Bilgiyi hep aradık. İlkin doğada, sonra kil tabletlerde, ansiklopedilerde, kütüphanelerde, bazen kendi aramızda ve nihayet internette... İnternette dolaşmak diğerlerinden biraz farklıydı. Sanki her şey daha kolay ulaşılabilir ve doğru gibiydi. Aradığımız şey internette dururken bulduklarımız neden yanlış olsundu? Nereden buldun bunu diye soranlara bile cevabımız hazırdı: “Google’da aratırsan görürsün”.
Peki bizi siteden siteye dolaştıran arama motorları göründükleri kadar masum mu? Çocuklar için hangi alternatifleri düşünebiliriz?
Aslında “arama motorları” belirli bir algoritmayla çalışan ve kullanıcılardan beslenen internet siteleri olarak nitelenebilir. Siz bir arama yapıp size yakın gelen bir sonuca tıkladığınızda arama algoritması, tıkladığınız bağlantının aramanızla alakalı olduğunu öğreniyor. Buna alaka düzeyi geribildirimi deniyor. Böylece gelecekte bu arama için o bağlantıya daha fazla ağırlık veriliyor. Yeterli sayıda kişi bu bağlantıya tıklar ve böylece alaka düzeyi hakkında güçlü geribildirim verirse, bağlantı ilgili aramaların sonuçlarında daha yukarıda görünmeye başlıyor.
Araştırmalara göre kullanıcılar arama sonuçlarında daha yukarıda olanları tıklamaya daha meyilli. Yani basit bir okul ödevi için arama yaptığınızda, en doğru ya da güvenilir olanlar değil, en çok aranan ya da ilgi görenlerle karşılaşmanız olası. Pornografi, şiddet, reklam ya da propaganda amaçlı içeriklerle karşılaşma ihtimali de eklenince, durum ciddi bir hal alıyor.
Çocuk ve gençlerin internette güvenli bir şekilde dolandığına emin olmak dijital veli olmanın önemli adımlarından. Gelin çocuk dostu arama motorlarına yakından bakalım:
1-Kiddle
8 yaş ve üzerine hitap eden Kiddle’ın arayüzü Google’a benziyor. Nitekim site Google güvenli arama seçenekleriyle desteklense de Google’dan tamamen bağımsız. Kiddle’ın en büyük artısı, uygun olmayan anahtar kelimelerin aratılamaması. Eğer uygun olmayan bir sözcük aratılırsa Kiddle bunu kibarca söylüyor. Platform herhangi bir kişisel veri toplamıyor ve sunucu kayıtlarını 24 saatte bir temizliyor. Kiddle’daki arama sonuçları büyük yazı tipi ve görsellerle destekleniyor ve site arama bazlı reklamlara yer verebiliyor.
2-Kidrex
2013 yılında Time Dergisi tarafından en iyi 50 internet sitesi arasında gösterilen KidRex, Google’ın güvenli arama motorundan faydalanarak cinsellik içeren ve uygunsuz içerikleri engelliyor. Site içerikleri denetim altında tutan kendi veritabanına da sahip. Çalışanlar günlük araştırmalar yaparak KidRex’i testlere tabi tutuyor. Yine de rahatsız edici bulduğunuz sayfaları bildirebiliyorsunuz. Sayfa 2018 yılında Alarm.org tarafından satın alındı ve halen faal.
3-KidzSearch
10 yaş ve üzerine hitap eden Kidzsearch 2005 yılında faaliyete geçti. Site “öğrenmek eğlencelidir” mottosuna bağlı; çocukların ilgisini çekebilecek şeylerle dolu. Sitede KidzTube, KidzTalk gibi kendi topluluk öğeleri de mevcut. Google’ın güvenli arama motorundan destek aldığı gibi, kendi özelleştirilmiş veritabanından da faydalanıyor. Uygun olmayan kelimeleri aramaya izin vermiyor. Aylık 14,8 milyon kez görüntülenen bu popüler site hakkında, fazla reklam aldığı eleştirileri mevcut.
4-Kid’s Search Engine
Diğer arama motorlarından farklı olarak Kid’s Search Engine’de reklam yok. Site kâr amacı gütmediğinden bağışlar ve geliştiricilerin destekleriyle ayakta kalıyor. Google güvenli arama motoru ve kendi sistemlerini birleştiren site, çocuklar için güvenli internet sözü veriyor. Uygunsuz kelimelerin aranmasını engelleyen sitede, video ve oyun gibi kategoriler yer alıyor.
5-WackySafe
Microsoft’un geliştirdiği WackySafe, uygunsuz içerikleri düzenli olarak tarıyor ve eliyor. Anahtar kelime ve internet sitelerinin uygunluğunu denetlemek için geniş bir veritabanını kullanan bu sitede de, uygunsuz kelimelerin aranmasına izin verilmiyor. Kişisel bilgi toplamadığını ifade eden site, sunucu kayıtlarını 24 saatte bir temizliyor.
Arama motorları kullanıcıları bilgiye ulaştıran en mühim araçlar. Ancak bazen yanlış bilgiyle karşılaşmamıza ya da istenmeyen içeriklere maruz kalmamıza neden olabiliyorlar. Kiddle, Kidrex, KidzSearch, Kid’s Search Engine, WackySafe gibi çocuklara özel güvenli arama motorları yol gösterici olabilir.
Çocuklarda eleştirel düşünme alışkanlığını ilk geliştirecek, onları erken yaşta dijital medya okuryazarlığıyla tanıştırabilecek olanlar veliler. Ancak Türkiye’de çocukların yüzde 78’inin bu konuda ebeveynlerinden daha fazla bilgiye sahip. Velilerin dijitalle kurduğu ilişkiyi bu yüzden önemsiyoruz. Bu içerik veli ve çocuklarda eleştirel düşünme alışkanlığını geliştirmeyi hedefleyen aylık e-posta bülteni Dijital Veli'nin 21 Temmuz 2021’de yayınlanan bölümünden uyarlanmıştır.
