Sahte haber sorunu bir süredir Türkiye’nin gündeminde. TSK’nın Afrin’e düzenlediği harekat, seçimler, Suriyeli mülteciler, Arakan’da yaşananlar, Doğu Türkistan ve diğer birçok konu yanlış bilginin malzemesi oldu.
Haber siteleri, sosyal medya platformları ve çevrimiçi kapalı mesajlaşma grupları bu sorunun merkezinde. Tabii tek başına platformlar bundan sorumlu değil. İnternet kullanıcılarının düşük medya okuryazarlık seviyesi, yanlılıklar, yankı fanusları ve belki de henüz üzerine araştırma yapılmamış farklı etmenler de diğer nedenler arasında.
Burada birbirini besleyen bir mekanizmadan bahsetmek yanlış olmaz. Sosyal medyada yaygınlaşan yanlış bilgi, büyük haber kuruluşu tarafından teyit edilmeden haberleştiriliyor ve sosyal medya kullanıcısıyla tekrar karşılaşıyor. Bazen de bir ajansın yayımladığı içerik, internet kullanıcısı tarafından teyit edilmeden yaygınlaştırılıyor.
Biz de tam bu noktada devreye giriyoruz. Ekim 2016’dan bu yana hem haber kuruluşlarının yayımladığı haberleri hem de sosyal medyada paylaşılan iddiaları inceliyor, hangi bilginin doğru hangisinin yanlış olduğunu kullanıcılarla paylaşıyoruz. Yola çıkarken içeriklerimizi üç ayrı platformda paylaşmaya başladık. Bunlardan biri internet sitesi, diğer ikisi de Facebook ve Twitter’dı. Hızlı bir büyüme ardından sosyal medyada doğru bilgi için başvurulan önemli kaynaklardan biri haline geldik.
Bir deneyim alanı olarak Instagram
Ekim 2018’e kadar içeriklerimizi yalnızca bu üç platformda paylaştık, ancak bu eforun sosyal medyadaki yanlış bilgi ekosistemine karşı güçlü olmadığının farkındaydık. Bu nedenle internet kullanıcılarını bu soruna dair bilinçlendirmek için ilk hedef noktamız Instagram oldu. Ancak Instagram’ın Facebook ve Twitter’dan ayrı bir yapısı ve kullanıcı topluluğu var. Doğal olarak bu platform için içerik üretmeye karar verirken ince eleyip sık dokumalıydık.
Kendi deneyimim doğrultusunda şunu rahatlıkla söyleyebilirim: Instagram, görsel nitelik ve yeterlilik istiyor. Kullanıcıyı yakalayabileceğiniz yer öncelikle görsellik. Daha sonra da içeriğin kalitesi. Neyi, nasıl, neden aktardığınız önemli.
Vox, Guardian, Verge gibi haber merkezleri, Instagram yayınlarında oldukça başarılı. Görsel kalite ve içerikle birlikte sunumu kullanıcıyı doyuruyor. Instagram, kullanabildiğiniz takdirde yeri geldiğinde bir internet sitesinden bile daha işlevsel. Hikayeler, canlı yayınlar, kaydırmalı içerik türleri, videolar... Bir yeni medya yayıncısının ihtiyacı olan her şey burada mevcut. Ancak bunlar için de doğru bir strateji gerekiyor.
Size 1 Ekim’de açılan Instagram hesabımız öncesinde hazırladığımız bazı deneme içerikleri göstermek isterim. Bunlar, içeriği kurgulama konusunda bize oldukça yardımcı oldu. Görsel anlamda vasatlar, fakat yeni kapılar açmada işe yaradılar. Ayrıca tasarım konusu Teyit için birinci öncelik değil, strateji ve içerik her zaman bir adım önde. Bu öncelikler tasarım ile birleştiğinde de ortaya güzel bir sonuç çıkabiliyor.
Bunları kurgularken kategorilerimizi belirlemeye başlamış olduk. Doğrulama yöntemlerine dair ipuçları, veriler, araştırmalar, alıntı sözler, yaygın bilinen yanlışlar, analizler ve infografikler içerik türlerimizi çeşitlendirdi. Buraya eklemedim ama yukarıda gördüğünüz görseller haricinde de farklı denemeler yaptık. Daha sonra kullanıcıyı nasıl çekebileceğimize dair düşündük. Sonuçta yanlış bilginin incelendiği bir yayın yapıyoruz ve kullanıcıyı öncelikle hangisiyle yakalayacaktık; doğru mu yoksa yanlış bilgi mi?
Bunu şu şekilde açmak istiyorum: Debunking Handbook’a göre, önce yanlış bilgiyi hatırlatıp daha sonra doğru bilgiyi paylaşmak çok etkili bir yöntem değil. Bu yöntem yanlış bilgiye inanan kullanıcıda bir direnç oluşturuyor. Bunun yerine doğru bilginin ilk olarak gösterilmesi ve neden bu doğru bilgiye ihtiyaç duyulduğunu aktarmak daha etkili. Biz de Instagram’ı kurgularken bu şekilde yaklaştık.
Önce doğru bilgi, nerelerde yayıldığı ve deliller. Bu paylaşım, 5 Aralık’tan. O zamanlar henüz 10 bin kullanıcıya erişmiştik ve bu içerik 600’e yakın etkileşim aldı. Bu yöntemin çalıştığını görmek bizim için gayet olumlu oldu. Ancak tek yöntemimiz de bu değildi. Sonuçta Twitter’da ve Facebook’ta önce yanlış bilgiyi ardından da doğru bilgiyi veriyorduk. Instagram’da da bunu kullandığımız bir içerik türü mevcut.
Bu içerik de 9 Aralık’tan ve 900’e yakın etkileşim aldı. Kullanıcılar öncelikle yanlış bilgiyi görüyor ve doğrusunu öğrenmek için kaydırıyor. Bu içerik türü de kullanıcıların beğendiği içerik türlerinden oldu.
Kasım ve Aralık ayında ekibimiz büyüdü. Şükrü Oktay Kılıç, Denizhan Kaymak ve Cenk Arman’ın öncülüğünde Teyit yeni bir kurumsal yüze kavuştu. İçeriklerimiz de bu bağlamda değişti ve yeni formatlar hızla uygulanmaya başlandı.
Bu içerik 22 Ocak’tan, binden fazla etkileşim aldı. Yeni tasarımların uygulandığı ilk analiz. O tarihte 18 bin takipçiye ulaşmıştık. Yeni içerik formatlarını hızla uygulamaya koyduk. Göze çok daha hoş görünen veri görselleştirmeleri, sosyal videolar ve de hikayeler. Sosyal videolarda analizi bir dakikadan kısa sürede kullanıcıya ulaştırabiliyoruz. Böylece doğru bilgi hem daha hızlı hem de daha kısa sürede kullanıcıyla buluşuyor.
View this post on Instagram
? Kayak yapan kadının bir ayı tarafından kovalandığını gösteren video montaj. Avustralya’daki bir yapım şirketinin kurguladığı görüntüler, viral videoların yayılımına ilişkin hazırlanan sosyal deneyden. #video #montaj #factchecking #doğrulama #teyitorg #avustralya #ayı #viral #kayak
A post shared by teyit (@teyitorg) on Jan 30, 2019 at 6:05am PST
Kullanıcıların en beğendiği format ise “teyitlendin” oldu. Alican Acanerler ve Pelin Furuncı’nın her Pazar günü için Instagram’a hazırladığı bu program, etkileşim seviyesini görmemiz açısından da oldukça iyi bir denemeydi. Önümüzdeki Pazar günü, beşinci bölümü yayımlayacağız. İlk dört program şimdiye kadar 1 milyondan fazla görüntülenme aldı. 40 binden fazla ayrı tekil kullanıcıyla buluştu ve yüzlerce destek mesajı yollandı. “teyitlendin”, Türkiye’de hazırlanmış ilk Instagram Show olmasıyla birlikte gelecek dönemde ortaya çıkacak yeni yayınlar için iyi bir referans olacak.
Peki bu formatı neden uyguluyoruz? Öncelikle internet kullanıcısının karşısında bir yüz görmesi kullanıcı için güven kaynağı. Birinin anlatımı, aynı zamanda o konuya dair hafızayı diri tutuyor. Böylece o haftanın doğruları ve yanlışları daha geniş kitlelere yayılabiliyor. Kullanıcıların gündem takibi yapabilmesi de daha hızlı ve de kullanıcıyla etkileşimi artırmak için çok daha etkili bir yöntem.
Yanlış bilgi yayan Instagram’daki sayfalar ve ihbar mekanizması
Instagram kullanıcıları Teyit’in hızla büyümesinin ardından platformda karşılaştığı şüpheli bilgileri iletmeye başladı. Ancak buradan ihbar toplamak şimdilik bizim için yorucu, yeni otomasyon sistemlerine ihtiyacımız var. Bunun yerine kullanıcıları diğer ihbar hatlarımıza yönlendiriyoruz. Gözlemlediğim kadarıyla her iki kullanıcıdan biri bu kararımız doğrultusunda diğer kanalları kullanarak şüpheli bilgileri bize ulaştırıyor.
Instagram’ın bazı zorlukları var; kilitli profiller, hikayelerin 24 saat içerisinde silinmesi, etiketleme problemi. Facebook ile Mayıs 2018’den bu yana yürüttüğümüz doğrulama programının Türkiye ayağı belki de önümüzdeki dönemde Instagram için de açılmalı. Şimdilik çok nitelikli veriler toplamadık, henüz erken. Ancak çalışmalarımız bu yönde.
Aşırı politize olmuş Twitter ve bir süredir terk edilmeye başlanan Facebook ardından Instagram bizim için internet kullanıcısına ulaşabildiğimiz nitelikli bir mecra haline geldi. Beşinci ayımızdayız ve 35 bin takipçiye ulaştık. Önümüzdeki dönemde daha geniş kitlelere erişmeyi ve platformdaki sahte haber ve yanlış bilgiyle mücadeleyi güçlendirmeyi hedefliyoruz.
