*Bu içerik ilk kez "5 ways to help stop the ‘infodemic,’ the increasing misinformation about coronavirus" başlığıyla The Conversation tarafından 21 Mayıs 2020 tarihinde yayınlanmış ve Can Başaçek tarafından Teyit için çevrilmiştir.
Hastalığın yayılma hızının yavaşlamasında herkesin payı var. Yapılan her şey dahil buna. Aynısı, haber fazlalığı ile gerçek, söylenti ve sahte haberin birbirine girdiği yanlış bilgiye karşı savaş için de geçerli. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) bu olguyu bilgi salgını (infodemi) olarak tanımlıyor.
The Conversation'ın sosyal medya propagandası konusunda yaptığı araştırmanın ortaya koyduğu üzere eylemsizlik, sahte haberlerin yayılmasını teşvik edebilir. İnternete erişimi olan herkes, yanlış bilgiyle savaşa katkı verebilir; örneğin çoğu insan önlem mesajlarıyla dolu videolar veya şarkılar yapıyor.
Virüs kadar tehlikeli
DSÖ'ye göre Covid-19 bilgi salgını virüsün kendisi kadar tehlikeli. Limon dilimli ılık su veya saf olmayan alkol içmek gibi geleneksel Afrika tedavileri yahut sahte ilaçlar gibi yanlış önlemler, hastalıkla mücadelenin önünü kesiyor.
Benzer şekilde, Çin'i virüsü üretmekle itham eden, hastalığı yaydığı iddiasıyla 5G baz istasyonlarını suçlayan veya salgını aşı satmak için iş insanı Bill Gates'in çıkardığını öne süren komplo teorileri, halk sağlığının ötesinde sonuçlar doğurabilir.
Bu tür söylentiler ve abartılı gerçekler, çevrimiçi ve çevrimdışı yabancı düşmanlığının yeni formlarını körüklüyor. Çin veya Doğu Asya kökenli birçok kişi hakarete ve saldırıya uğruyor veya kamu hizmetinden mahrum bırakılıyor. Dini gruplar, bazı azınlıklar ve elit gruplar, bu çevrimiçi yayılımdan dolayı suçlanıyor.
Kafa karışıklığını beslemek
Virüsle dalga geçen caps, video veya fotoğraf paylaşan internet kullanıcıları, kötü niyetleri olmasa da yanlış bilgi yayma, insanlarda panik ve kafa karışıklığı yaratma riskini göze alıyor. İnsanlar artık kime güveneceklerini bilmiyor ve manipülasyon ile siber suçlara karşı daha savunmasız hale geliyorlar.
Kafa karışıklığına sebep olan başka bir şey ise Pekin'in tutumu. Almanya Başbakanı Angela Merkel önderliğindeki batılı hükümetler, Çin hükümetine virüsün kökenini ve Çin'deki pandeminin gerçek kapsamını sordu. Pekin bir şeyler sakladıklarını reddetti, ama Çin muhbirlerinin ortadan kaybolması doğru ya da yanlış, spekülasyonları körüklüyor.
Yanlış bilgiyle mücadele
Sahte haberlerin dolaşımını engellemek için, dünyada şimdiye kadar çeşitli önlemler alındı.
Asya ülkeleri Covid-19 ile ilgili yanlış bilgi salgını hakkında cezai yaptırımlar uygulamada tereddüt etmedi.
Kanada’nın Québec eyaletinde, Rumour Detector gibi teyit hizmetleri halka açık hale geldi. DSÖ çeşitli dillerde yayınlanmış yanlış bilgileri bulmak için EPI-WIN adlı ağını kullanıyor. Aynı zamanda DSÖ teknoloji devlerinden, sahte haberleri filtrelemelerini ve güvenilir kaynaklardan gelen bilgileri öne çıkarmalarını istiyor.
Google, Covid-19 hakkındaki yanıltıcı bilgileri YouTube, Google Haritalar, Play gibi geliştirme platformları ve reklamlardan kaldırdı. Twitter, diğer şeylerin yanı sıra, Covid-19 hakkında güvenilir bilgi kaynakları olan hesapları kontrol ediyor ve virüs üzerinde aranan anahtar kelimelerin güvenilir bilgilere erişim sağladığından emin olmak için konuşmaları izliyor.
DSÖ ayrıca virüs hakkında doğru bilgi sağlamak için Whatsapp'ta bir sağlık uyarısı ve Facebook Messenger'da bir sohbet botunu devreye soktu.
Birleşmiş Milletler, yanlış bilgiyle ve krizi istismar eden siber dolandırıcılarla mücadelede elinden geleni yapıyor. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı, Uluslararası Doğruluk Kontrolü Ağındaki 45'den fazla ülkeden 100'den fazla teyitçiyi bir araya getiren #CoronaVirusFacts işbirliğini destekliyor.
Kendinizi koruyun
Bilgi salgını, Covid-19 kadar gerçek. Kendimizi ve sevdiklerimizi korumak için, virüse karşı olduğu gibi bilgi salgınına karşı da her türlü önlemi almalıyız. Sosyal medyada paylaşılan sahte haberler hızlıca durdurulmadığında, çabucak viralleşebilir ve çok sayıda kullanıcıyı etkileyebilir.
Hiçbir belirti göstermeyen, görünmez bir virüsü kontrol etmek zor. Nasıl Covid-19'un yayılmasının önüne geçmek için fiziksel mesafe, hijyen önlemleri ve maske gerekliyse, sahte ve yanlış haberleri ortadan kaldırmanın en iyi yollarından biri de dikkat.
Birincisi, yalnızca birkaç tıkla yanlış bilgileri tespit edebilirsiniz. İkincisi, güvenilir bilgi elde edebileceğiniz ve ihtiyaç duyduğunuzda başvurabileceğiniz birkaç kaynak var.
Binlerce kaynaktan gelen ölçülemez miktarda bilgi yığınına maruz kalındığında, eleştirel olmaya devam etmek kolay değil. İnsanlar, çok uluslu şirketler ve hükümetler bile, bilgi salgınının kapsamını hafifletemezken kendilerinin nasıl anlamlı bir adım atabileceklerini merak ediyorlar.
Yayılmayı azaltmak
Covid-19 ile ilgili yanlış bilgi salgınıyla mücadele etmek için teyitçilik ve rasyonel tartışma esas, ancak bu stratejiler tam ters etki de yaratabilir.
Zika virüsü üzerine yapılan bir araştırma, yanlış bilgiyi temizleme girişimlerinin, virüsle ilgili yanlış kanıları azaltmadığını, aksine insanların DSÖ'nün salgınla ilgili verdiği bilgilerinin doğruluğuna olan güvenini azalttığını ortaya koydu. Açıklamalardan biri, yeni bir tehlikenin kaynağı ve nasıl korunulacağına dair çok az bilginin bulunduğu kaotik ortamlarda, bazı insanların karmaşık bilgileri çözümlemektense basit açıklamalara tutunmasıydı.
Ancak yanlış bilgi salgını esnasında yanlış bilgiye karşı koymak herkesin sorumluluğu. Her bir yanlış haberi meydana çıkarmaya çalışmadan erişimini azaltabiliriz. İşte yanlış bilgilerin yayılmasını önlemek için beş önlem:
- Sosyal medyada gezerken eleştirel olun.
- Çevrimiçi ağlarınızda yanlış bilgi bırakmayın. Paylaşan kişiden kibarca gönderiyi kaldırmasını isteyebilirsiniz.
- Yanlış bilgileri platform yetkililerine bildirin.
- Şüpheniz olduğunda, paylaşılan bilgileri doğrulamak için zaman ayırın.
- Yanlış bilgi paylaşan insanlardan daha çok ses çıkarın.
Bu basit davranışlarla ve genellikle güvenilir bilgileri paylaşarak, siz ve çevreniz yanlış bilgi salgınının tehlikelerine daha az maruz kalabilir.
Sosyal medya kullanıcıları internette her zamankinden daha fazla zaman geçiriyor. Bu nedenle, muhtemelen kapsamının daha da ötesine yayılmaya devam eden sahte ve yanlış haberlerin yayılmasını durdurmak için herkesin üzerine düşeni yapması gerekiyor.
