Bugün teyitçiliği internetin aldatmacalarla dolu dünyasında, kullanıcıların kendilerine gerçekliği kanıtlanmış bilgilerle örülü bir yol bulabilmelerini sağlayan düşünsel ve teknik beceriler bütünü olarak görüyoruz. Gelgelelim, bu tanım teyitçiliğin yalnızca bir boyutuna işaret ediyor. İngilizce deyişle fact-checking bundan biraz daha fazlası. Sosyal medyada çığ gibi büyüyen içeriklerin doğrulanması ihtiyacı bugünkü kadar yakıcı değilken, liderlerin beyanlarını, siyasetçilerin kamuoyu önünde dile getirdiği iddiaları sınayan çalışmaları da içeren fact-checking, Politifact gibi öncülerine Pulitzer kazandırıyordu. Medyanın kullanıcı üretimi içeriğin gerçekliğini sınama gayretiyle gelişmeye başlayan doğrulama çabasını, kavramın içinde zamanla daha sık görür olduk. Sonunda, sosyal medyada karşımıza çıkan fotoğraf ve videoların teyitlenmesiyle, siyasetçilerin söylediklerini değerlendirme çabası aynı kavramla ifade edilir oldu.
Yalnızca Pulitzer değil, siyasetçi demeçlerini doğrulayan organizasyonlar, tüm dünyada büyük bir takipçi kitlesine ve etki etme gücüne sahip. İngiltere’de Full Fact, politikacılara yanlış beyanlarını düzelttirmek için bitmek bilmez bir çaba içinde ve karşılığını alıyor. Filipinler’in en büyük teyit organizasyonu Rappler’ın kurucusu Maria Ressa yakın zamanda Nobel Barış Ödülü’ne layık görüldü. İtalya’daki teyitçiler, yanlış beyanlarını siyasetçilere canlı yayında sorabilme gücünü dahi kazanmıştı.
Teyit’in ilk günlerinde yayın aralığımızı tanımlarken ekosistemdeki aktörlerin yerine ve duruşuna saygı göstermeyi öncelik edindik. Aynı çalışmaları tekrar edip kaynak israfı yaratmaktansa, bir bütünün diğer parçası olmaya karar verdik ve siyasi liderlerin ifadelerini sistematik şekilde teyit etmeye girişmedik. En azından metodolojimizi bu kapsamın dışında tuttuk. Yalnızca sosyal medyanın gündemine girdiği kadarıyla bu iddialara değindik. Böylesi, birbirini yaşatarak güçlenmek stratejisi için çok daha verimli gözüküyordu.
Ne yazık ki öngörü yoksunluğunun ve Meta’nın üçüncü taraf haber teyit programının körüklediği maddi çıkar hırsının, siyasetçi demecini doğrulamak gibi önemli bir sorumluluğu üstlenmiş kurumlara son yıllarda hatalı kararlar aldırdığına tanık olduk. Cumhurbaşkanlığı seçimi gibi önemli bir kavşaktayken, siyasetçilerin kamuoyuna söylediklerini teyit etmeyi kenara bırakmanın, hakkıyla yaptığımız medya teyitçiliğini geleneksel medyanın hatalı kopyala yapıştır yayıncılık pratiğini kendisine örnek alarak tekrar etmenin nasıl bir sosyal etki hedefi olabilir ki?
Oysa bu ülkede hala, özellikle de seçimler yaklaşırken siyasetçilerin ifadelerinin doğru olup olmadığının araştırılmasına büyük bir ihtiyaç olduğunu görüyoruz. Parti politikalarından, ittifakların vaatlerine, cumhurbaşkanlığı koltuğunu hedefleyen politikacıların demeçlerine, geniş bir yelpazede izleme çalışmalarının eksikliğini hissediyoruz.
Yanlış bilginin özellikle seçim dönemlerinde, seçmen davranışını etkilemek için kullanışlı bir araç olarak büyük zararlara yol açabileceğini sayısız örnekte gördük. 2023’teki Cumhurbaşkanlığı seçimleri yaklaşırken parti ve ittifak liderlerinin söylemlerinin doğruluk analizini tartabileceğimiz yayınlardan yoksunuz, bu yüzden kendi yöntemlerimizi geliştirmemiz gerekiyor. İttifakların programlarını incelemeli ve seçim sonrasında da takibini sürdürmeliyiz.
Teyitçilik, vizyoner olmayı, sabredebilmeyi, araştırma yeteneklerini geliştirebilmeyi ve en önemlisi cesur olmayı gerektiriyor. Büyüyen teyitçilik alanında, yeri geldiğinde bizden hızlı davranan, eleştirel dijital okuryazarlığın gelişmesi için yeni formatlar deneyen, fikrimize danışarak kendini ve kurumunu iyileştirmeye çalışan umut vaat eden ekipler de yok değil. Hep arkasında durduğumuz bir şey var: Savunduğumuz şeffaflık ve tarafsızlık ilkelerini kucaklayan teyitçiliği destekleyeceğiz. Ancak teyitçiliğin hakkıyla yapılabilmesini engelleyen eksikler varsa bu eksikleri giderme sorumluluğundan da kaçınmayacağız.
