kaynağını da haliyle bu uygulamalar oluşturuyor. Bunlardan biri, mesajlaşma uygulaması olan WeChat. Bu uygulama dünyada ortalama bir milyardan fazla kişi tarafından kullanılıyor. Hayli tanıdık olduğumuz WhatsApp, Facebook Messenger gibi uygulamalardan hemen sonra geliyor ve dünyada beşinci sırada yer alıyor. Yani WeChat, Çinle bir bağlantı kurabilmek için oldukça önemli.
Dünyanın en çok kullanılan sosyal platformları sıralaması, WeChat (Sayfa 95)
Çin’de sık kullanılan video paylaşım plaftormları da oldukça önemli. Bunlar Youku, Tencent ve Haokan Baidu. Şüpheli videolarla ilgili yaptığımız aramalarda, bu platformlardan eski tarihli birçok videoya ulaşabildik. Bu platformlar Çin basınında yer alan bazı haberlere ulaşabilme konusunda da yardımcı. Çin televizyon kanallarında koronavirüsle ilgili yapılan yayınlar ve sosyal medyada konuşulanlara da bu sayede erişebiliyorsunuz.
Kısacası, koronavirüs hayatımıza girdiğinden beri, kullandığımız doğrulama araçlarının dağılımında ciddi bir değişim oldu. Bu duruma adapte olabilmek için hızlandırılmış bir Çince kursuna ihtiyacımız olabilirdi belki ama sizi doğruya götüren araçları yerinde ve zamanında kullanmak, kurstan çok daha hızlı sonuçlar veriyor. Yani doğrulama araçları kriz anlarında sizin için birer kurtarıcı, akılda tutmakta fayda var.
