Türkiye’deki internet kullanıcılarına, sosyal medyada ve basında karşılaştıkları haberlerin hangisinin doğru, hangisinin yanlış olduğuna dair deliller ve analizleri 26 Ekim 2016'dan beri sunuyoruz. Bu süre içerisinde en sık karşılaştığımız sorulardan biri “teyit.org’u kim teyit edecek?” oldu.
https://twitter.com/TeverLokman/status/870585223242813440
Sorunun cevabına geçmeden, teyit.org’da yayınlanan bir analizin rutin yolculuğundan bahsetmek istiyorum.
Bir analizin anatomisi
teyit.org’da okuduğunuz analizleri hazırlayan kişi sayısı üç. Bir şüpheli haber, editörlerin önüne düşmeden, önem, aciliyet, yaygınlık kriterlerinden geçiyor. Haber bu üç kriterden en az birini karşılıyorsa editörlerden birinin üstlenmesiyle incelenmeye başlıyor.
Editör, incelediği haberle ilgili tüm delilleri toplamaya başlıyor. En temel soruları sormak, kaynaklara ulaşmak, haberi başta Google olmak üzere arama motorlarında defalarca farklı anahtar sözcüklerle aratmak, haberin içinde yer alan ipuçlarını kullanarak farklı delillere ulaşmaya çalışmak bu süreçte editörün izlediği adımlardan bazıları.
İddiayı yanlışlamak veya doğrulamak için en az 2 delil elde ettiğimizden emin olmaya çalışıyoruz. İlgili delilleri ya da belgeleri bulduktan sonra her bir delil ve belgenin doğru olduğuna ve bunların birbirini doğruladığına ikna olana kadar çalışmaya devam ediyoruz. Bu süreç bazen yeni delil ve belgelerin ortaya çıkmasını sağladığı gibi bazen delillerden bir veya ikisinin aslında gözüktüğü gibi gerçeği yansıtmadığını da ortaya çıkarabiliyor.
Şüpheli haberi inceleyen editör, bulduğu deliller ışığında analizini doğru, yanlış, karma veya belirsiz olarak etiketleyerek diğer iki editöre iletiyor. Analiz bu noktadan sonra diğer iki editör tarafından da incelenmeye başlıyor. Tekrar inceleme sürecinde, delillerin doğru olup olmadığına, birbirlerini doğrulayıp doğrulamadıklarına ve farklı deliller bulunup bulunamayacağına bakılıyor.
https://twitter.com/Lunaapunk/status/838027389905080324
Tekrar inceleme süreci bazen yeni deliller ve belgelerin ortaya çıkmasını bazen de ilk incelemeyi yapan editörün hatalarının bulunmasını kolaylaştırıyor. Bu süreçte, derinlemesine bilgi gerektiren alanlarda (ekonomi, sağlık, hukuk gibi) uzmanlara ulaşıyor ve analizi onlara da inceletiyoruz.
Bu aşamadan sonra analizin tamamlandığı konusunda tüm editörler hem fikirse analiz yayınlanıyor. Bu noktada sonucu doğru çıkan analizlerde, diğer haber sitelerinde sunulan deliller ve belgelerin dışına çıkılamadığı, farklı bir kanıt sunulamadığı fark edilirse, sonucu doğru çıkan analiz yayınlanmıyor.
Yine bu noktada belli bir kişiyi hedef göstermeye sebep olabilecek, nefret söylemini körükleyecek ya da çatışma riskini büyütecek bir analiz olduğu düşünülürse analiz yayınlanmıyor. Hangi durumlarda hangi analizin yayınlanmadığını farklı bir metin ile ayrıca açıklayacağız.
Her kullanıcı bir teyitçi
“Teyit” kelimesi en başından beri teyit.org’un iddiasını ve potansiyelini ortaya koymak açısından çok güçlüydü. Ancak bu gücün getirdiği sorumluluk gereği, dikkatli davranmayı da mecbur kılıyordu.
Her ne kadar kendi iç teyit mekanizmaları olsa da teyit.org’un da hata yapabileceğini en başından beri vurguladık. Yine en başından beri açıklamaya çalıştığımız şey teyit.org’un eleştirel düşünme alışkanlığını kazandırmak için ortaya çıkması, dijital okuryazarlığı yaygınlaştırmak için sorumluluk almasıydı.
Okuduğunuz tüm analizlerde baştan sona bizi sonuca ulaştıran tüm delilleri teker teker bulabiliyor, farklı doğrulama adımları izleseniz de aynı sonuca ulaşabiliyorsunuz. Gerçeklere dayanan bilgi, özellikle dijital çağda herkesin kolayca ulaşabileceği şekilde internette duruyor. Biz yalnızca onları bulabilecek araçları kullanarak doğruya ulaşmaya çalışıyoruz. Bu araçları kendimize de saklamıyor doğrulama araçlarıyla ilgili pratik bilgileri ve dijital okur-yazarlığı geliştireceğini düşündüğümüz makaleleri #teyitpedia kategorisinde yayınlıyoruz.
https://twitter.com/anladikos/status/791379521056411649
Yani, yaptığımız şeyi yapmamızdaki temel motivasyon, herkesin teyitçi olması. teyit.org’u konumlandırırken de asla bir otorite olma amacıyla yaklaşmadık. Aksine gerçek bilginin kendisini ulaşılması gereken bir hedef, kullanıcılarımızı da bu hedefe giderken aynı yolu paylaşacağımız partnerler olarak düşündük.
Özetle, teyitçiyi teyit edecek kişi sizlersiniz. Bu yazıyı okuyanlar, Twitter’da bizi takip edenler, WhatsApp’tan ihbar gönderenler, Facebook’ta gönderilerimizi beğenenler, doğrulama yöntemleri konusunda yeni şeyler öğrenmeye çalışanlar ve geri kalan tüm dijital okuryazarlar.
teyit.org’ta yayınlanan bir analizde, eksik ya da hatalı olduğunu düşündüğünüz, analizde belirtilmediğini fark ettiğiniz bilgi ve belgeleri, internette karşılaştığınız ancak doğrulayamadığınız şüpheli haberleri, teyit mekanizmasını güçlendireceğini düşündüğünüz önerileri bize bu yazının altındaki yorumlar kısmından ya da Facebook, Twitter, e-posta hesaplarımızdan iletebilirsiniz.
