Sosyal medyada ve haberlerde sık sık çeşitli ülkeler hakkında doğru ya da yanlış ekonomik verilerle karşılaşıyoruz. Kimi zaman bu verilere atıfta bulunanlar siyasetçiler, ekonomistler ve kamuoyunun takip ettiği insanlar oluyor.
Örneğin geçtiğimiz günlerde eski AK Parti milletvekili Resul Tosun, Almanya’da enflasyonun yüzde 150 olduğunu iddia etti. Türkiye ile diğer ülkelerin ekonomik verilerle karşılaştırıldığı iddialarla sık sık karşılaşıyoruz. Bu iddialar bazen hatalı veriler içeriyor bazen de içerdiği veriler doğru olsa bile yapılan karşılaştırmalar metodolojik sorunlardan dolayı isabetsiz olabiliyor.
Bu yazıda ülkelerin ekonomik verilerine bakabileceğiniz en yaygın siteleri, bu sitelerin nasıl kullanıldığını, verilere ulaşmak için kullanılabilecek alternatif yöntemleri, verileri yorumlar ve iki ülkeyi karşılaştırırken dikkat etmeniz gerekenleri aktaracağız.
Güvenilir ekonomik veriler için kullanabileceğiniz kaynaklar
Dünya Bankası (World Bank-WB)
Dünya Bankası, ekonomik verilerle ilgili en sık kullanılan kaynak. Arama motoruna “World Bank Open Data” yazdığınızda karşınıza çıkan ilk bağlantıdan farklı ülkelerin çeşitli ekonomik verilerine ulaşabilirsiniz.
Sitedeki arama motoruna bir ekonomik kavramı, bir ülkeyi veya ikisini aynı anda yazarak site içerisinde arama yapabilirsiniz. Örneğin arama motoruna İngilizce “inflation” (enflasyon) yazdığımızda yıldan yıla dünyadaki enflasyonu gösteren bir grafik ile karşılaşıyoruz. Grafiğin altında da en güncel enflasyon verileriyle ülkeleri görüyoruz. Bir ülkeye tıkladığınızda o ülkenin yıldan yıla enflasyon oranlarını görebilirsiniz. Eğer baştaki arama motoruna “inflation” ve verisine ulaşmak istediğiniz ülkeyi yazarsanız, yine o ülkenin yıllık enflasyon oranına ulaşabilirsiniz.
Arama motoruna sadece ülke ismi yazarsanız o ülkeyle ilgili nüfus, gayrisafi yurtiçi hasıla, karbondioksit salımı, ortalama ömür gibi başka başka verilere de aynı anda ulaşabilirsiniz. Tabi tüm bu veriler sadece ülke adıyla arama yapıldığında çıkmayabilir. İsabetli sonuçlar için enflasyon örneğindeki gibi anahtar kelimeler kullanmak gerekli.
Dünya Bankası verileri enflasyon, kişi başına düşen milli gelir, nüfus, işsizlik, tahmini yaşam süresi gibi birçok veriye ulaşmak için kullandığımız bir kaynak. Japon Yeni ile Türk Lirası’nı karşılaştırdığımız “Japon Yeni ile Türk Lirası’nın güçleri rakamsal değerlerle kıyaslanabilir mi?” yazısını buna örnek olarak verebiliriz.
Uluslararası Para Fonu (International Monetary Fund-IMF)
IMF, tıpkı Dünya Bankası gibi ekonomik verilerle ilgili en çok başvurulan kaynaklar arasında. Arama motoruna IMF Data yazdığınızda karşınıza çıkan ilk bağlantıya tıklayarak IMF verilerine ulaşabilirsiniz.
IMF’nin sitesinden hem enflasyon, gayrisafi yurtiçi hasıla gibi verilere, hem de dünya ekonomisiyle ilgili detaylı raporlara ulaşabilirsiniz. Örneğin sol üstte yer alan “Countries,” yani “ülkeler” bölümünden istediğiniz ülkenin verilerine ve o ülkeyle ilgili önemli haberlere, raporlara ve görüşlere erişebilirsiniz. Sitenin ana sayfasında yer alan “Popular Data” kısmındaki bağlantılardan da raporlara erişebilirsiniz.
Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (Organisation for Economic Cooperation and Development-OECD)
OECD, Türkiye’nin de kurucu üyesi olduğu bir uluslararası örgüt. Arama motoruna “OECD Data” ve “OECD Statistics” yazarak ulaşabileceğiniz veriler sıkça kullanılıyor.
OECD Data’nın çalışma prensibi Dünya Bankası ile benzer. Arama motoruna ülke ya da ulaşmak istediğiniz veriyi yazıp aratmanız gerekiyor. Karşınıza çıkan bağlantıya tıkladığınızda bir grafikle karşılaşacaksınız. Bu grafikte yer almasını istediğiniz ülkeleri, zaman dilimini ve diğer verileri grafiğin altında yer alan kısımlardan ekleyip çıkarabilirsiniz.
OECD Statistics de hemen hemen aynı. Sol üstte yer alan arama motoruna anahtar kelime yazarak arama yapabilir veya bakmak istediğiniz veriyi solda yer alan başlıklardan bulabilirsiniz. Örneğin net asgari ücret verilerini arama motoruna “wage” (ücret) yazarak veya “labour” (çalışan) başlığına tıklandığında açılan “earnings” (kazançlar) sekmesinde yer alan “real minimum wages” (net asgari ücretler) bölümüne tıklayarak ulaşabilirsiniz.
OECD verileri maaşlarla ile ilgili iddialarda sıkça başvurduğumuz bir kaynak. Türkiye ve Avrupa’daki öğretmen maaşlarını incelediğimiz “Türkiye Avrupa’da öğretmen maaşlarını en çok iyileştiren ülke mi” başlıklı yazıyı buna örnek olarak verebiliriz.
Avrupa İstatistik Ofisi (Eurostat)
Eurostat, Avrupa Birliği’nin yürütme organı Avrupa Komisyonu bünyesindeki istatistik kurumu. Kurumun internet sitesinden Avrupa Birliği üye ülkeleri, birliğe aday ülkeler ve Avrupa Serbest Ticaret Birliği üyesi ülkeler hakkında istatistiki bilgilere ve raporlara ulaşılabilir.
Sayfanın sağ üst köşesinde yer alan arama motoruna ulaşmak istediğiniz veriyi ya da ülke ismini yazarak site içerisinde arama yapabilirsiniz. Örneğin “GDP per capita” (kişi başına düşen milli gelir) yazdığınızda karşınıza çıkan ilk gönderiye tıklayıp sonrasında açılan sayfada “view table” (tabloyu görüntüle) diyerek ülkelerin enflasyon oranlarına ulaşabilirsiniz. Arama motoruna ülke ismi yazdığınızda o ülkeyle ilgili raporlara erişebilirsiniz.
Birleşmiş Milletler (United Nations-UN)
Birleşmiş Milletler’in istatistikleri de önemli kaynaklar arasında yer alıyor. Arama motoruna “UN Data” yazarak verilere ulaşabilirsiniz.
Sayfayı açtığınızda karşınıza çıkan arama motoruna ülke ismi ya da ulaşmak istediğiniz veriyi yazarak kurumun topladığı verilere erişmek mümkün.
Gıda ve Tarım Örgütü (Food and Agriculture Organization-FAO)
FAO, Birleşmiş Milletler bünyesinde bulunan gıda ve tarım istatistiklerini tutan kurum. Arama motoruna “FAOSTAT” yazarak ilgili verilere ulaşabilirsiniz.
Sağ üst tarafta site içerisinde yapacağınız anahtar kelimelerle veya sayfanın ortasında yer alan “Explore Data”ya (verileri keşfet) tıklayarak verilere erişebilirsiniz.
Tarım ve gıda istatistikleri için başvurduğumuz FAO verilerini “Fox’un tüm kağıt fabrikaları kapatıldı, Türkiye yüzde 100 dışa bağımlı hale geldi dediği iddiası” isimli analizde kağıt ve hammadde üretim, ithalat ve ihracat verilerine ulaşmak için kullanmıştık.
Countryeconomy
countryeconomy.com ülkeler hakkında ekonomik verileri derleyen ve kıyas yapmamızı sağlayan internet sitesi. Sayfanın üstünde yer alan işsizlik, asgari ücret gibi bölümlere tıklayarak verilere ulaşabilirsiniz. Sayfada gözüken dünya haritasının altında yer alan kısım sayesinde istediğiniz iki ülkeyi karşılaştırabilirsiniz.
Tradingeconomics
tradingeconomics.com da countryeconomy.com gibi ülkeler hakkında gayrisafi yurtiçi hasıla, işsizlik, faiz oranı gibi ekonomik verileri derleyen internet sitesi. Sağ üstte yer alan arama motorundan ülke ya da ulaşmak istediğiniz veriyi yazarak site içerisinde arama yapabilirsiniz.
Türkiye İstatistik Kurumu-TÜİK
TÜİK, Türkiye ile ilgili birçok alanda istatistiki veri tutuyor. Ekonomik veriler ve üretim verileri bunlardan sadece ikisi. TÜİK’in ana sayfasının üst kısmında yer alan istatistikler bölümüne gelerek çeşitli verilere ulaşabilirsiniz.
Örneğin istatistikler bölümünden “enflasyon ve fiyat” sayfasına tıklayalım. Açılan sayfada istatistiksel tablolara tıkladığınızda çeşitli verilere Word ve Excel formatında ulaşabilirsiniz.
Bazı durumlarda TÜİK’in anasayfasından verilere doğrudan erişemeyebilirsiniz. Bunun için biruni.tuik.gov adresini de kullanabilirsiniz. Siteden seçtiğiniz konu üzerine değişkenlerle oynayıp veri tabloları yarabilirsiniz.
Ayrıca TÜİK’in talep yönetimi sisteminden TÜİK’in sitesinden erişemediğiniz verileri kurumdan talep edebilirsiniz. Bilgi başvurunuzu yaptıktan bir süre sonra kurum tarafından dönüş yapılıyor.
Veri Kaynağı
Veri Kaynağı, Türkiye ile ilgili verilerin kolayca ulaşılabilir olmasını sağlamayı hedefleyen bir internet sitesi. Sitedeki arama motoruna istediğiniz veriyi yazarak bilgilere ve grafiklere ulaşabilirsiniz.
Devletlerin resmi siteleri
Ülkelerin ekonomik verilerini gösteren resmi kurumlar ve bu kurumların internet siteleri oluyor. Örneğin İngiltere hükümetinin resmi sitesinde asgari ücretin ne kadar olduğu ve neye göre değişkenlik gösterdiği yazılı. Bu siteler de ekonomik verileri teyit etmek için önemli kaynaklar.
Anahtar kelimelerle arama
Nadiren de olsa bazı durumlarda aradığımızı tam anlamıyla bu sitelerde bulamayabiliriz. Bu durumda arama motorunda anahtar kelimelerle arama yapmamız gerekebilir. Örneğin Japonya’daki asgari ücreti öğrenmek için “Japan minimum wage” anahtar kelimeleriyle arama yapabilirsiniz. Google Translate yardımıyla aynı kavramları Japoncaya çevirerek de aramak mümkün.
Verileri yorumlarken dikkat edilmesi gerekenler
Verilere ulaşmayı öğrendik ama iş burada bitmiyor. Verileri yorumlarken de dikkat etmemiz gerekenler var.
İlk olarak verilerin ne anlama geldiğini bilmeniz gerekiyor. Bunun için Merkez Bankası terimler sözlüğünü veya Economist’in yayınladığı terimler sözlüğünü kullanabiliriz. Ayrıca arama motorunda “inflation definition”, “enflasyon ne demek” gibi anahtar kelimelerle arama yapılabilir. Terimlerin İngilizcesini bilmek de önemli. Bunun için sözlükleri veya Google Translate gibi çeviri uygulamalarını kullanabilirsiniz.
Verileri okurken, aynı cinsten olup olmadıklarına dikkat etmeliyiz. Örneğin asgari ücretleri karşılaştırırken hepsinin net veya brüt, yahut hepsinin dolar bazında olduğundan emin olmalıyız.
Sadece tek bir veriye bakarak da yorum yapmaktan kaçınmalı, mümkünse birkaç veriyi beraber değerlendirmeliyiz. Örneğin Avrupa’daki benzin fiyatları ile Türkiye’deki benzin fiyatlarını karşılaştırırken hepsini TL’ye çevirmek ve sadece bu veri üzerinden yorum yapmak bizi yanlışa götürür. Benzinin pahalılığını ölçerken ücretleri işin içine katmalıyız ki o ülkede sabit gelirle ne kadar benzin alınabileceğini anlayalım. Tabi bunu yaparken sürekli değişen döviz kurlarını unutmamak gerek.
Örneğin 2018 yılında bir haberde Türkiye ve Avrupalı ülkelerdeki benzin fiyatları Türk Lirası'na çevrilerek karşılaştırılmıştı. Bu veri ülkeler arasında karşılaştırma yapmak için tek başına yeterli değil çünkü ülkelerdeki asgari ücretler yani insanların asgari ücretleri ile alabileceği benzin miktarları farklıydı. İki veriyi beraber yorumlayarak benzinin aslında hangi ülkede pahalı hangisinde ucuz olduğunu veya ülkelerdeki alım gücünü daha sağlıklı şekilde anlayabilirsiniz.
Dikkat etmemiz gereken diğer bir husus, her ülkenin kendine has şartlarının olabileceğinin bilincinde olmak.
Örneğin 1 dolar 13 Aralık 2021 tarihi itibariyle yaklaşık 14 Türk Lirası ve 113 Japon Yeni. Buradan yola çıkarak Türkiye’nin ekonomisi Japonya'dan daha iyidir diyemeyiz. Japon Yeni 2014’ten beri 110-120 seviyesinde. 2000 yılından itibaren görülen en yüksek değer 132 ki bu da kısa süreliydi. Yani ülkenin normali bu ve maaşlar da buna göre ayarlanmış. Ayrıca 2020’de Japonya’da hesaplanan enflasyon -0,016. Türk Lirası ise hızlı bir şekilde değer kaybediyor. Bundan dolayı fiyatlar yükseliyor ama maaşlar aynı hızda artmıyor. Bu da alım gücünü düşürüyor. Enflasyon da sürekli artıyor. Japon Yeni ile Türk Lirası’nı karşılaştırdığımız yazıda bunu detaylı anlattık. Özetle verileri, içinde bulundukları şartlar ve trendleri de göz önüne alarak değerlendirmek, ülkelerin şartlarını göz önüne almak lazım.
İlginizi çekebilir: Japon Yeni ile Türk Lirası’nın güçleri rakamsal değerlerle kıyaslanabilir mi?
Yorumladığımız veriler, aynı zaman diliminden olmalı. Örneğin bir ürünün üretim miktarı ile ilgili en son veriye bir ülke için 2014 başka bir ülke için 2021’de ulaşılıyorsa bu verileri kıyaslamaktan kaçınmalıyız.
Verilerin toplanma yöntemi ve veri kalitesine dair analizler dikkat edilmesi gereken diğer bir nokta. Verilerin toplanma şeklini ve niteliğini sorgulanmalı, her veriye hemen itibar edilmemeli. Örneğin sosyal medyada karşımıza çıkan bir karşılaştırmada kullanılan verilerin hangi kaynaklardan toplandığını incelemeliyiz. Ya da elimizde bir anket çalışması varsa soruların kime ve nerede sorulduğunu, kaç kişinin cevapladığı gibi hususlara yani örneklemin temsiliyet gücüne dikkat etmeliyiz.
Kapak Görseli: Freepik
