Deprem, sel, kasırga, yangın, çığ, fırtına gibi doğal afetler sırasında ve sonrasında, yaşanan felaketle ilgili birçok bilgi sosyal medyada dolaşıma giriyor. Fakat olayın sıcağıyla korku, endişe, heyecan ve öfke içinde sosyal mecralara göz atarken, paylaşılan içeriklerden şüphe duymayı bir an olsun bırakmamalıyız.
Çünkü duygularımızı ve tepkilerimizi yönetmenin zor olduğu böyle anlarda, dayanışma, yardımlaşma ve uyarma içgüdüsüyle yayılmasına sebep olduğumuz bazı içerikler, gerçeği yansıtmıyor olabilir. İnternette karşılaştığımız veya mesajlaşma uygulamaları üzerinden bize iletilen içeriklerin doğruluğunu sorgulamadan paylaşmak yerine, önce kendimizi teskin etmeli ve yanlış bilginin en çok da bu tür zamanlarda yayılabileceğini hatırlamalıyız.
Nitekim bu tip ani felaketlerin yarattığı tedirginlik, tekinsizlik ve belirsizlik ortamı, kötü niyetli oluşumları da besliyor. Yani kasten yanlış bilgi üretenler, yaşanan krizi bilinçli bir şekilde büyütmeye çalışıyor olabilir. Bu tür hesaplar, belki de yayınladığı sansasyonel içeriklerle ilgi çekerek etkileşimini artırmak istiyordur. Ya da felaketin sorumlusu olduğu iddiasıyla belirli bir siyasi kesimi hedef göstermeye çalışıyordur. Büyük kitlelere hitap eden sayfalar kadar, kendi anasayfanızda rastladığınız bilgiler de, bilgi karmaşasını derinleştiriyor olabilir.
Yaşanan felaketlerden sonra içerikleri, yakınlarını uyarmak amacıyla paylaşanlar da, maalesef böylesi felaket anlarında yanlış bilginin yayılmasına neden olarak, bilgi ekosistemini istemeden zedeliyor. Biz de bu hafta teyitpedia yazımızda, doğal afetlerlerin yarattığı bilinmezlik ortamında, yanlış bilginin önüne geçebilmek için ipuçlarına yer verdik.
Resmi kurum ve sivil toplum kuruluşlarının yaptığı açıklamaları takip edin
Alanında uzman kişi ve kurumlardan felaket sırasında anında yeterli açıklama gelememesi, kullanıcıları şüpheli bilgilere yönlendirebilir. Yanlış bilgiyle karşılaşmamak için güvenilir kurum ve kuruluşların güncel olarak paylaştığı haberlere göz atın, acil ise telefon yoluyla iletişime geçin.
Görüntüler her zaman kanıt değildir
Fotoğrafların her zaman kanıt sunduğu yanılgısına düşmeyin. Hatalı ilişkilendirilmiş veya üzerinde oynanmış görseller iddia ettiği bağlama dahil olmayabilir. Daha önce yaşanmış felaketlerin fotoğrafları, kötü niyetli kişiler tarafından bu tip kriz anlarında tekrar dolaşıma sokulur. Paylaşmadan önce emin olun.
Sosyal medyanın etkisini göz ardı etmeyin
Sosyal medyada paylaştığınız bir içeriğin çok hızlı bir şekilde çok fazla insana ulaştığını unutmayın. Özellikle kargaşanın yaşandığı doğal afetler söz konusu olduğunda, dayanağı olmayan her iddianın büyük tehlikelere neden olabileceğini hatırlayın.
Olay anında paylaşılan kesin yargılar yanıltıcı olabilir
Felaketin hemen sonrasında paylaşılan verilerden şüphe duyun. Yetkili kurumların bütün verileri değerlendirmesi ve gerçek sonuçları açıklaması zaman alır. Sağlıklı bilgi edinmek için mutlaka bilimsel yöntemlerle araştırma yapan uzman kişi ve kurumların açıklamalarını bekleyin.
Kâhin, müneccim ve felaket tellallarına itibar etmeyin
Doğal afetlerin ne zaman, nerede ve hangi şiddette gerçekleşeceğine dair kesin yargıların doğru olamayacağını unutmayın. Doğal afet uzmanlarının bilimsel verilere dayandırdıkları öngörüleri, kâhin ve müneccim olduğu iddiasıyla söylenen asılsız bilgilerle karıştırmayın. Özellikle mesajlaşma uygulamaları aracıyla yayılan ses kayıtlarından şüphe duyun.
Kutuplaşma felaketi büyütür
Taraf tutan ve kutuplaştırıcı mesajlar içeren gönderilerin, kriz anında daha çok paniğe sebep olduğunu unutmayın. Özellikle hedef gösteren, suçlayıcı içeriklerin toplumu kutuplaşmaya, kavgaya ve düşmanlığa yöneltebileceğini hatırlayın. Toplumun tepkisini çekmeye yönelik oluşturulmuş taraflı içeriklerden şüphe duyun.
Tek bir kaynağa bağlı kalmayın
Yerel örgütler, medya kuruluşları, görgü tanıkları, yetkili merciler ve kurtarma ekipleri gibi felaket anında farklı deneyimler edinen birçok farklı kaynaktan yararlanın. Çok sayıda etkileşim alan şüpheli bilgileri, alanında uzman kişilere yönlendirerek teyit edilmesini sağlayın.
Güncel olun
Kriz anlarında yaşananların hızla değişebileceğini unutmayın. Edindiğiniz bilgiler, güvenilir olduğu kadar güncel de olmalı. Eski bilgilerin, güncelleri yerine yayılmaya devam etmesine engel olun.
Hashtag’ler trollerin etkisinde olabilir
Sosyal platformlarda hashtag’in, geniş kitlelere ulaşmanın en kolay yolu olduğunu hatırlayın. Konuyla alakalı gözüken hashtag’ler üzerinden yayılan görüntüler her zaman yaşanan felaketle ilgili olmayabilir.
Korku ve endişe, şüphenin önüne geçmesin
Heyecan, korku ve öfkenin, panik ve tehdit içeren bilgilerle beslenmesine izin vermeyin.
Genellemelerden kaçının
Görgü tanıklarının anlattıkları ya da sosyal medyadaki canlı yayınlar felaketin bir noktasından edinilmiş tek bir bakış açısını yansıtır. Kısıtlı bir alanda, belirli bir süre içinde gerçekleşmiş her olayın, bütün felaketi temsil ettiğine dair genellemelerden kaçının.
Paylaşım yapan içgüdüleriniz olmasın
Olayın sıcağıyla, sosyal medyada paylaştıklarınızın tamamen içgüdüsel olmadığından emin olun. Söz konusu gönderinin kapsamı, aslında sizin iletmek istediğiniz mesajdan çok farklı olabilir. Özellikle hassas içeriklerin yanlış bilgilerle yayılması tüm topluma zarar verebilir.
Sosyal medya yarışına dikkat edin
Doğal afetlere dair bilgiler paylaşırken ilk sırada olana değil, güvenilir olana değer verin. Takip ettiğiniz medya kuruluşlarının anında paylaşma güdüsü içinde olmadığından emin olun. Haberlere konu olan kişilerin her zaman doğal afet uzmanları olmadığını unutmayın.
Yalancı çoban hikayesine dönmesin
Sağlıklı bilgi akışının olmadığı ortamlarda şüpheli, yanlış veya asılsız bilgiler paylaşan hesapların itibarının düştüğünü ve inandırıcılığının azaldığını unutmayın. Yanlış bilgi paylaşmanın olumlu geri dönüşleri olmayacaktır.
Doğru bilgi için sabredin
Yetersiz veya eksik bilgiler panik ortamını artırır. Yaşanan felaketin büyüklüğü hakkında bilgi almak için beklemek gerekebileceğini unutmayın. Merak duygusunun ön plana çıktığı bu tip zamanlarda, güvenilir olmayan bilgiler su yüzüne çıkabilir. Bilgi eksikliğini yanlış bilgilerle örten içeriklerden kaçının.
Felaket öncesi hazırlıklı olun
Sosyal medyadan yerel yönetimlerin, belediyelerin, ilgili kurumların hesaplarını takibe alarak güncel ve güvenilir bilgiler edinin. Bu sayede doğal afetler sırasında ne yapabileceğinize dair yeni yöntemler de öğrenebilirsiniz.
