Rehber: Akıllı telefonunuzdan görsel doğrulamanın dört yolu

Uçan bir ağaçkakanın arkasına yapışan gelincik fotoğrafı sosyal medyada viral olmuştu. Üzerinde oynanmış bir fotoğrafın özellikleri olsa da Google'da tersine görsel arama yapınca bunun gerçek olduğu ve amatör fotoğrafçı Martin Le-May'e ait olduğu ortaya çıktı. 

Küresel Araştırmacı Gazetecilik Ağı (GIJN), sosyal medyada gördüğünüz fotoğrafın gerçek olup olmadığını kontrol edebilmenize yarayan adım adım görsel doğrulama kılavuzunu güncelledi.

İnternette sahte görsellerin ne kadar çok yayıldığı düşünüldüğünde, TinEye, Google Tersine Görsel Arama, Photo Sherlock ve Fake Image Detector gibi görüntülerin kaynaklarını bulabileceğiniz ve üzerinde oynanıp oynanmadığını öğrenebileceğiniz, kullanımı kolay birçok ücretsiz aracın bulunması çok güzel.

Yükün büyük kısmını kaldıran araçlar

Bazen sosyal medyadaki bir fotoğrafı, videoyu veya gönderiyi doğrulamak, internette arama yapmakla çözülecek kadar basit olabiliyor. Böyle durumlarda güvenilir bir teyit kuruluşunun bu işi sizin için çoktan yapmış olduğunu keşfedebilirsiniz.

İpucu: İncelemek istediğiniz şeyi anahtar kelimelerle Google'da aratın ve "fact-check" ya da "teyit" kelimelerini ekleyin.

TinEye

Ücretsiz ve güçlü bir tersine görsel arama aracı olan TinEye, internette aynı veya benzer bir görselin yayınlanıp yayınlanmadığını bulmanıza yardımcı oluyor.

Diğer tersine görsel arama araçlarının aksine, bir fotoğrafın “en çok değiştirilen,” “en eski” ve “en yeni” yinelemelerini görebileceğiniz gelişmiş arama özelliği bulunuyor. "Most changed" (en çok değiştirilen) özelliğini kullandığınızda bir görselin çeşitli hallerini görebiliyorsunuz.

"Oldest" (en eski) özelliği ise genellikle bir fotoğrafın ilk ne zaman kullanıldığını belirlemenize yardımcı oluyor. Ellinizdeki görselin ilk veya diğer kullanımlarının tarihi, sizin baktığınızdan önceyse bir şeyler yanlış olabilir.

TinEye'ın, diğer tersine görsel arama araçları gibi, yalnızca internette yayınlanan fotoğrafları bulabileceğini unutmamak önemli. Yani bir kişi bir fotoğraf çekip örneğin yalnızca bir WhatsApp grubuna gönderirse ve internette paylaşmazsa bu sonuçları görüntüleyemezsiniz.  

TinEye ile nasıl arama yapılır?

1. Telefonunuzun tarayıcısından TinEye'ı açın. Chrome ve Firefox mobilde ekranınızın sağ üstündeki veya altındaki üç noktaya basın. Açılır menüde “ana ekrana ekle" seçeneğine basın, "TinEye" yazın ve "ekle" seçeneğini seçin. Artık telefonunuzun ana ekranında TinEye kısa yolu var. Not: iPhone veya iPad'de Safari kullanarak bir internet sitesini ana ekranınıza nasıl ekleyeceğinize ilişkin talimatları burada bulabilirsiniz. Apple cihazınızda Chrome kullanıyorsanız bu talimatları izleyin.
2. Doğrulamak istediğiniz fotoğrafı kaydetmek için, açılır menü görünene kadar fotoğrafa basılı tutun. Kaydet tuşuna basın. Ayrıca resmin ekran görüntüsünü alabilir ve telefonunuzdaki fotoğraflar klasörüne kaydedebilirsiniz. Kaydetmek istemiyorsanız fotoğrafa dokunup URL'yi kopyalayarak doğrulamak istediğiniz resmin adresini kopyalayın. Unutmayın, kopyalayacağınız URL, fotoğrafın yer aldığı internet sayfasının değil, fotoğrafın URL'i olmalı.
3. Ana ekranınızdan TinEye'ı açın. İki seçeneğiniz var. “Upload image” (resim yükle) seçeneğine tıklayıp telefonunuzun galerisinde resmin kayıtlı kopyasını arayabilir veya fotoğrafın URL'ini TinEye arama çubuğuna yapıştırabilirsiniz.
4. Arama tamamlandıktan sonra, sol üstteki "sort by" (sıralama seçenekleri) kutusuna tıklayın ve açılır menüdeki seçeneklerden birini seçin: oldest (en eski), most changed (en çok değiştirilen) vs. Sonuçları inceleyin ve görüntülemek istediğiniz bir fotoğrafa tıklayın.
5. Fotoğrafın ne açıdan değiştirildiğini görmek için "your image" (görseliniz) ile “image match” (görüntü eşleşmesi) butonları arasında geçiş yapın.

 Google tersine görsel arama

Tersine görsel arama yaparken aranacak temel bilgiler, fotoğrafın ilk ne zaman, hangi bağlamda kullanıldığı, kaynağı ve kaynağın güvenilir olup olmadığı.

Birkaç yıl önce, uçan bir ağaçkakanın arkasına yapışan gelincik fotoğrafı sosyal medyada viral oldu ve birçok insan bu hayret verici görüntüden meme oluşturdu. Görsel gerçek olamayacak kadar iyi görünüyordu ve üzerinde oynanmış, sahte bir görüntünün tüm özelliklerini barındırıyordu. Ancak Google’da tersine görsel arama yapınca bunun gerçek olduğu ve amatör bir fotoğrafçının fotoğrafı olduğu ortaya çıktı. Aramada çıkan sonuçlardan biri, BBC'nin, fotoğrafçının kendisiyle yaptığı röportajdı; fotoğrafçı hayatta bir kez yakalayabileceği bu inanılmaz fotoğrafı nasıl çektiğini anlatıyordu. 

İpucu: TinEye'ın "en çok değiştirilen" işlevini kullanarak yapacağınız arama bu görselde epey işe yarar.

Google tersine görsel arama nasıl kullanılır?

1. TinEye için uyguladığımız "ana ekrana ekle" yöntemini kullanarak https://images.google.com adresini ana ekranınıza ekleyin.
2. Doğrulamak istediğiniz resmi kaydedin, indirin veya internet adresini kopyalayın. Hatırlatmakta fayda var, tüm internet sayfasının değil, fotoğrafın kendisinin URL'ini kopyalamalısınız.
3. Ana ekranınıza kısa yolunu kaydetmediyseniz, telefonunuzun tarayıcısından https://images.google.com adresine gidin. 
4. Tarayıcı menüsünü açın ve “masaüstü sitesi" seçeneğini seçin. Menü için Google Chrome'da sağ üstteki, Firefox'ta ise sağ alttaki üç noktaya basın. Safari'de bu üç nokta ekranın orta alt kısmında bulunuyor.
5. Şimdi arama çubuğundaki kamera simgesine basın.
6. Birkaç seçeneğiniz var: Fotoğrafın URL'sini arama çubuğuna yapıştırın veya görüntüye telefonunuzdan erişmek için “resim yükle” sekmesini seçin.
7. İşin büyük kısmını araç sizin için yapıyor. Şimdi, görüntünün ne zaman ve nerede kullanılmış olabileceğini ve önceki kullanımların bağlamlarını incelemek için sonuçları tarayın. Yeterince geriye giderseniz fotoğrafın ilk ne zaman kullanıldığını ve telif hakkının kimde olduğunu bulabilirsiniz.

İpucu: Google Chrome'u varsayılan mobil tarayıcınız olarak kullanıyorsanız, bir internet sitesindeki fotoğrafa basılı tuttuğunuzda bir açılır menü çıkacak. Tersine görsel arama yapmak için “Google Lens ile Ara” seçeneğini kullanın. (Eski sürümlerde bu “Google'da bu resmi ara" olarak görünebilir.)

Photo Sherlock

Photo Sherlock uygulaması ücretsiz olmanın yanı sıra, üç farklı arama motorunu kullanarak tersine görsel arama yapmanıza olanak sağlıyor: Google, Yandex ve Bing. Ayrıca bir dergideki veya gazetedeki poster ya da fotoğrafın kaynağını arama seçeneği de sunuyor. İlk olarak, uygulamayı Android telefonunuza veya iPhone'unuza indirin. 

Photo Sherlock nasıl kullanılır? 

Photo Sherlock'u açtığınızda şu seçenekleriniz olacak:

1. Deklanşör simgesine tıklayarak bir dergi veya gazetedeki posterin veya resmin fotoğrafını çekebilirsiniz. 
2. İki siyah üçgenli beyaz kareye basarak bir resim yükleyebilirsiniz. Karşınıza, fotoğraflarınızı sakladığınız çeşitli yerlere izin vermenizi isteyecek birkaç farklı klasör seçeneği gelecek: "galeri," [Google] "Drive" ve "dosyalar" bunlardan bazıları. Araştırmak istediğiniz fotoğrafı bulun ve üzerine basın.
3. Uygulama, aksi istenmediği takdirde Google'ı kullanarak fotoğrafın internetteki çeşitli versiyonlarını arayacak. Arama tamamlandıktan sonra başka bir arama motoru kullanmak istiyorsanız, ilk sonucun altında yer alan ve ortasında bir ok bulunan küçük kare kutuya basın. Ardından Bing ya da Rusya ve Doğu Avrupa odaklı güçlü arama motoru Yandex'i kullanma seçeneğiniz olacak.
4. Şimdi sonuçları inceleyin ve fotoğrafın önceki kullanımlarını, ilk kullanıldığı tarihi ve kullanıldığı bağlamı arayın.

 Fake Image Detector

Bu uygulama, bir görüntünün kaynağını ve doğruluğunu araştırırken iki aşamada çalışıyor. Bunlardan ilki görselin bir kısmının tahrif edilip edilmediğini görmek için sıkıştırılma oranını inceleyen “hata düzeyi analizi.” Diğeri ise bir fotoğraf çektiğinizde otomatik olarak gömülen "sahne arkası" verileri, yani meta veri.

İpucu: Bu araç yalnızca Android mağazasında bulunuyor ancak Veracity iPhone kullanıcıları için iyi bir araç. Apple App Store'dan ücretsiz olarak edinebilirsiniz, kullanımı güvenlidir.

Fake Image Detector nasıl kullanılır?

Uygulamayı kullanmaya başlamak için Fake Image Detector uygulamasını Chrome veya Firefox uygulama mağazalarından indirip yükleyin. Ardından uygulamayı açın ve iki seçenekten birini seçin:

1. "Choose from Gallery" (Galeriden seç); telefonunuzun fotoğrafları depoladığınız kısımlarına erişim vererek tersine görsel arama yapabilirsiniz.
2. "Choose from Recent Images" (Son görüntülerden seçin); bir dergideki veya gazetedeki posterin veya resmin fotoğrafını seçin.
3. Karşılaşacağınız yanıtlar şunlar: “Digitally Altered” (dijital olarak üzerinde oynanmış), “Not from Camera” (kameradan değil), “50-50 Chance” (yüzde elli olasılık), veya “Like a Real Camera Image” (gerçekten kamerayla çekilmiş bir görsel gibi görünüyor). Bunun yalnızca bir şeylerin ters olduğunun ve dikkatli davranmanız gerektiğinin bir göstergesi olduğunu unutmayın.
4. Her yanıtın altında resminizle ilgili meta veri bulacaksınız. Aramanız gereken en önemli bilgi, eğer meta veriden çıkarılmamışsa, görüntünün asıl tarihi ve zamanı. Bu, fotoğrafın ne zaman çekildiğini anlamanıza yarayacak.

 Fotoğraf doğrulama ipuçları

Geliştirdiğiniz gazetecilik yeteneklerinin yanı sıra, gerçek olmadığından şüphelendiğiniz bir görselle karşılaştığınızda sorabileceğiniz bazı sorular:

1. Fotoğrafın aslına mı bakıyorsunuz? 
2. İlk ne zaman kullanılmış ve bulduğunuz tarih elinizdeki görselden önce mi?
3. Kullanıldığı bağlam ne? Üzerinde oynanmamış, gerçek fotoğrafların insanları yanıltma amacıyla sık sık bağlamının dışında (ve bağlamından koparılarak) kullanıldığını unutmayın.
4. Fotoğrafı kimin çektiğini biliyor musunuz? Kimin çektiğini öğrenirseniz daha fazla bilgi almak ve bağlamını öğrenmek için onlarla iletişime geçebilirsiniz.
5. Fotoğrafın nerede çekildiğini biliyor musunuz? İnsanlar ne giyiyor? Kıyafetleri, çekildiği iddia edilen ülkenin tarzına uyuyor mu?
6. Trafik işaretlerine ve diğer tabelalara bakın, vitrinlerdeki, reklam panolarındaki, araba plakalarındaki yazıları okuyun ve fotoğrafın nerede çekildiğini anlamanıza yardımcı olabilecek her şeyi inceleyin.
7. Fotoğrafta hava nasıl? Fotoğrafın çekildiği tarihi biliyorsanız, o günkü hava durumunu ve fotoğrafla uyuşup uyuşmadığını öğrenmek için WolframAlpha'yı kullanın. 
8. Fotoğraftaki tutarsız ışıklara bakın. Birbirine yakın nesnelere ışık aynı mı vuruyor yoksa bazıları daha parlak veya daha donuk mu görünüyor? Öyleyse bu ışıkların sonradan eklenmiş olması ya da görselin üzerinde oynanmış olması muhtemel.
9. Fotoğraftaki kişilerin, nesnelerin veya kişilerin bulanık ana hatları var mı? Öyleyse görselin üzerinde oynanmış olabilir.
10. Gölgelere bakın. Özellikle bir şeyin kötü eklendiği fotoğraflarda, gölge oluşturmak zor olduğu için, çoğu zaman eklenmez.
11. Standart olmayan görüntü şekillerine veya boyutlarına dikkat edin. Bu, genellikle fotoğrafın önemli olan bağlamını kaldıracak şekilde üzerinde oynandığının göstergesi.
12. Doğada her zaman ince ışık ve renk varyasyonları bulunur. Fotoğrafın geniş bir alanı aynı renkteyse, bir görüntü düzenleme yazılımıyla bir şeyler çoğaltılmış, eklenmiş ya da çıkarılmış olabilir.
13. İçinde birden fazla kişinin bulunduğu net bir fotoğrafsa, insanların gözlerine yansıyan ışığın tutarlı olup olmadığına bakın.

Gazeteci olarak da sıradan bir vatandaş olarak da bir görseli incelerken sormamız gereken en önemli sorulardan biri şu: Fotoğrafı çeken kişinin niyetini biliyor musunuz? Fotoğraf sizi üzüyor mu, kızdırıyor mu, başka güçlü duygular uyandırıyor mu? Üzerinde oynanmış veya bağlamından koparılmış fotoğraflar genellikle insanların duygularına oynamak için tasarlanıyor.

Sonuç olarak, emin değilseniz, paylaşmayın. “Sahte haber” çözümünün de sorununun da bir parçası olabilirsiniz. 

İnceleyebileceğiniz diğer tersine görsel arama araçları

• First Draft News’in Verification Toolbox'ı fotoğrafların ve YouTube videolarının aslını kolayca bulmanıza yardımcı oluyor. First Draft News’ın sitesinde, (Teyit’in de Türkçeleştirdiği) video ve fotoğrafları doğrulamanıza yardımcı olacak bir kaynak dahil olmak üzere faydalı teyit araçları ve kaynakları bulacaksınız. 
• Google'ın Fact Check Explorer aracı, bir kişi veya konuyla ilgili teyitleri bulmak için kullanabileceğiniz bir anahtar kelime araması.
• FullFact'in, internetteki yanıltıcı, üzerinde oynanmış görsellerin nasıl tespit edileceğine dair kılavuzu.
• How-To-Geek'in bir fotoğrafın üzerinde oynandığını nasıl anlayabileceğinize dair kılavuzu. 
• GIJN'ün teyitçilik ve doğrulama konusundaki derlemesi, video ve görüntü doğrulama konusunda da önemli kaynaklar barındırıyor.