Aşağıdaki Twitter hesabının sizi takip ettiğini gösteren bir bildirim aldınız diyelim. Siz de onu takip eder miydiniz?
Görselde "Anlamislar" isimli bir Twitter hesabı gözüküyor. Twitter hesabının mavi renkli onay tikine sahip, Haziran 2021’de açılmış ve bin 39 takipçisi var ancak takip ettiği hiçbir hesap yok.
Bu hesap Temmuz 2021’de Twitter’ın mavi tik verdiği altı hesaptan biri. Daha sonra bu hesapların bir bot ağının parçası olduğu anlaşıldı ve hesaplar kapatıldı. Birbirine yakın zamanda oluşturulmuş bu hesapların biner takipçisi ve şüpheli profil fotoğrafları vardı. Takipçi listesi neredeyse ortak olan bu hesaplar, hiç paylaşım yapmamış ve hiçbir hesabı takip etmiyorlardı. Altı profil fotoğrafından ikisi tersine görsel aramayla ulaşılabilen stok fotoğraflar, üçü kadın figürü çizimleri, biri ise stok fotoğraf modeli bir kediye aitti.
Araştırmalar kötü niyetli bot hesapların internet trafiğinin yüzde 25’inden sorumlu olduğunu gösteriyor.
Bot nedir?
Bot gerçek profiller gibi görünen ancak aslında bir algoritma tarafından yürütülen otomatik sosyal medya hesaplarına deniyor. İngilizce “robot” kelimesinin kısaltılması.
Son yıllarda çevrimiçi kamusal tartışmalardaki rolleriyle ele alınsalar da, internet sadece kötü niyetli botları barındırmıyor. Daha doğrusu bilgisayar programları kategorik olarak “kötü niyetli” olmak zorunda değil. Otomatik olarak şiir, fotoğraf ya da hava durumu paylaşan bot hesaplar da var. Kanadalı yayıncı CBC’in, Ekim 2019’daki seçimler sırasında, insanların sahte haberlerle ilgili sorularını otomatik olarak yanıtlamasına yarayan anlık sohbet hizmeti de bir diğer iyi bot örneği.
Twitter otomatik paylaşım yapan bot hesapları etiketlemeye başlayacağını ve bu uygulamayı küçük bir kullanıcı kitlesiyle birlikte denemeye başladığını duyurdu. Uygulama şimdilik deneme aşamasında ve yalnızca ‘iyi’ botları kapsıyor.
Öte yandan kötü niyetli botlar yanlış bilgi yaymak, belli bir grubun mesajlarını yaygınlaştırmak, gerçek kullanıcılar için “spam” başvurusunda bulunmak gibi motivasyonlarla yaratılabiliyor.
Carnegie Mellon Üniversitesi tarafından yürütülen araştırma Covid-19 pandemisi hakkında Twitter’da yapılan paylaşımların neredeyse yarısının bot aktivitesi olduğunu saptadı. Bir diğer araştırma ise iklim krizi hakkında yapılan paylaşımların yüzde 25’inin bot hesaplara ait olduğu ve bu paylaşımlarının merkezinde ise iklim inkarcılığının olduğunu ortaya çıkardı.
Diğer yandan bu araştırmalara şüpheyle yaklaşanlar ve sosyal medyadaki bot hesapların etkisini olduğundan büyük gösterdiğini söyleyenler de var. Yine de bot hesaplar tarafından yaratılmış ya da desteklenmiş gündemlere dahil olmadan önce yapabileceğimiz birkaç şey var.
Bot hesapları tespit etme yolları
Karşılaştığımız şüpheli hesapları gözden geçirirken dikkat edebileceğimiz, bot hesapları tespit etmenize yarayabilecek birkaç ipucu var. Ancak sayılan özellikleri barındıran her hesabın bot olmayabileceği de akılda tutulmalı. İpuçlarını toplamaya başlayalım:
1) Profil fotoğrafı şüphe uyandırıyor mu?
Bot hesapların profil fotoğrafları stok fotoğraflardan veya başka bir kişinin albümünden alınmış olabilir. Hızlı bir tersine görsel arama fotoğrafın daha önce kullanılıp kullanılmadığını bize gösterebilir. Bazı bot hesapların yapay zeka tarafından üretilen, gerçekte var olmayan kişilere ait görselleri kullandığı da biliniyor. Hiç fotoğraf kullanılmaması ya da hesap sahibine dair bilgi vermeyen çizim gibi öğelerin kullanılması da ipucu olabilir.
2) Kullanıcı adı gerçek bir kişiye mi ait?
Birçok bot hesap kullanıcı adı olarak otomatik oluşturulmuş, rastgele sıralanmış harf ve sayılardan oluşan kombinasyonlar kullanıyor. Örneğin kullanıcı adından sonra gelen dört haneli sayılar, rastgele sıralanmış 12 harf ve sayı ya da herhangi bir isimden sonra gelen sekiz rakam.
3) Takipçi/ takip edilen hesap sayısında dikkat çeken bir fark var mı?
Yüksek takipçi ama çok düşük takip edilen hesap ya da tam tersi, dikkate değer bir ipucu. Aynı şekilde çok yüksek ya da çok düşük sayıda ve birbirine eşit takip/takipçi oranı bazı bot hesaplarda görülen bir diğer özellik.
4) Platforma çok yakın bir tarihte mi katılmış?
Sosyal medya platformlarına her gün yüzlerce yeni bot hesap katılıyor. Katılım tarihinin yeni olması bir işaret.
5) Biyografi bölümünde hangi öğeler var?
Biyografi (bio) bölümünde hiçbir kişisel bilgiye yer verilmemesi bot hesaplarda sık görülen bir özellik. Bunun yanında bu bölümde herhangi bir etikete yer verilmesi ya da bağlantı gibi, tıklandığında sizi başka bir siteye yönlendiren metinler bulunması da şüphe uyandırmalı.
6) Günlük ortalama paylaşım sayısı nedir?
Bot aktivitelerini incelemeye yarayan çevrimiçi araçlar günde 50 ve üzeri sayıda paylaşım yapan hesapları radarına alıyor. Şüphelendiğiniz hesap her gün aksatmadan belirli saatlerde ya da ara vermeksizin günün her saati paylaşıma devam ediyorsa dikkate değer.
7) Etkileşim oranları olağan ölçüde mi?
Çok az takipçili bir hesabın paylaşımlarının yüzlerce beğeni alması ya da binlerce takipçisi olan bir hesabın sıfıra yakın yorum alması uyarı işaretlerinden biri olabilir.
8) Paylaşım konusu hep aynı mı?
Paylaşımların içeriği tek bir konunun dışına çıkmıyorsa ya da birden tamamen farklıysa dikkatli olmakta fayda var.
9) Paylaşımlarda aynı türden etiket ve bağlantılara sık sık yer veriliyor mu?
Aynı konu etrafındaki belli etiketlere her paylaşımda yer veriliyorsa ya da çeşitli bağlantılar her mesajın içindeyse dikkat.
10) Paylaşımlar birden fazla dilde mi?
Gerçek bir kişiye ait olduğunu varsaydığımız bir hesabın beş farklı dilde paylaşım yapması ya da bu dillerdeki her türlü içerikle etkileşime girmesi pek olası görünmüyor.
11) Aynı içerik farklı hesaplar tarafından da paylaşılmış mı?
Birebir aynı içeriğin birden fazla hesap tarafından paylaşılması hem bir bot aktivitesine hem de bir botnet (aynı kişi veya gruplarca yönetilen bir bot hesabı ağı) varlığına işaret ediyor olabilir.
12) Şüpheli hesaplarla etkileşim içinde mi?
Daha önce güvenilir kaynaklarca incelenmiş ve yanlış bilgi yaydığı, bot ya da troll olduğu tespit edilmiş hesapları takip eden ya da bu hesaplarla etkileşime giren bir hesapla karşı karşıya iseniz dikkat.
Yardımcı araçlar mevcut
Bunların yanında, Botsentinel, Hoaxy ve Botometer gibi araçlar bir hesabın bot olma olasılığını kontrol etmenize ya da bir konu başlığı etrafındaki şüpheli aktiviteleri incelemenize yarar.
Şüpheleriniz kuvvetlendi ve çevrimiçi araçlar da sizinle aynı fikirde mi? O zaman bu hesabı bulunduğunuz sosyal medya platformuna raporlayabilir ve ekiplerin hesabı incelemesini sağlayabilirsiniz.
Yine de görünüşe aldanmayın
Sıralanan özelliklerin birçoğunu barındıran bir hesabın gerçek bir kişiye ait olması da muhtemel. Bot hesapları tespit etmenize yarayan araçların hatalı sonuçlara ulaşabildiğini gösteren araştırmalar da mevcut. Raporlar bu araçların her dilde, her zaman ve her veri setinde aynı tutarlılıkta çalışmadığını gösteriyor.
Kimin bot olup olmadığına dair keskin yargılar, özellikle ana akım medya tarafından dışlanan kamusal tartışmaları zehirleme potansiyeline de sahip. Gerçek insanların katılmayacağımız fikirleri olabilir. Bu onların büyük bir manipülasyon planının parçası oldukları anlamına gelmez.
2021 yazında Türkiye’yi etkisi altına alan orman yangınlarından sonra sosyal medyada yükselen #HelpTurkey etiketinin bot aktivitesi olduğu iddiası yangınlar devam ederken ortaya atılmıştı. Analizler paylaşımların serpilmesinin organik olduğunu ve kampanyanın kitleselleşmesine neden olan onlarca çok takipçili ve onaylı hesap olduğunu göstermişti.
Bazı insanların botlara çok benzeyebileceğini ve bazı bot hesapların da gerçek kullanıcılara benzemekte iyi iş çıkardığını söyleyebiliriz. Hepsini tespit edebilmek mümkün olmasa da bize yardım edebilecek araçlara ve ipuçlarına sahip olmak çok iyi bir başlangıç.
Kapak görseli: Freepik
