Data Detox Kit ya da Veri Detoksu Kiti, insanları dijital alışkanlıklar konusunda bilinçli tercihler yapmaya yönelten ve bireylerin çevrimiçi yaşamlarının kontrolünü ellerinde tutmalarına yardımcı olmaya çalışan bir araç. Türkçenin de aralarında bulunduğu 35 dile çevrilen internet sitesinde dijital yaşama, gizlilik ve güvenliğe dair kolay anlaşılır, herkesin rahatça uygulayabileceği ipuçları bulunuyor.
2017 yılında Mozilla Vakfının da destekleriyle kurulan Data Detox Kit, insan hakları, teknoloji, sivil özgürlükler gibi alanlarda çalışmalar yürüten Berlin merkezli uluslararası kuruluş Tactical Tech’in bir projesi. Tactical Tech’in bir başka projesi olan, veri ve gizlilik üzerine interaktif bir sergi niteliğindeki The Glass Room’un parçası olarak hazırlanan Data Detox Kit ilerleyen zamanlarda kendi internet sitesi üzerinde faaliyet göstermeye başladı.
Data Detox x Youth ise Avrupa Birliği finansmanı ile Save the Children Italy ve Uluslararası Kütüphane Dernekleri ve Kurumları Federasyonu (IFLA) işbirliğiyle 11 ila 16 yaş, kendi cihazı olan çocuklar için oluşturuldu. Etkinlik kitabı, “Dijital Gizlilik,” “Dijital Güvenlik,” “Dijital Esenlik” ve “Yanlış Bilgi” başlıklı dört bölümden oluşuyor. Her biri iki sayfalık bu bölümler, akıllı cihazlara odaklanarak bu cihazlardaki verilerinizin izini sürmeye, bunları kontrol etmeye, veri ihlallerine karşı güçlü şifreler oluşturmaya, teknolojiyle iyi bir ilişki kurmaya ve yanlış bilgiyle mücadele etmeye dair ipuçları ve uygulayabileceğiniz çeşitli etkinlikler sunuyor. Teyit olarak Türkçeleştirdiğimiz etkinlik kitabını buradan inceleyebilirsiniz.
Dijital güvenlik: [email protected]$anlar markette zıpzıP ediy0R!
Rastgele kelimelerden oluşan dizilere parola ismi veriliyor. Şifrenin paroladan farkı şu: Şifreler, parolaların aksine rastgele kelimelerin değil, simgelerin yan yana gelmesinden oluşuyor. Parolaları hatırlamak, şifreleri hatırlamaya kıyasla çok daha kolay ve başka birinin tahmin etmesi daha güç. Siz de “[email protected]$anlar markette zıpzıP ediy0R!” gibi güçlü bir parola oluşturmak için aklınıza gelen dört ya da beş kelimeyi yan yana getirebilir, bu kelimelerin harflerinden bazılarını rakamlarla değiştirebilir, aralara noktalama işaretleri ekleyebilir ve bazılarının yerine n özel karakter ekleyebilirsiniz.
Dijital gizlilik: Google kim olduğunuzu biliyor mu?
Google Arama, YouTube, Drive, Haritalar gibi hemen hemen herkesin kullandığı ücretsiz uygulamalar hayatımızın bir parçası. Ancak bu ve benzeri uygulamalara para ödemiyor oluşumuz, şirketlerin bizden bir şeyler almadığı anlamına gelmiyor. Bu tür uygulamaları (ya da internet sitelerini) kullandığınızda profiliniz, reklam verenlerin, nelerden hoşlandığınızı anlamaları için kullanılıyor. myactivity.google.com adresine giderek ve Diğer Google etkinlikleri → Google Reklam Ayarları → Reklam Ayarlarını Yönet adımlarını izleyerek Google’ın sizin için çıkardığı reklam profilini görebilirsiniz. Bu bilgiler arasında yaş aralığınız, cinsiyetiniz, konuştuğunuz diller ve ne gibi şeylerle ilgilenip nelerden hoşlandığınız yer alıyor. Dilerseniz herhangi birinin üzerine tıklayarak bunları devre dışı bırakabilir ya da reklam kişiselleştirmesini tamamen kapatabilirsiniz.
Dijital esenlik: Sorun sizde değil
Özellikle sosyal medya gibi bazı platformlara bağımlı olmak, çoğunlukla bizim suçumuz değil. Bu platformlar kullanım devamlılığını sağlayacak şekilde tasarlandığından, kullanıcıların kolay vazgeçmesi mümkün olmuyor. Platformların, bizi uygulamada tutmak için kullandığı tasarım özelliklerinden bazıları:
- Otomatik oynatma: Video bittikçe ardı arkası kesilmeden sıradaki videonun oynatılması.
- Sonu gelmeyen kaydırmalar: Yukarıdan aşağı kaydırdıkça sürekli yeni içerikler görmek.
- Kutu/sandık açma (lootbox): Genellikle oyunlarda karşımıza çıkan, içinde sizi oraya bağlayacak daha fazla ürün barındıran sandıklar.
- “Yazıyor” baloncuğu: Karşınızdakinin o an bir şeyler yazdığını anlatan üç nokta.
Yanlış bilgi: Yankı fanusunu kırmak yerine genişletmek
Algoritmalar, etkileşime girdiğiniz içerikleri,nelerden hoşlandığınızı ve ne tür içeriklerde daha çok vakit harcadığınızı tespit ederek size uygun içerikleri önünüze çıkarmayı amaçlıyor.
İnternette sürekli hoşunuza giden, ilginizi çeken ve benzer şeyleri görmenize ve benzer fikirleri duymanıza “yankı fanusu” ismi veriliyor. Yankı fanusuna hapsolmak, sürekli aynı görüşlere maruz kalmanıza sebep oluyor. Yankı fanusunu kırmak, algoritmaların işleyişi sebebiyle çok kolay olmayabilir. Ancak karşılaştığınız içerikleri çeşitlendirmek için bu fanusu genişletebilirsiniz.
Data Detox x Youth’un ilk bölümü, ‘Dijital Gizlilik’ “veri simsarlarının” verilerinizden para kazanmasının önüne geçmek için çeşitli ipuçları veriyor, gereğinden fazla uygulamanız olup olmadığını anlamanıza ve eğer varsa bunları elemenize yardımcı oluyor, bazı uygulamaların gereksiz yere konum bilginize erişmesini engellemenizi sağlıyor. ‘Dijital Güvenlik’ bölümü ise hesaplarınızın ele geçirilmesini önleyecek güçlü şifreler oluşturmanıza olanak sağlıyor, hesaplarınızı daha da güvenli hale getirebilmeniz adına iki faktörlü ya da çok faktörlü kimlik doğrulama özelliklerini açmanızı telkin ediyor. ‘Dijital Esenlik’ bölümü, internette geçirdiğimiz vaktin zihinsel açıdan bizi nasıl etkilediğine odaklanarak, platformların özellikle oldukları şekilde tasarlandığına dikkati çekiyor ve teknolojiyle nasıl daha sağlıklı bir ilişki kurabileceğimize dair ipuçları veriyor. ‘Yanlış Bilgi’ bölümü ise sosyal medya hesaplarınızdaki yankı fanuslarınızdan nasıl çıkabileceğinizi, yanlış bilginin tehlikesini, internette paylaşım yaparken daha dikkatli davranılması gerektiğini anlatıyor.
Etkinlik kitabının Türkçesine buradan erişebilir, veri detoksu yolculuğunuza başlayabilirsiniz.
