Teyit’in de imzacısı olduğu Uluslararası Doğruluk Kontrol Ağı’nın (IFCN) doğrulama organizasyonları ile ilgili yeni ilkeleri Mart 2020 itibariyle hayata geçecek.
Singapur’da düzenlenen APAC Trusted Media Summit sırasında bir konuşma yapan IFCN’den Peter Cunliffe-Jones, IFCN’in ilkeler kılavuzundan ve yeniliklerden bahsederek doğrulama organizasyonları ile ilgili kritik değişiklikleri açıkladı.
Üç yılda 40 ülkeden 81 imzacı
Konuşmasının ilk bölümünde IFCN ve imzacılarının 2016 Eylül ayından bu yana yaptığı çalışmalarla hak edilmiş bir güven kazandığını belirten Jones, bunun temelinin şeffaflık, kontrol edilebilirlik gibi ilkelerle oluştuğunu ifade etti.
Teyit'in de bir parçası olduğu IFCN ilkeleri beş ana başlıktan oluşuyor. Bu ilkeler tarafsızlık ve adillik, haber kaynaklarının şeffaf kullanımı, organizasyon yapısı ve finansman konusunda açıklık, şeffaf bir metodoloji ve dürüst/açık bir düzeltme politikası.
Jones’un teyit organizasyonlarının bu süreçte yarattığı etkiye ilişkin verdiği örnek ise İngiltere’de muhafazakar partinin Johnson - Corbyn tartışması sırasında Twitter hesabının adını “TeyitBirleşikKrallık” anlamına gelen “factcheckUK” diye değiştirmesi oldu.
IFCN’in 35 imzacı ile başladığı süreç, üç yıl gibi kısa bir sürede 40 ülkede 81 organizasyona ulaştı. Jones’un gündeminde bu konu da vardı. Jones bu genişlemede ve çalışma sürecinde ilkelerin öneminin altını çizdi.
IFCN ilkelerinde değişiklikler yapılacak
IFCN’in bugüne kadarki sürecinin özetlendiği ilk bölüm sonrası gündemdeki temel tartışma bundan sonra ne yönde değişimler olacağıydı. Jones bir süredir IFCN imzacıları, değerlendiricileri, medyadan iş ortakları ve diğer gazetecilerin katılımı ile çeşitli anketler ve incelemeler yaptıklarını ve nelerin değiştirilmesi gerektiğini ele aldıklarını söyledi. Bu çalışmalar sonucunda da gözden geçirilmesi gereken konular değerlendirildi ve yeni yol haritası belirlendi. IFCN imzacıları tarafından oylanarak kabul edilen yeni ilkeler önümüzdeki yılın ilk aylarında hayata geçecek. Bu kararların temel nedeni ise doğrulama süreçlerinin yaratmış olduğu geniş etkinin karşısında kötü niyetli aktörlerin olası hamleleri.
Peki yeni ilkeler neleri içeriyor? Altı başlıkta derlenebilecek konulardan ilki genişleme. IFCN’in öncelikli hedeflerinden biri daha çok organizasyona, imzacıların olmadığı ülkeye erişebilmek. Ancak bu süreçteki önemli prensiplerden biri daha uzun bir gözlem süreci. Artık IFCN imzacıları altı aylık bir süreçten geçecek. Bu sürenin uzatılmasında ise en temel faktör Facebook ile teyit organizasyonlarının birlikte yürüttüğü program. Facebook, sistemindeki yanlış paylaşımların önüne geçmek için sadece IFCN prensiplerini kabul eden organizasyonlarla çalışıyor. Bu karar da daha fazla organizasyonun imzacı olma talebiyle IFCN'e gelmesine neden oluyor. IFCN de hem metodolojinin daha iyi uygulanması hem de hak edilmiş güvenin korunması adına şartlarını daha da zorlaştırmayı gündemine aldı. Sürenin üç aydan altı aya çıkarılmasının temel motivasyonu da bu.
Doğrulama organizasyonlarının temel amacı kamu yararı gözetmek ve doğrulamalarını da bunun üzerine kurmak olacak. Organizasyonlar kamuya açık olacak ancak devlet kontrolündeki medya yapıları sürece dahil edilmeyecek.
İkincil başlık ise doğrulama süreci ile ilgili. İmzacıların hangi iddiayı, nasıl seçtiği daha önemli olacak. IFCN’in önceliklerinden biri dengeli bir süreç götürmek. Politik tartışmalar ve içerikler konusunda adaletli bir izleme süreci yürütülecek. Herhangi bir tarafın iddialarına ağırlık vermemek önemli bir kriter olacak. Çünkü özellikle seçim dönemleri ve politik rekabetlerin arttığı ortamlarda araştırılacak iddiaları belirlemek doğrulama organizasyonlarının en önemli kararlarından birini oluşturuyor. Bir konuda iki tarafla ilgili iddiaları da olabildiğince derinlemesine inceleyip hakkaniyetli davranmak daha da önem kazanacak. Bu süreçte haksızlıklara imkan tanınmayacak.
Kaynaklar ve metodoloji daha da önem kazanıyor
Bir diğer konu başlığı ise kaynaklar ve metodoloji. Kaynaklardan bilgi kontrolü yapılırken nitelikli kaynak seçimi fazlasıyla önemli. Kanıtların birkaç kaynaktan doğrulanması, iddiayı ortaya atan kişiyle mümkünse iletişim kurmak ve bu iddiayı ortaya atarken ne gibi bir çıkarı olduğunu gözlemlemek bu dönem IFCN’in dikkat ettiği bir diğer husus.
IFCN’in ortak çalışmalar yürüttüğü medya şirketlerinin kendi doğrulama birimleri de gündeme gelen konulardan. Bu birimlerin ilkeleri özenli takip etmeleri ve açık bir düzeltme politikası gütmeleri yine yeni dönemin değişikliklerinden.
Doğrulama organizasyonları belli aralıklarla bağımsız denetçiler tarafından çeşitli denetimlerden geçiyor. Yeni dönemde rastgele seçilmiş doğrulama örnekleri ile denetçilerin süreçleri izlemesi de hedefleniyor. Yine bu bağlamda, denetçiler tarafından organizasyonlar için hazırlanan raporların bir özetinin, internet sitelerinde yayınlanması gibi bir planlama söz konusu. IFCN’in bu kararı almasındaki en önemli neden ise imzacıların yüzde 60’ının İngilizce dışında yayın yapmasından kaynaklanıyor. Bu yüzden denetim ve ilkelerin okuyucular tarafından daha iyi anlaşılması hedefleniyor.
