2020 yılı çok fazla kaygı, çok fazla bilinmezlikle yüklüydü. Teyit yangınlardan depremlere, pandemiden ekonomik ve siyasi çalkantılara kadar gündemimizi meşgul eden hemen her başlıkta, bu belirsizlikten beslenen bilgi düzensizliği ile mücadele etti.
Yakın dönemin en çok belirsizliği beraberinde getiren yılı 2020’yi geride bırakmak üzereyiz. Dört haneli bir sayının son rakamının değişmesiyle dünyamıza sihirli bir değnek değmeyecek elbette, ancak 2020’nin geneline bakarak yeni yılda biraz umuda ihtiyaç duyduğumuz aşikar.
Yangınları, pandemisi, depremleri, ekonomik, siyasi ve askeri çalkantılarıyla pek çok krize sahne olan 2020, en çok da bu belirsizlik hissi nedeniyle yanlış bilgi için bulunmaz bir zemindi. Teyit olarak yıl içinde 800’den fazla Türkçe analiz, 50 civarında da dosya yazısı yayınladık.
Geride kalan yılda gündemdeki tartışmaları ne denli takip edebildiğimiz, takipçilerimizin hangi analizlerimize daha çok ilgi gösterdiği, yani “Etkimiz nasıldı?” sorusuna vereceğimiz yanıt, bizim için mühim. Sağlık alanındaki bilgi düzensizliğini tanımlamak için başvurduğumuz infodemi kavramının hayatımıza girmesi, daha sağlıklı bir bilgi ekosistemine ihtiyacımızın altını çiziyor nitekim. Bu kaosa biraz çekidüzen verebilmek için buradayız ve yaptıklarımızın etkisini tartabilmek, 2021’e bu motivasyonla girmek inancımızı pekiştirebilir.
2020’den kolektif hafızamıza pandemiyle kaydoldu, peki ikinci esas gündem neydi? B2Press’in hazırladığı Dijital Basın Raporu 2020’ye biraz yakından bakalım. Rapor için 2020 başından 15 Aralık 2020’ye kadar Türkiye’den 25 bine yakın haber sitesi incelendi ve 50 milyona yakın haber tarandı.
Teyit’in gündemle ilişkisi
Rapor Türkiye gündeminde en çok konuşulan 10 başlığı tespit etmiş. Zirvede tahmin edebileceğiniz gibi çok büyük bir farkla pandemi var. Bu konuda 13 milyon 614 bin içerik yayınlanmış. Covid-19, Teyit için de bir numaralı gündem maddesiydi. Virüsle ilgili haberlerin ortaya çıktığı Ocak ayında konuyla ilgili ilk içeriklerimizi hazırlamaya başladık. Birçok bilinmez barındıran bu süreçte, metodolojimizi esnetmeden 300’ün üzerinde yazı yayınladık.
İkinci sırada ise Türkiye’yi de yakından ilgilendiren Azerbaycan Ermenistan çatışması yer alıyor. Özellikle Teyit Azerbaycanca’nın da devreye girmesi bölge bilgi ekosistemini tanımamıza da katkı sağladı. Yaz aylarında Tovuz gerilimi ile başlayan çatışmalar boyunca 40’tan fazla analiz ile yanlış bilgi sorununun önüne geçmeye çalıştık. Çatışmalara ilişkin yayınladığımız rapor da, konuya ilişkin özenli ve önemli bir kaynak niteliğinde.
Ayasofya’nın ibadete açılması dijital basının gündemindeki en çok konuşulan üçüncü konu oldu. Ayasofya ile ilgili iddialarda özellikle Yunanistan ile Türkiye arasındaki gerilime işaret eden paylaşımlar daha viral oldu. Temmuz ayındaki bilgi karmaşası, Teyit’in de üzerinde durduğu konular arasındaydı.
Ekim ayının son günleri Türkiye için can yakıcıydı. 30 Ekim Ege depremi ve raporda iki sıra altında bulunan Elazığ depremi yanlış bilgi yayılımının arttığı günlerdi. Belirsizlik ve kriz atmosferi bu iki başlıkta da kendini göstermişti. Tıpkı iki olayın arasında yer alan İdlib saldırısı gibi. Çok sayıda askerin hayatını kaybettiği olay da haberlerin ortaya çıktığı ilk an itibariyle Teyit’in gündemine girmişti.
B2Press raporunda yer alan diğer konularsa dövizdeki hareketlilik, George Floyd’un öldürülmesi, Bahar Kalkanı Harekatı ve Van’daki çığ felaketiydi. Dövizdeki hareketlilik nispeten daha az yanlış bilgi yayılımı olan bir konuydu, ama George Floyd’un öldürülmesi ve sonrasındaki Black Lives Matter eylemleri birçok şüpheli görüntünün yayılmasına neden olmuştu. Teyit bu konularda da tüm içerik ekibiyle beraber hem gelen ihbarları hem de şüpheli içerikleri taradı ve analizler üretti.
10 başlık arasında Teyit’in içeriğinin olmadığı tek konu ise Van’daki çığ felaketiydi. O konuda ele alınan bir konu, yeterli delil elde edilemediğinden sonuçlandırılamadı. Teyit biraz da bu nedenle benzer durumlarda bir sonuca varmaya yetmese de elde ettiği bilgi ve delilleri paylaşabilmek için “sonuçlandırılamadı” başlığında içerikler üretmeye karar verdi.
B2Press raporunda yer alan “en çok konuşulan beş sosyal konu” da gündeme yaklaşımımız konusunda ipucu niteliğinde. Teyit’in de bu yıl güçlü araştırmalarla içerikler ürettiği İstanbul Sözleşmesi, yılın en çok konuşulan sosyal konusuydu. Ülkenin büyük sorunlarından kadın cinayetleri özelinde çok fazla şüpheli içerikle yıl içinde karşılaşmadık, hayvan hakları özelinde de birkaç iddia dışında içeriğimiz olmadı. Ancak iklim krizi Teyit için olmazsa olmaz konulardandı. Bildiğimiz Dünyanın Sonu çalışmamız ile, pandeminin dünyaya, iklime etkileri gündemde öncelikli konularımızdandı. Yanı sıra bu alanda hazırladığımız birçok dosya içerik de yıl boyunca konuyu takip etmemizi sağladı.
Google trendleri ne diyor?
Ülkede en çok merak edilen konulara yaklaşımımız konusunda Google trendleri de bir fikir verebilir. Türkiye’de 2020 yılında en çok aranan kavram, EBA idi. Pandemi ile birlikte başlayan uzaktan eğitim sistemi hakkında merak edilenler, arama istatistiklerine damga vurmuş gibi gözüküyor. Dönüşüm ilk aşamada Zoom’un güvenliği ile gündeme gelmişti, sonrasında ise eğitim sisteminde ne olup ne biteceği büyük merak konusu oldu. Hatta bu konuda hazırladığımız dosya yazısı ile dünyada eğitimin pandemi döneminde nasıl işlediğini anlatmaya çalıştık. Dolar kuru iki, Covid-19 ise üçüncü sırada yer almış. Depremler, Zoom, HES kodu alma, Kandilli Rasathanesi, sokağa çıkma yasakları, sağlık bakanlığı ve Amerikan seçimleri Türkiye’de merak edilen konular arasında. Amerikan seçimleri ile ilgili Türkiye’de bilgi ekosisteminde çok fazla yanlış bilgiyle karşılaşmadık, ancak diğer başlıklar bizim de gündemimizde idi.
Hangi içeriklerimiz okuyucuda daha çok ilgi uyandırıyor
Raporda en çok konuşulan içerikler böyleyken, Teyit’in sitesinde en çok okunan analiz ise Beyrut’taki patlama ile ilgili bir iddiaya ilişkindi. İkinci sırada ise Türkiye’de ilk Covid-19 hastasının tespit edilmesinden birkaç gün sonra yayınladığımız ve bol su içerek virüsün ciğerlerimize inmesine engel olunacağı iddiasını inceleyen analizimiz yer aldı. Covid-19 özelinde hazırlanan sokağa çıkma yasakları, normalleşme planı, Yavuz Dizdar’ın iddialarını ve bir baba oğulun son karesini gösterdiği iddiasını inceleyen analizler en çok okunan yazılar arasındaydı. Milli Piyango çekilişinde usulsüzlük olduğu ve KONDA’nın ön seçim anket sonuçlarını yayınladığı iddialarını ele aldığımız analizler de yılın en çok okunan içerikerinden biri oldu.
Sosyal medyada ise koronavirüsün yüzeylerdeki yaşam süresini içeren iddialar en çok etkileşim alan yazılarımız arasındaydı. Yıllardır her deprem sonrası gündeme gelen ve komplo teorilerinin baş aktörlerinden “HAARP gemisi”nin depremlerden önce Türkiye’de demirlediği iddiasını incelediğimiz analiz ve birçok ön yargıyı ele aldığımız “Çin mutfağı ve koronavirüs salgını nasıl yanlış ilişkilendirildi?” yazısı bolca etkileşim aldı. Sitede çok okunan yazıların da bolca etkileşim aldığı yılda Wayfair iddialarını inceleyip yazdığımız analiz de yine çok paylaşılanlar arasındaydı.
2020 yılı çok fazla kaygı, bilinmezlik ve belirsizlikle yüklüydü. Ülkelerin mevcut sorunları pandeminin etkileriyle daha da belirginleşti. Aynısı bilgi ekosistemi için de geçerli. Sorunlar, iyi yönler ve dönüştürülmesi gereken birçok başlık daha da sivrildi. Bu da yakın gelecekte başta Teyit olmak üzere sistemin aktörlerinin önüne büyük bir çalışma alanı çıkarıyor.
