Teyitçiler 2017’den bu yana 2 Nisan’ı Uluslararası Teyitçilik Günü olarak kutluyor. Bu yıl #FactCheckingisEssential (#teyitçilikgerekli) etiketiyle doğrulamaya ve teyitçilere duyulan ihtiyaç vurgulanıyor.
Neden 2 Nisan?
Uydurma başlıklar, tık tuzakları ve çarpıtılmış bilgilerin cirit attığı sosyal medyada yılın herhangi bir gününde 1 Nisanmış gibi hissetmek mümkün. Büyüyebilen robot geliştirildiği, Google'ın “Pokemon Ustası” ilanı açtığı ya da Kamerunlu futbolcu Samuel Etoo’nun ülkesindeki cumhurbaşkalığına aday olduğu iddialarının hepsi uydurmaydı ancak bazı sitelerin bunu haberleştirdiği ve hala gerçek bir habermiş gibi platformlarında yer verdiğini görmek mümkün. Aslında hepsi 1 Nisan şakası olarak üretilmişti. 1 Nisan’da uluslararası haber ajanslarından ünlü markalara dek her tür kaynaktan şaka amaçlı uydurma haberler gelebiliyor. Bu yüzden şüphe kasınızı daha da diri tutmakta fayda var.
Anadolu Ajansı tarafından 1 Nisan şakası olarak üretilen “Büyüyebilen robot geliştirildi" haberinin birçok haber sitesi tarafından gerçek sanılıp paylaşılmasının ardından yayınlanan açıklama.
Teyitçiler ise 2016'da Arjantin'in başkenti Buenos Aires'teki üçüncü Global Fact konferansı sırasında doğrulamanın önemi konusunda farkındalığı artırmak için 2 Nisan'ı Uluslararası Teyitçilik Günü olarak adlandırmaya karar verdi. İçinde bulunduğumuz karmaşık bilgi ekosisteminde doğru bilginin ve güvenilir kaynakların önemli olduğunu vurgulamak için uydurma bilgilere adanmış bir günün sonrasını seçmek ideal gibi.
Her geçen gün teyitçilerin sayısı ve teyitçiliğe verilen önem artıyor. Geçtiğimiz yıl, IFCN (Uluslararası Doğruluk Kontrolü Ağı) imzacısı Rappler'in kurucusu olan Filipinli gazeteci Maria Ressa, Rus gazeteci Dmitry Muratov’la birlikte "demokrasinin ve kalıcı barışın önkoşulu olan ifade özgürlüğünü koruma çabaları" nedeniyle Nobel Barış Ödülü'nü aldı.
Ancak komplo teorileri hala güvenilir bilgilerden daha hızlı yayılıyor. Pandemiyle güçlenen aşı tereddütü kamu sağlığını tehdit etmeye devam ederken, iklim krizi hakkındaki yanlış bilgiler kapalı gruplarda, mesajlaşma uygulamalarında ve sosyal medyada dolaşan dezenformasyon tarafından körükleniyor. Rusya ve Ukrayna arasında devam eden savaş birinci ayını geride bırakırken doğru bilgiye erişimin önemini ve propagandanın şiddetini tekrar deneyimliyoruz.
Doğru bilgiyi nasıl savunabiliriz?
Gazetecilerden öğrencilere, akademisyenlerden günlük medya tüketicilerine kadar neyin gerçek neyin kurgu olduğunu ayırt edebilmek için gerekli araç ve yöntemleri kullanmayı alışkanlık haline getirmek önemli.
İlginizi çekebilir: Araştırma: Yanlış bilgiyi yaymanızı önleyecek yedi yol
Teyitçilik pratiklerini günlük internet deneyimimize dahil ederek bilinçli bir haber tüketicisi olabilir hatta birer teyitçiye dönüşebiliriz. Tükettiğimiz bilgilerin güvenilir kaynaklardan geldiğinden emin olmak, sosyal medyada paylaşım yaparken kışkırtıcı olanlar konusunda dikkatli olmak uygulanabilecek ilk adımlar. Bir başlık sizi öfkelendiriyorsa, hemen tüm arkadaşlarınıza bundan bahsetmek istiyorsanız paylaş butonuna basmadan önce kısa bir mola verin. Haber bağlamından koparılmış, çarpıtılmış, uydurulmuş yani yanlış bilgiler içeriyor olabilir.
Daha iyi bir bilgi ekosistemi için yalnızca 2 Nisan'da değil, yılın her günü, doğru bilginin önemini hatırlayarak birer teyitçi gibi hareket eden daha çok kullanıcıya ihtiyaç var.
