Yalan haber problemini anlatırken sıklıkla sosyal medyada kendimizi kapattığımız yankı fanuslarının (echo chamber) ve algoritmaların sebep olduğu filtre baloncuklarının (filter bubbles) bu haberlerin oluşması ve yayılmasındaki etkisinden bahsediyoruz.
Doğru habere ya da kutuplaşmış medya içerisindeki karşıt görüşlere erişimi zorlaştıran bu yapılar, hepimizin içinden çıkılması zor kendi gerçekliklerimize hapsolmamıza neden oluyor. İnternette şüpheli haber tararken kullandığımız araçlar,bazı yanlış haber ya da bilgilere ulaşmamızda yeterli olmayabiliyor.
Bu durumdan kurtulmak ve farklı yankı fanuslarında yayılan şüpheli haberleri tespit edebilmek için 26 Ekim 2016’dan bu yana sosyal medya hesapları, web sitesi, [email protected] mail adresi ve WhatsApp ihbar hattını kullanıyoruz. İnternet kullanıcılarından internette şüpheli buldukları haberleri bu kanallar aracılığıyla bizimle paylaşmalarını istiyoruz.
İnternette karşılaştıkları şüpheli haberleri bize ileten kullanıcılara, gönderdikleri haberlerle ilgili eğer web sitemizde bir analiz ya da sosyal medyada bir içerik yayınlamışsak geri dönüş yapıyor, haberin doğrusu hakkında bilgilendiriyoruz.
Geçtiğimiz 6 ayda bu deneyimin farklı yankı fanuslarına ulaşmamızda ve ölçülemediği ve takip edilemediği için “dark social” olarak isimlendirilen WhatsApp, Telegram gibi mesajlaşma uygulamalarında ve e-mail gruplarında yayılan yanlış haberleri tespit edebilmemize yardımcı olduğunu gördük. 26 Ekim 2016’dan bu yana tüm bu mecralardan toplamda 4 bin 534 ihbar aldık. Bu ihbarlarla şüpheli olduğu düşünülen 2 bin 98 tekil içerik bildirildi. İhbarların yüzde 62’si politika haberleriydi ve 2 bin 621 ihbar ile en çok kullanılan kanal Twitter oldu.
Toplamda aldığımız ihbarların yüzde 18.2’si sonuçlandı, önem, aciliyet ve yaygınlık öncelikleri sebebiyle yüzde 19.3’u arşive alındı, yüzde 62.5’i ise yeterli veriye ulaşılamadığı ya da veriler güvenilir olmadığı için sonuçlandırılamadı.
4 bin 534 ihbarın 3 bin 666’sına “Merhaba, bildiriminiz için teşekkürler. İncelemeye aldık. ?” cevabını verdik. İncelemeye aldığımız ihbarların yüzde 22.41’i analize ya da sosyal medya içeriğine dönüşerek sonuçlandı. Şüpheli haber bildirimini yapan kullanıcılara sonuçla ilgili geri dönüş yaptık. Bu ihbarların yüzde 77.59’u deliller eksik olduğu, yoruma dayandığı ya da inceleme sonucunda önem, aciliyet ve yaygınlık kriterlerimizi karşılamadığı için analize dönüşmedi.
“Hayırlı” kelimesinin kullanımını yasakladığı iddia edilen genelge WhatsApp aracılığıyla 27 kez gönderildi.
Geriye kalan 881’ine “Merhaba, bildiriminiz için teşekkürler. Doğrularken önceliklerimiz önem, aciliyet ve yaygınlık. Arşivimize aldık. ?” cevabını verdik. Arşive alınan ihbarların yüzde 6’sı analize dönüştü ve bildirimi yapmış olan kullanıcılara sonuçla ilgili geri dönüş yapıldı.
Bu zamana dek pek çok kez “Size çalışmalarınızda nasıl yardımcı olabilirim?” sorusuyla karşılaştık. teyit.org ekibinden 3 kişi gün içerisinde şüpheli haberleri tespit etmek için medyayı ve sosyal medyayı sürekli tarıyor. Ancak internette karşılaştıkları şüpheli haberleri bize sosyal medyadan ileterek yardımcı olan 3 bin 505 kişi daha var.
Yukarıda da görüldüğü gibi ihbarlar bizim için yankı fanuslarını aşmakta ve “dark social”’da konuşulanları tespit etmekte çok önemli. Önümüzdeki dönemde ihbar kanalları yoluyla daha farklı fanuslardan daha fazla haber almak ve yeni araçlar geliştirmek için çalışmaya devam edeceğiz.
