Geçen hafta yeniden Türkiye’nin gündeminde Çiftlik Bank’ın kurucusu Mehmet Aydın vardı. Kurduğu sanal çiftlik oyunu sayesinde binlerce kişiden milyonlarca lira toplayarak kayıplara karışan Aydın’ın ortaya “yeni” çıkan fotoğrafları bazı tartışmaları beraberinde getirdi. Mehmet Aydın ve eşi olduğu ifade edilen Sıla Aydın’ın birlikte bir gemide çekilen fotoğraflarındaki detaylar çiftin Antalya’da tatil yaptığı izlemine yol açtı. Sosyal medyada birçok kullanıcı Aydın’ın geçen hafta Antalya’da tatil yaptığına inandı. Demirören Haber Ajansı (DHA) tarafından fotoğrafların ilk olarak paylaşıldığı günden başlayarak bazı detayların atlanmasıyla ortaya çıkan durumu bu yazıda tartışmaya açacağım. Fotoğraflardan “konum bilgisine” ulaşmaya çalışırken fotoğrafların çekildiği “tarihi” göz ardı etmenin bizi büyük yanlışlara götürebileceğini de bu yazıda hatırlatmaya çalışacağım.
Her şey DHA tarafından yapılan haberle başladı
Mehmet Aydın ve eşinin “şu anda” Antalya’da tatil yaptığına dair inanışın ortaya çıkması DHA tarafından yapılan 5 Temmuz 2019 tarihli habere dayanıyor. “Tosuncuk'un yurt dışında lüks yat sefası” başlıklı haberde Çiftlik Bank’ın firari kurucusu Mehmet Aydın’ın yurt dışında sürdüğü lüks yaşama ait yeni görüntülerin ortaya çıktığı ifade ediliyor. Haberde ikilinin yattan fotoğraflarına yer veriliyor.
Ancak ortaya çıkan yeni görüntülerin kesin tarihi hakkında haberde herhangi bir ifadeye rastlanmıyor. Buna ek olarak haberin içinde geçen “'Tosuncuk' lakaplı Mehmet Aydın yurtdışındaki lüks yaşamına devam ediyor” cümlesinin okuyuculara olayın “şimdiki” zamanda gerçekleştiği izlenimini verdiğini söylemek de mümkün.
Ruling isimli hesap Mehmet Aydın’ın Türkiye’de olduğunu dile getirdi
DHA’nın Mehmet Aydın hakkındaki haberinin ardından Twitter’da Ruling isimli bir kullanıcı fotoğraflarda bulunan detaylara dayanarak çiftin Antalya’da olduğunu dile getirdi. Söz konusu kullanıcı tarafından 5 Temmuz 2019’da yapılan paylaşımlarda fotoğrafta yer alan ve bu kişinin Türkiye’de olabileceğine dair kanıtlar yuvarlaklar içine alındı. Buna göre çiftin fotoğraflarında yer alan sigara markası, ıslak mendil, bira ve televizyon kumandası gibi detaylar çiftin Antalya’da olduğunun kesin kanıtıydı. Fotoğraflar hakkında yapılan bu tweet zinciri toplamda 60 bine yakın kullanıcı tarafından beğenildi.
Ruling’in Mehmet Aydın’ın Antalya’da olduğuna dair paylaşımı dahasonra bazı internet siteleri tarafından da haberleştirildi. HaberTürk de yaptığı bir haberde benzer ipuçlarına odaklanarak Aydın’ın Antalya’da olabileceğine dair bir haber yayımladı.
Buna ek olarak açık kaynaklardan yararlanarak doğrulama yapan online araştırma grubu Bellingcat de Ruling isimli kullanıcının paylaşımını alıntılayarak fotoğrafların çekildiği konumun Antalya olduğunu belirtti.
Fotoğrafların ne zaman çekildiği bilgisi atlandı
Teyit, bir yatta çekildiği anlaşılan fotoğrafların ortaya çıkması ve çiftin Antalya’da olduğu şeklinde bilgilerin yayılmasının ardından konu hakkında çalışmaya başladı. Fotoğraflardan çıkan yorumlar ve bunlarla beraber belirtilen konum bilgisinin yanlış olduğuna bir itirazımız olmadı. Ancak fotoğrafların tarihleri eski olabilirdi. Yani sosyal medyadaki birçok kişi aslında daha önce Antalya’da bulunmuş birisinin sonradan çıkan fotoğraflarına bakarak “şimdiki zamanda” orada olduğu fikrine kapıldı. Konu hakkındaki yanlışlık veyahut eksiklik ise tam bu noktada beliriyordu. Fotoğraflar aslında ne zaman çekilmişti?
Yaptığımız araştırmalar neticesinde fotoğrafların daha önce internette bulunmadığını ve ilk olarak DHA’nın haberiyle gün yüzüne çıktıklarını fark ettik. Bu noktada amacımız her fotoğrafta bulunan ve “exif” olarak adlandırılan fotoğraf altı bilgilerine ulaşarak, Antalya’dan olduğu ve şimdiki zamanı gösterdiği belirtilen fotoğrafların tarihlerini aramak oldu. Ne yazık ki DHA’dan indirdiğimiz görsellerin exif bilgileri silinmişti. Ancak görüntülerin herhangi bir internet sitesine ya da sosyal medya mecrasına yüklenmemiş ham hallerine ulaşmamız halinde fotoğrafların tam tarihini bulmak mümkün olacaktı.
Fotoğraflara ilk erişen muhabire ulaştık. DHA muhabiri Hüseyin Coşkun, söz konusu fotoğrafların ham/orijinal hallerini paylaşamayacağını ifade etti. Ancak Coşkun, bir yatta çekildiği anlaşılan fotoğrafların “yeni” olmadığını sadece gün yüzüne yeni çıktığını ve çift hakkında herhangi bir suçlamanın bulunmadığı dönemde, 2017 yılında evlendikten hemen sonra Antalya’da gittikleri balayında çekildiğini de ifade etti. Ayrıca haberin içinde Uruguay’da çekilen başka fotoğrafların da bulunduğunu söyleyen Coşkun bunların ilgi görmediğini ve yanlış anlaşılmanın yayıncı kuruluşlar nedeniyle yaşandığını belirtti.
DHA’da yer alan ve Uruguay’da çekildiği ifade edilen fotoğraflardan birisi.
Bu bilgiden sonra Mehmet Aydın’ın düğünü ve sonrasında gerçekleşen balayından görüntüleri bulmak için internette araştırmalar yaptık. Anadolu Ajansı tarafından yapılan 26 Mart 2019 tarihli bir haberde, Sıla Aydın’ın mahkemeye 31 Mart 2017’de Mehmet Aydın ile evlendiklerini belirttiğine dair bilgiye rastlanabiliyor. Yani yatta çekilen söz konusu fotoğrafların 31 Mart 2017’den hemen sonraki bir tarihten olduğunu varsayabiliriz. Fakat internette yapılan aramalarda o zamanlar henüz göz önünde bulunmayan ya da şimdiki kadar popüler olmayan Çiftlik Bank’ın kurucusunun düğününe veya balayına dair bir görüntü bulamadık.
Antalya Emniyeti fotoğrafların 2017’den olduğunu ifade etti
Tüm bunlar yaşanırken Antalya Emniyeti’nden fotoğraflar hakkında açıklama geldi. Habertürkt'ten Mustafa Şekeroğlu'nun 12 Temmuz 2019 tarihli haberine göre, Antalya Emniyeti fotoğraflar hakkında çalışma başlattı ve fotoğrafların çiftin 2017’de evlendikten sonra gittiği Antalya’daki balayında çekildiğini ifade etti. Çiftlik Bank operasyonunun 16 Mart 2018’de başladığı düşünüldüğünde, fotoğrafların Mehmet Aydın ve Sıla Aydın’ın bu tarihten neredeyse bir yıl önce haklarında herhangi bir suçlama olmadığı süreçte gittikleri balayında çekildikleri, Antalya Emniyeti tarafından da onayladı.
Teyit de Antalya Emniyeti ile iletişime geçti ve konu hakkındaki açıklamayı doğruladı.
Fotoğrafların “nereden” olduğu kadar “ne zamandan” olduğu da önemli
Fotoğrafların ilk olarak paylaşıldığı andan son olarak yapılan polis açıklamasına kadar geçen sürede Mehmet Aydın’ın “şu anda” Antalya’da olduğu üzerinden yapılan tartışmalar sağlam bir zemine oturmuyor. Her ne kadar fotoğrafta yer alan detaylar fotoğrafın Antalya açıklarında çekildiğini kanıtlasa da tarihleri eski. Çiftlik Bank’ın firari kurucusunun bu yazının yazıldığı 12 Temmuz 2019 tarihinde gerçekten Antalya sınırlarında bir yerde olup olmadığını bilmek zor. Ancak fotoğrafların tarihi dikkate alınmadan yapılan tartışmalar iki yıl önce orada olan birisinin hala orada olduğu düşüncesine yol açıyor.
Örneğin, ABD Eski Başkanı Ronald Reagan’ın “yeni” bulunan ya da ilk defa erişilen bir fotoğrafını düşünelim. Bu görseli incelediğimizde kendisinin çok garip bir şekilde Moskova’da olduğunu fotoğraftan ipuçları elde ederek kanıtlayalım. Bu kanıtlar bize Reagan’ın şu anda Moskova’da olduğunu söyler mi? Elbette fotoğrafın tarihine bakmamız ve ne zaman çekildiği bilgisini mutlaka göz önünde bulundurmamız gerekir. Aksi halde aslında hiç olmayan bir şeyin gerçek olduğu izlenimiyle hareket edebiliriz.
Çiftin bir gemide çekilen fotoğraflarındaki detaylar aracılığıyla belirtilen konum bilgileri doğru olsa da fotoğrafların tarihinin göz önünde tutulmaması ayrı bir yanlışlığa sebebiyet veriyor. İnternetteki fotoğrafların izini sürerken görüntülerin “nerede” çekildiği kadar “ne zamana” ait olduğuna dair ipuçları da yakalamak önemli. Aksi takdirde doğrulama çabası kendi başına yeni yanlışlar ve sahte bilgiler üretmeye yol açabilir.
Yüklenen fotoğraflar hakkında çeşitli bilgileri görmenizi sağlayan Forensically isimli internet sitesine çiftin fotoğrafı yüklendiğinde arkadaki tepe fark edilebiliyor. Aynı zamanda fotoğrafta bazı binalar da görülebiliyor. Ortaya çıkan bu görüntü bir kullanıcı tarafından Antalya limanından Google Earth’e yüklenen bir fotoğrafla karşılaştırıldığında konumun aynı bölgeden olduğu anlaşılıyor.
Böyle tartışmalı konularda haberciler, teyitçilerle birlikte hareket ederek olası yanlış anlaşılmaların önüne geçecek işbirliğini göstermeli; tarafların haberleri yanlış yorumlamasına mahal verecek belirsizliklerden kaçınmalılar. Bu sırada Antalya’da çekildiği ispatlanan fotoğrafların da yer aldığı DHA makalesinin başlığındaki “yurt dışı” ifadesi hala düzeltilmiş değil.
