Harvard Üniversitesi Nieman Gazetecilik Vakfı tarafından yürütülen Nieman Lab, 2022 yılında gazeteciliği nelerin beklediğine dair öngörüleri yayınlandı. Yerel basının durduğu yerden alternatif iş modellerine, hikaye anlatıcılığından erişilebilir haberciliğe, web 3.0 araçlarından işbirliğine kadar birçok konuya değinen profesyonellerin görüşlerine buradan ulaşılabilir.
Neler umduk, neler bulduk?
Geçtiğimiz senenin vurgusu, yanlış bilgi sorununa bütünlüklü yaklaşımın elzem olduğuydu. İnternetteki yanlış bilginin bir anda kaybolmayacağını ve dezenformasyonun değişen gündemi takip edeceğini öngörmek elbette kaçınılmazdı. Gerçekten de, pandemi etrafında toplanan dezenformasyonun yanında iklim inkarcılarının iddiaları filizlenmeye başladı bile.
2021 yılında komplo teorilerine inananları suçlamayı bırakıp, neden bu teorilerin peşinden gittiklerini anlamaya çalışılacağı, doğru iletişim yöntemleri kurmayı sağlayacak yöntemlerin kullanılacağı ve uygun araçlarla internet kullanıcılarının gözetileceği aktarılmıştı. Birçok teknoloji platformu böyle adımlar attı.
Ortaklaşılan diğer nokta yanlış bilgiye karşı yaklaşımımızı bütünlüklü hale getirmenin önemiydi. Gazetecilerden teknoloji uzmanlarına, ortalama bir haber tüketicisinden ebeveynlere, öğretmenlere ve öğrencilere kadar herkes güçlü dijital haber ve medya okuryazarlığı becerileri geliştirmediği sürece, çözüme ulaşılamayacağı hatırlatılmıştı. Benzer ihtiyaçları hisseden Teyit için 2021, öğretmenlerle, velilerle ve gençlerle eleştirel dijital okuryazarlığı konuştuğumuz verimli bir yıl oldu.
Bir yıl geç olsa da gerçekleşen bir öngörü daha var. Doğrulama platformu PolitiFact'in kurucusu Bill Adair, 2020’de teyitçilerin, gerçeği arayan tüm gazetecilerin yorulmak bilmeyen çalışmalarını görünür kılmak için Nobel Ödülü kazanacağını düşündüğünü yazmıştı. Adair’in öngörüsü gerçek oldu, Nobel Barış Ödülü Filipinli doğrulama platformu Rappler’in kurucusu Maria Ressa ile Rus gazeteci Dmitry Muratov’a verildi.
Peki 2022’de teyitçilik ve bilgi ekosistemini neler bekliyor?
- Teyitlemeyi teyitçilere bırakın: Suffolk Üniversitesi’nden iletişim, gazetecilik ve medya uzmanı Doç. Dr. Jonas Kaiser, Teyit gibi üçüncü taraf doğrulama platformları ile hali hazırda gazetecilik faaliyeti yürüten yayın kuruluşlarının sürdürdüğü teyitçilik faaliyetinin aynı etkiyi yaratmadığını düşünüyor. New York Times, The Washington Post, CNN International gibi yayıncıların ayrı bir faaliyet olarak sürdürdüğü doğrulamanın, iki açıdan sorunlu olabileceğini söylüyor: İlki komplo teorilerini, daha önce onları hiç duymamış okur kitlelerine de ulaştırdığı için yanlış bilginin istenenin aksine daha da yayılıyor olabileceği. İkincisi ise yayın kuruluşlarına güveni zaten azalan toplumda, bunun yeni bir kutuplaşma aracı haline gelebileceği.
- Manipüle içerikler herkesi kandırabilir, teyitçileri bile: Ståle Grut interneteki görsellerin doğruluğundan şüphe duymanın, görselle bakarken kolayca büyülenmek kadar normal hale geleceğini öngörüyor. Grut’a göre gazeteciler bu yanılgıya düşecek son insanlar olarak görülse de, bu değişmek üzere. Yapay zekayla üretilmiş videolar her geçen gün gerçekliğe yaklaşırken, manipülasyona yarayan araçları kullanmak da kolaylaşıyor. Yaşanacak karmaşayı giderebilmek için sahte içeriklerin sahte olduğunu tespit edebilecek yetkinliğe sahip olmak önemli.
- Bağlam, doğru bilgi kadar önemli: Kendra Pierre-Louis geleceğe endişeyle bakanlardan: “Bulaşıcı bir hastalık kadar şeffaf bir şey hakkında net ve doğru mesajlar veremediysek, tüm karmaşıklığıyla beraber, iklim değişikliği için ne ümidimiz var?” Pierre-Louis, medyanın insanları deyim yerindeyse gerçeklerle dövdüğünü ancak gerçekleri anlamlandırmak için gereken bağlamı vermekte başarısız olduğunu düşünüyor. “İklim değişikliği gündemi çok teknik, çok korkutucu ve yeterince seksi olmadığı için kısa sürecek. ABD ara seçimlerini kimin kazanacağına dair ahkam kesen makaleler, bu gezegendeki insan yaşamına yönelik en büyük tehdidi gömecek. Politikaların insanlar üzerindeki etkisinin değil, önemli olanın kimin kazandığı fikrini sürdürmeye devam edecek.”
- Teknolojiyi hakikat yolunda araçsallaştırmak: Raney Aronson-Rath, Maria Ressa ile konuşmasından yola çıkarak teknolojik araçların kullanımı ve işbirliğinin doğru bilgi için kullanımının hızlanacağını vurguluyor. “Teknolojiyi, genelde dezenformasyonu kolaylaştıran rolünün aksine, doğru bilgiyi yaymak için bir kaldıraç olarak kullanmaya çalışmak gerekiyor.”
- “Asla yalnız yürümeyeceksin”: Podcast odaklı yapım şirketi PRX’in CEO’su Kerri Hoffman 2022’de çözümünün sektöre hakim olmaktan değil, işbirliğinden geçeceğini düşünüyor: “İnovasyon, doğru sorunu çözmek için isyankar bir yaklaşım gibi görünse de paylaşılan değerlerin oluşturduğu birliktelikten de doğabilir.” Doğrulama platformlarının hedeflediği çözüm yalnızca yanlış bilgiyi değil nitelikli ve doğru bilgiye erişimi de barındırıyor. Her geçen yıl güçlenen işbirliği odaklı öngörüler de aslında bu yüzden kıymetli.
- Dirayetli topluluklar çözümü kolaylaştırabilir: Teyit’in de parçası olduğu Factory topluluğu, nitelikli ve doğru bilginin üretimi, yaygınlaştırılması ve erişiminin kolaylaştırılması için çözüm geliştiren ekipleri bir araya getiriyor. Factory program sorumlusu Selin Yıldız üyelerinin birbirini gözettiği dirayetli bir topluluğun sorunları çözmeyi kolaylaştıracağından bahsediyor. Factory topluluğundaki ekiplerin 2022’deki medya ve bilgi ekosistemine dair öngörülerini şuradan inceleyebilirsiniz.
Zorlu bir 2021'in sonunda, teyitçiliğe dair beklentiler bu yönde.
Kapak görseli: iStock
