Facebook'ta paylaşılan herhangi bir haberin, görselin, videonun doğruluğunun kontrol edilmeden yayılmasının, platform ve platformu kullananlar açısından özellikle ABD Başkanlık seçimlerinden bu yana ciddi bir sorun haline geldiğini söylemek mümkün. Bazı araştırmalar, güvendiğimiz arkadaşlarımız veya aile üyelerimizin paylaştığı içeriklere doğruluğunu teyit etmeden inanıp, Facebook'ta paylaştığımızı ortaya koyuyor.
Facebook'un bu yapısının yalan haberin yayılımını fazlaca etkilediğini gören teyitçiler ve Facebook ekibi, geliştirebilecek olası çözümler için Aralık 2016'dan bu yana işbirliği içindeler. Önce kullanıcıların karşılaştıkları içeriği 'asılsız' olarak işaretlemesine imkan veren bir güncelleme getiren Facebook, bunun ardından yanlış bilgi yayan görselleri tespit etmek ve yayılımlarını ölçmek için bir yapay zeka uygulamasını geliştirerek teyitçiler ile işbirliğini ilerletti. Önceden asılsız olarak işaretlenen herhangi bir paylaşımın teyitçiler tarafından sadece içeriğinin değerlendirilmesi üzerine kurulu olan sistem; şimdi ise biraz daha geliştirilerek haber başlıklarının da yanlış veya yanıltıcı olma ihtimalinin değerlendirilebilmesinin önünü açtı.
Yakında, Facebook ile çalışan teyitçiler sitede yayılan bir içeriğin tamamı değil sadece başlığı yanlış olsa da haberin başlığını değerlendirebilecek ve yayılmasını yavaşlatabilecek. 22 Ekim Pazartesi günü teknoloji şirketi Facebook dünya genelinde işbirliği içinde olduğu 33 partneriyle toplanarak bu özelliği duyurdu. Bu uygulama teyitçilerin yanlış bilgi türlerini belirlemelerine ortam hazırlayan bir değişiklik olacak. Uluslararası Doğruluk Kontrolü Ağı’nın temel ilkelerinin imzacısı olmak ise projeye katılmak için ön koşul.
Facebook sözcüsü Lauran Svensson Poynter’a gönderdiği elektronik postada; teyitçilerden gelen geri dönüşlere her zaman açık olduklarını, programın açıklığa kavuşturulması gereken gri alanlarını güncellenen rehberle ortadan kaldırmak istediklerini belirtti. Svensson aynı açıklamada; bu yeni değerlendirme seçeneğinin hem teyitçilere hem de yayıncılara daha fazla netlik getireceğini umduklarını da belirtti.
Üçüncü taraf doğrulama sistemine gelen bu yeni özellik Facebook’un teyitçilerle daha önce başlattığı sahte fotoğraf, videoları doğrulama süreçlerinin geliştirilmesine ve tekrar tekrar paylaşılan sahte gönderileri tespit etmede yapay zeka kullanımını geliştirmeye yardımcı olacak.
Bir haber başlığı nasıl "yanıltıcı" olabilir?
Başlıkların, haberlerin ilgi çekiciliği ve yayılma gücü üzerinde hayli etkili olduğunu ve zaman zaman aldatıcı olduğunu sık sık görüyoruz. Fakat Facebook gibi sosyal medya platformlarında çoğu zaman içeriği tam anlamıyla yansıtmayan, yanlış iddiada bulunan 'tık tuzağı' başlıklarla karşılaşıyoruz.
teyit.org'un Mart 2018'deki analizlerinden birine konu olan "baş ağrısı şikayetiyle hastaneye giden adamın beyinsiz çıktığı iddiası" yanıltıcı başlık meselesine çok iyi bir örnek olarak ele alınabilir. Yeni Şafak gibi haber sitelerinde "baş ağrısı şikayetiyle hastaneye gitti 'beyinsiz' olduğunu öğrendi" başlığıyla paylaşılmıştı.
Ancak baş ağrısı sebebiyle hastaneye giden 84 yaşındaki hastanın beyninin olmadığı iddiası doğru değildi. Dünyanın önemli tıp dergilerinden BMJ’de yayınlanan makalede, doktorların hastanın rutin kontrollerini yaptığı ve beyin MRI’nın çekilmesinin ardından 84 yaşındaki hastanın sağ ön lobunda 9 cm’lik bir hava boşluğunu fark ettiği ifade ediliyordu. Yani söz konusu haberlerde geçtiği gibi hastanın beyinsiz olduğu veyahut sol beyninin yarısının olmadığı iddiası doğru değildi.
Bu örnekte görüldüğü gibi yanıltıcı başlıklar kendini haber başlığının yanlış; içeriğin kısmen doğru olduğu şekillerde kendini gösterebiliyor.
Facebook’un doğrulama programı Mayıs ayında teyit.org iş birliği ile Türkiye’de hayata geçmişti
Temmuz 2017’de dünyanın önde gelen medya kuruluşlarından Poynter’in bünyesinde faaliyet gösteren Uluslararası Doğruluk Kontrolü Ağı (International Fact-checking Network) tarafından yayınlanan İlkeler Kılavuzu’nu (Code of Principles) tanıyarak imzacısı olan teyit.org, sahip olduğu sertifikasyon ile Facebook’un üçüncü taraf doğrulama programının Türkiye uygulayıcısı oldu. Programın başlamasıyla birlikte teyit.org, Facebook’ta şüpheli bulunan bilgileri inceleyerek, bulguları kontrol ediyor ve bilgilerin doğruluğunu tespit ediyor.
2016 yılında başlayan program, bugüne kadar Türkiye dahil Amerika Birleşik Devletleri, Fransa, Almanya, Hollanda, İtalya, Filipinler, Meksika, Brezilya, Endonezya, Kolombiya, Hindistan, Arjantin, Kanada, Pakistan, İsveç ve İrlanda’daki doğrulama organizasyonlarıyla iş birliği içerisinde sürüyor.
