Yeni koronavirüs (Covid-19) şüphesiyle sedyede taşınan kişiye ait bir fotoğrafın yedi şehirde, sekiz farklı hikayesi yazıldı, ama araştırmamız bizi test sonucu “negatif” çıkan ve Sakarya’da yaşanan bir karantina vakasına taşıdı. Peki bu araştırmayı nasıl yaptık ve sonraki sefer benzer bir iddia ile karşılaşırsanız yolunuzu nasıl bulabilirsiniz?
Sosyal medya platformlarında yayılan fotoğraf farklı tarihlerde İstanbul, Ankara, Samsun, Alanya, Derince, Bursa veya Sakarya’da yaşanmış gibi paylaşılmıştı. Bazı kullanıcılar durumu farkedip isyan etti. Aynı isyan, bazı yerel medya sitelerinde de vardı.
Paylaşımlar fotoğrafın Ümraniye Devlet Hastanesi, Ankara Sincan Lokman Hekim Hastanesi, Samsun Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi, Bursa Şevket Yılmaz Eğitim Hastanesi, Sakarya Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Ankara Hacettepe Hastanesi, Derince Sopalı gibi hastanelerden olduğunu iddia ediyordu.
Ümraniye’den Samsun’a, Alanya’dan Ankara’ya
Böyle bir durumla karşılaştığınızda ilk yapmanız gereken, fotoğrafı kaydedip, ya da video ise temiz bir ekran görüntüsü alıp tersine görsel arama ile aratmak. Biz fotoğrafı tersine aramayla arattığımızda, fotoğrafın ilk olarak 4 Mart tarihli haberlerde kullanıldığını gördük. 4 Mart itibariyle Türkiye’de tespit edilmiş bir Covid-19 vakası yoktu.
Ulaştığımız haberler olayın Sakarya’da yaşandığını, umre ziyaretinden dönen bir kadının Covid-19 şüphesiyle Sakarya Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi’ne kaldırıldığını anlatıyordu. Yani görsel Ankara, İstanbul ya da başka bir şehirden değil, Sakarya’dandı.
Böyle durumlarda daha derin bir araştırma yapmak için iddia konusu görsel ya da videonun yüksek çözünürlüklü haline ulaşmak da çok önemli. Bunu yapmak için arama ayarlarını kullanabilirsiniz. Biz bu vakada, fotoğrafın yüksek çözünürlük haline Sakarya merkezli Medyabar üzerinden ulaştık.
Aynı fotoğrafın farklı açılardan çekilmiş versiyonlarına ulaşın
Sakarya kaynağı üzerinden gittiğimiz, yerel basında karşımıza çıkan bir başka haber ise bizi bu fotoğrafın karşıdan çekilmiş bir başka versiyonuna ulaştırdı. Yine 4 Mart tarihli haberde hastanın daha ileri tetkikler için Kaynarca’dan Sakarya Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi’ne nakledildiği yazıyor ve aynı anda çekilmiş bir fotoğraf daha yer alıyordu. Aynı anda farklı açılardan çekilmiş fotoğraflara ulaşabilmek, doğrulama için büyük fırsat, çünkü fotoğraflardaki detaylara ilaveten, konum belirlemek için de bize şans veriyor.
Örneğin ulaştığımız her iki görselde de yer alan detaylar saptadık: Üç sağlık görevlisi ve taşınan bir hasta, refakatçi olduğu anlaşılan siyah giyimli kadın, ambulans ve polis araçları, ambulansın yakınında oturduğu görülen üç kadın.
Haritalar üzerinden mimari detayların izini sürün
Yine de içiniz rahat etmediyse ve konumdan emin olmak istiyorsanız, görseldeki mimari detayları da kullanabilirsiniz. İddialarda adı geçen tüm hastanelerin dış görünümlerinin güncel hallerine Google Maps üzerinden ulaşılabiliyor. Örneğin Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi’nin dış cephesi sarı, iddia konusu görseldekininki ise gri.
Ortaya atılan iddialarda ismi geçen Bursa Şevket Yılmaz Hastanesi’nin de dış cephesi gri; ancak giriş kapısı alanının üzeri kapalı. İddia konusu fotoğrafın çekildiği yerin üzeri açıktı.
Ankara Hacettepe, Ankara Lokman Hekim, Kocaeli Derince, Samsun, İstanbul Ümraniye ve nihayet Sakarya Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesini de aynı yöntemle taradığımızda, Sakarya’daki hastanenin hem binası, hem de binada kullanılan tabelaların renklerinin uyduğunu görüyoruz.
Fotoğraf geçen haftalarda dolaşıma giren video ile aynı gün çekilmiş
Bir fotoğraf ya da videoyu doğrulamaya çalışırken, daha önce doğrulanıp doğrulanmadığına bakmak da iyi bir yöntem. Sanal alemde aynı görsellerin defalarca farklı kılıklarda karşımıza çıkması adettendir. Çoğu daha önce doğrulanmış ya da yanlışlanmış olabilir.
Nitekim iddia konusu görseldeki hastanın Sakarya Üniversitesi Hastanesi’ne, Kaynarca Devlet Hastanesi’nden taşındığı bilgisi bizi, 7 Mart’ta yayınladığımız Farklı illerden olduğu iddiasıyla paylaşılan karantina videosuna götürdü. Videoda ele aldığımız konu, karantinaya alınan hastanın Kartal, Ümraniye, Beylikdüzü, Yalova ya da Ankara Etimesgut’ta görüldüğünü öne sürüyordu. Yayılan videoyu tersine görsel arama yöntemiyle aradığımızda haber ajanslarının verdiği Kaynarca Devlet Hastanesi’nden, Sakarya Üniversitesi’ne taşınan Covid-19 şüphelisi bilgisini doğrulamıştık.
4 Mart tarihinde video olarak karşımıza çıkan iddia, ayın 18’inde aynı videonun devamı ve bir fotoğraf olarak karşımızda duruyor. Son bir bilgi verelim: Umre’den dönüp Covid-19 şüphesiyle Kaynarca’daki Devlet Hastanesi’nden Sakarya’ya test edilmek üzere nakledilen hastanın test sonuçları negatif çıkmıştı.
Yani bir fotoğraf farklı kentlerde, farklı hikâyelerle dolaşsa bile, gerçek hikayesi ancak bir tane oluyor. O hikayeye ulaşmak da çevrimiçi araçları kullanmayı öğrendiğimiz sürece zor olmayabilir. Gördüğümüz bir fotoğrafı duygularımıza yenik düşüp paylaşmadan önce, bu adımlardan en azından bir ikisini atabiliriz.
