Malumatfurus.org’un envanter çalışmasına göre 6843 köşe yazarı, Türkiye genelinde yayım yapan ve ülke çapında okur kitlesine sahip basılı yayınlar, sanal gazeteler ve haber sitelerinde düzenli olarak yazıyor. Köşe yazarlarının sayısının, yerel yayınların da göz önünde bulundurulmasıyla birlikte 10 bine ulaşabileceği tahmin ediliyor.
Köşe yazarları odaklı yanlışlama girişimi Malumatfurus.org, Ekim 2019 tarihli Hedef Kitle Araştırması’nda 285 köşe yazarına 12 çoktan seçmeli ve beş açık uçlu olmak üzere 17 sorudan oluşan bir anket yöneltti. Bu araştırma, Türkiye’deki köşe yazarlarının yanlış bilgi konusundaki fikirleri ve doğrulama girişimleri hakkındaki düşüncelerine ait bulgular içeriyor. Yaklaşık 10 bin köşe yazarının olduğu tahmin edilen Türkiye’de, köşe yazarlarının bilgiye hangi kaynaktan ulaştığına, yanlış bilgiyi düzeltme davranışlarına ve doğrulama platformlarını ne kadar tanıdıklarına dair elde edilenler, bilgi ekosistemini incelemek adına değerli veriler sunuyor.
Köşe yazarları gündemi en çok çevrimiçi kaynaklardan takip ediyor
Ankete katılan 285 köşe yazarının yanıtlarına göre köşe yazarlarının gündemi takip etmek için başvurduğu ana kaynaklar arasında internet üzerinden yayım yapan haber siteleri ve sosyal medya yer alıyor. Köşe yazarlarının yüzde 40’ı düzenli olarak televizyondan bilgi edinirken, yüzde 65’i basılı yayınlara başvuruyor. Ankete göre neredeyse her 10 köşe yazarından 9’u gündemden haberdar olmak için internet haber sitelerine ve yine neredeyse her 10 köşe yazarından yedisi sosyal mecralara yöneliyor. Çevrimiçi platformların birçok kişiye aynı anda hızla ulaşabildiği ve herkesin bilgi paylaşımında bulunabildiği düşünüldüğünde, bu tip mecraların bünyesinde yanlış, şüpheli veya taraflı bilgiler de barındırabileceği öngörülüyor. Dolayısıyla böyle bir durumda, internette karşılaşılan içerikleri, tartışma konusuna almadan önce teyit etmek önem kazanıyor.
Köşe yazarlarının yarısı hiç hatalı bilgi paylaşmadıklarını belirtiyor
Köşe yazarlarının neredeyse yarısı en azından bir kez yanlış bilgi paylaştığını fark ettiğini söylerken, az bir çoğunlukla diğer yarısı hiç yanlış bilgi paylaşmadığını belirtiyor. Başka bir soruda köşe yazarlarının neredeyse yarısı, “Türkiye’deki basın sektöründeki fikrî namus ve sorumluluk, iş ahlâkı, basın etiğini” “çok kötü” olarak değerlendiriyor.
Malumatfurus.org anketinde köşe yazarlarına, yanlış bilgi paylaşmalarının ardından nasıl bir tutum alacaklarını soruyor. Verilen yanıtlara göre her 10 köşe yazarından dokuzu yanlış bilgi paylaştığını fark ettiğinde okurlarından özür dileyeceğini ve düzeltme yayımlayacağını bildiriyor. Yanlış bilgi paylaştıktan sonra kendi isteğiyle, tekzip veya okurlardan gelen tepkilere bakmaksızın bu konuda hiçbir şey yapmayacağını söyleyen köşe yazarlarının oranı ise sadece yüzde 1,1.
Fakat köşe yazarlarının beyanları, Malumatfurus.org’un kendi tespitlerinden farklı bir tablo çiziyor. Çünkü köşe yazarlarının ifadelerinin aksine Malumatfurus.org, 2015 yılından itibaren binden fazla inceleme yazısında, bin 400’den fazla köşe yazarının yanlış bilgi paylaştığını ve yalnızca çok az sayıda kişinin bir düzeltme yaptığını belirtiyor.
Her 10 köşe yazarından sekizi Teyit’i tanıyor
Türkiye’deki doğrulama platformlarının bilinirliğine gelindiğinde ise köşe yazarlarının yüzde 15,8’inin hiçbir doğrulama girişiminden haberdar olmadığı göze çarpıyor.
Doğrulama girişimleri arasında en çok tanınan ise Teyit. Ankete göre her on köşe yazarından sekizi Teyit’i bir doğrulama girişimi olarak bildiğini belirtiyor. Ayrıca katılımcılar, Doğruluk Payı (yüzde 40), Evrim Ağacı (yüzde 32,6), Yalansavar ve Günün Yalanları gibi oluşumları da bildiklerini belirtiyor.
Köşe yazarlarının teyitçilerden beklentileri: şeffaflık ve tarafsızlık
Türkiye’deki doğrulama platformlarının, yanlış bilgiye karşı mücadelede nasıl güçlenebilecekleri konusunda köşe yazarlarının da çeşitli beklentileri var. Bunların arasında şeffaflık, objektiflik, tarafsızlık gibi Teyit’in de içinde bulunduğu Uluslararası Doğruluk Kontrolü Ağı (IFCN) imzacılarının kabul ettiği ilkeler yer alıyor. Ayrıca farklı sosyal mecraların kullanılması, dijital okur yazarlık eğitimleri verilmesi, doğrulama girişimlerinin işbirliğine geçmeleri de öneriler arasında.
2017 yılında teyit.org ekibi ve gönüllüleri tarafından çevirilen bu kitap, derinlemesine araştırma yapan profesyoneller için dijital araçların doğrulama amacıyla nasıl kullanılabileceğini anlatıyor.
Köşe yazarlarının gerek basılı yayın, gerek kamuoyu, gerekse sosyal medya üzerindeki etkileri göz önüne alındığında, yanlış bilgiyle mücadelede oynadıkları rol de oldukça önemli. Gazeteciler ve köşe yazarlarının teyitçilik becerisini artırması da bu nedenle önem kazanıyor.
