Bu içerik ilk kez "Fake news: Five French election stories debunked" başlığıyla BBC News arafından 15 Mart 2017 tarihinde yayınlanmış ve Ekin Gürel tarafından Teyit için çevrilmiştir.
Fransa’da gerçekleşecek olan başkanlık seçimlerine bir aydan kısa bir süre kaldı ve Fransa’nın politikasını etkilemek için üretilen yalan haberlerin demokrasi üzerinde büyük bir tehdit oluşturmaya başladığını düşünen insanların sayısı gün geçtikçe artıyor.
BBC’nin de desteklediği CrossCheck’in First Draft News öncülüğünde başlattığı gazetecilik projesi ile Fransız seçimleri sırasında ortaya çıkan yalan haberleri Avrupa’dan birçok haber kurumu ile ortaklaşa olarak çürütmeye ve doğrulamaya çalışıyor.
CrossCheck’in şuana kadar araştırdığı beş haberi aşağıda görebilirsiniz.
1. Yanlış haber: Emmanuel Macron’un başkanlık kampanyası Suudi Arabistan tarafından finanse ediliyor
- Yayınlandığı tarih: 24 Şubat 2017
- Etkisi: Haberin linki Facebook’da yaklaşık 10 bin beğeni, paylaşım ve yorum aldı.
- İddia: Milliyetçi Cephe’nin adayı Marine Le Pen’in yeğeni Marion Marechal-Le Pen tarafından paylaşılan hikayede, merkez aday Emmanuel Macron’un seçim kampanyası için Suudi Arabistan’dan finansal destek aldığı iddia edildi.
- Doğrusu: Hikaye doğru değil. LeSoir.info ismiyle yayın yapan web sitesi aslında gerçeği LeSoir.be olan sitenin dizayn ve düzenlemesini yanlış bilgi yaymak için taklit eden sahte bir web sitesi.
Marion Marechal-Le Pen, “Macron’un kampanyasının %30’u Suudi Arabistan tarafından destekleniyor. Şeffaflık istiyoruz.” tweetini attığında güvenilir bir kaynak kullanmış gibi görünüyordu çünkü 1887’de kurulan ve Fransızca haber yapan Belçika gazetesi Le Soir’i taklit eden bir site kaynak gösterilmişti.
Fakat kendisi dijital bir kandırmacanın içine düştü. Birisi ya da birileri hikayenin inanılabilirliğini arttırmak için Le Soir’in web sitesini klonlamış ve orijinal adrese çok benzeyen LeSoir.info domain’inden haberi yayınlamıştı. Sahtekarlar sitenin güvenilirliğini arttırmak adına sayfada bulunan diğer linklere tıklandığında gerçek Le Soir sayfasına çıkan uzantılar eklediler. Yalan hikayeyi kimin ya da kimlerin çıkardığı bilinmiyor fakat site domain’i Amerika Birleşik Devletleri Delaware’den Donald Thomas adına kayıtlı. Ardından Le Pen attığı tweeti sildi.
2. Yanlış haber: Aşağıdaki harita Fransa’da gerçekleşen şiddet olaylarını gösteriyor
- Yayınlandığı tarih: Çeşitli zamanlarda tekrar tekrar yayınlandı.
- Etkisi: Sosyal medyada defalarca yayınlanan görsel binlerce paylaşım ve retweet aldı. Sadece 15 Şubat 2017 tarihli bir Facebook paylaşımı en az 12,500 kez paylaşıldı.
- İddia: Sosyal medya kullanıcısı Bernard Barrier tarafından paylaşılan infografik, polis ve insanlar arasında yaşanan çatışma ve olayları gösterdiğini iddia ediyor.
- Doğrusu: Görseldeki harita ilk olarak Kasım 2005’de yayımlandı ve şu an Fransa’da yaşanan toplumsal gerilimin gerçek bir temsili değil.
Fransız gençler Zyed Benna ve Bouna Traore’nın Ekim 2005’de hayatını kaybetmesinin ardından Fransa, çok sayıda protesto ve gösterilere sahne olmuştu. Şehir dışında ve banliyölerde yaşanan olaylar ve yakılan 9 bin aracın üzerine polise olan saldırılar da eklenince Fransa’da olağanüstü hal ilan edildi.
Harita ilk olarak protesto ve olayları göstermek amacıyla 8 Kasım 2005’de Daily Telegraph makalesinde paylaşılmıştı ve son haftalarda yeniden paylaşılmaya başlandı. Sağ görüşlü kesimler tarafından Fransa’da şuan gerçekleşmekte olan protesto ve “gidilmemesi gereken” noktalar adı altında yanlış bir biçimde tekrar yaygınlaşmaya başladı.
3. Yanlış haber: Fransız devleti göçmenleri barındırmak için 100 milyon euroluk ev ve otel satın alımı gerçekleştirecek
Görsel: Bize paranızla ev verdiğiniz için teşekkürler.
- Yayınlandığı tarih: 10 Mart 2017
- Etkisi: Bu güne kadar link Facebook’da yaklaşık 10 bin beğeni, paylaşım ve yorum aldı.
- İddia: La Gauche m’a Tuer (Solcular beni öldürüyor) isimli web site, Avrupa Kalkınma Bankası Konseyi’nin Fransız hükümetine sığınmacıların konaklamaları için 100 milyon euro borç vereceğini iddia etti.
- Doğrusu: İki ayrı haberin içeriğiyle oynanmış ve birleştirilmiş, gerçeği çarpıtıp sığınmacılar için yapılan yardımlar abartılmış.
Le Figaro gazetesi, Accor Otelleri Grubu F1 seviyesinde otellerinin 62 tanesini Societe Nationale Immobiliere’e (SNI), yani sığınmacılar için toplu konut projeleri yapan kuruma satıldığının haberini yaptı.
Bunun dışında ve tamamen alakasız başka bir haber olan 2015’te SNI’nın muadili Adama adlı kuruluşun Avrupa Kalkınma Bankası’ndan aldığı 100 milyon euroluk borcun haberi birleştirildi. Bu borç yine sosyal faydadan en az yararlanabilen, tehlikeli işlerde çalışanlar, sığınmacılar ve mülteciler için alınmıştı.
4. Yanlış haber: Marine le Pen “Masha and the Bear” adlı çizgi filmindeki kızı baş örtüsü taktığı için eleştirdi
- Yayınlandığı tarih: 26 Şubat 2017
- Etkisi: Şubatta yayınlanan tweet 1,700’den fazla kez paylaşıldı.
- İddia: Milliyetçi Cephe karşıtı bir Twitter hesabı, başkan adayı ve Milliyetçi Cephe lideri Le Pen’in Masha and the Bear adlı çizgi filmi Masha’nın baş örtüsü taktığı için eleştirdiğini iddia etti.
- Doğrusu: Marine Le Pen böyle bir tweet paylaşmadı - ekran görüntüsü üzerinde oynanmış. Hicivli haber paylaşımı yapan secretnews.fr adlı site aynı başlıkla 2014’te bir paylaşım yapmıştı.
Marie Le Pen’in attığı iddia edilen tweette: “Kamusal yayın yapan bir kanaldaki çizgi filmde başrolün başörtüsü taktığını görmek beni şok etti.” dediği iddia edildi.
Le Pen Şubat’ta Nantes’e yapmış olduğu seçim gezisi sırasında çizgi film hakkında tweet attığı iddiasıyla gündeme geldi. Fakat görseller sahte.
İsminin gizli kalmasını isteyen Tweet sahibi CrossCheck’e yaptığı açıklamada bu tweetin insanları yanlış bilgilendirmenin ne kadar kolay olduğunu göstermek için kendisinin yaptığını dile getirdi. Bunun aşırı sağcı gruplarla baş etmenin bir yolu olduğunu belirtti.
5. Yanlış haber: Fransız devleti Hristiyanlar için olan dini tatilleri Müslüman ve Yahudi dini tatilleri ile değiştiriyor
- Yayınlandığı tarih: 12 Mart 2017
- Etkisi: Hikaye Facebook’da yaklaşık 6,000 beğeni, paylaşım ve yorum aldı.
- İddia: Bazı Fransız web siteleri iki Müslüman ve Yahudi bayramının resmi tatil olarak ilan edileceğini duyurdu.
- Doğrusu: Hükümet böyle bir beyan ya da teklifte bulunmadı, Fakat bir düşünce kuruluşu Terra Nova bu fikri savunuyor.
Fransa’da Müslüman ve Yahudi bayramlarının resmi tatil ilan edilmesi yeni bir fikir değil. 2012’de Yeşiller Partisi’nden başkan adayı Eva Joly de benzer bir fikir sunmuştu. Düşünce kuruluşu Terra Nova’nın yakın zamanda çıkardığı raporda “Yom Kippur ve Kurban Bayramı’nın resmi tatil sayılması” konusunda yaptıkları açıklama tartışmayı yeniden alevlendirdi.
Fakat hükümet kanadında buna benzer bir çalışma yok ve düşünce kuruluşunun tavsiyelerinin takip edilme zorunluluğu bulunmuyor.
