Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın 14 Haziran 2021’de Sosyal Güvenlik Kurumu’na kayıtlı tüm çalışanlar için Covid-19 aşı randevusu açılacağını açıklamasıyla, aşılamada kitlesel denebilecek bir momentum yakaladık.
15 Haziran 2021 itibariyle Türkiye’de Sağlık Bakanlığı’nca onaylanmış Sinovac ve Pfizer/BioNTech tarafından üretilen iki farklı Covid-19 aşısı var. Sağlık Bakanlığı verilerine göre, 15 Haziran 2021 itibariyle aşılananların sayısı 35 milyonu aştı. Sayı artınca aşılarla ilgili bazı sorular da özellikle sosyal medyada akmaya başladı. Bunlardan bazılarını sizler için derledik. Yenileri de eklenebilir…
Aşıların hafif yan etkileri olması neden normal?
Aşılar, bedenin hedeflenen virüsü tanıması ve onunla savaşmak için antikorlar üretecek hücreleri aktive ederek bağışıklık oluşturmasını sağlıyor. Bedeniniz bir patojenin zararsız bir formuyla karşılaştığından, bazı hafif ve orta derecede yan etkilerin görülmesi olağan. Bunun sebebi, bağışıklık sisteminizin tepki vermesi. Ama bu, yan etki göstermediniz diye aşının etkisiz olduğu anlamına da gelmiyor.
Türkiye’de uygulanan Covid-19 aşılarının yaygın yan etkileri neler?
Herhangi bir aşı gibi, Covid-19 aşıları da düşük dereceli ateş, yorgunluk, baş ağrısı, enjeksiyon bölgesinde ağrı veya kızarıklık gibi hafif ve kısa süreli yan etkilere neden olabilir. Aşılama sonrası yan etkilerin çoğu hafiftir ve kısa sürede kendiliğinden geçer.
Bazılarımızın Covid-19 aşılarına daha fazla tepki vermesi de mümkün, ama bu ihtimal sanıldığından çok daha düşük. Hatta bir köpekbalığı tarafından ısırılma şansınız daha yüksek. Yan etkileri en aza indirilmek için sakin bir gün geçirebilir, bol su içebilirsiniz. Yan etkiler birkaç gün içerisinde yok olmazsa bir doktora danışmakta fayda var.
Türkiye Sağlık Bakanlığı, bugüne kadar Covid-19 aşılarına yönelik yürütülen klinik çalışmalarda ve mevcut aşı uygulamalarında ciddi yan etkilere rastlanmadığını belirtiyor. ABD Gıda ve İlaç Dairesi ise aşıların mevcut yan etkilerinin Covid-19 hastalığın kendisinden daha çok tehlikeli olmadığının altını çiziyor.
Türkiye’de uygulanan Covid-19 aşıları ne kadar etkili?
Sinovac aşısı, iki doz sonrası normalde yüzde 5 civarında olan hastaneye yatışları yüzde 96, normalde yüzde 1-2 civarında olan ölüm oranını ise yüzde 100’e yakın azaltıyor. BioNTech’de ise bu oranlar sırasıyla yüzde 98 ile yüzde 98,1. Bu şu demek, aşısız biri hastalığa yakalandığında yüzde 1 olan ölme ihtimali, aşılı birinde bu oranın yüzde 98 daha azı olan 10 binde 2’ye düşüyor. Bu hafife alınmayacak kadar güçlü bir etki. Dahası, toplumun yeteri kadarı aşılanırsa, enfeksiyon zinciri kırılacağından, hastalığa bağlı ölümleri sıfıra yaklaştırmak da mümkün.
Türkiye’de uygulanan Covid-19 aşıları ne zaman koruyucu olmaya başlar?
Vücudun Covid-19'a neden olan virüse karşı bağışıklık oluşturması, aşılamadan sonra genellikle iki hafta sürer. İki doz aşının ikinci dozundan iki hafta sonrasına kadar tam olarak aşılanmış sayılmazsınız.
Covid-19 aşısı olduktan sonra duş alabilir miyiz?
Alabilirsiniz. “Aşıdan sonra 24 saat duş almayın” uyarısı, artık hastalık tarihe karıştığı için uygulanmayan çiçek aşısı zamanlarından kalma. Ancak içiniz rahat etsin istiyorsanız, banyoyu bir gün erteleyebilirsiniz. Hiçbir zararı olmaz.
Aşının gebelik, regl ve kısırlıkla ilgisi var mı?
Aşıların kısırlığa yol açtığı iddialarının bilimsel bir temeli bulunmuyor. Aşılar kas altına uygulanıyor ve üreme sistemlerini etkilemeleri için bir sebep yok.
Şu anda herhangi bir Covid-19 aşısının plasenta gelişimi de dahil olmak üzere, hamilelikte herhangi bir soruna neden olduğuna dair bir kanıt da bulunmuyor. Hamile kalmaya çalışan veya gelecekte gebelik planlayanların aşı olmaları önünde engel yok.
Dahası, gebelerin Covid-19’u ağır geçirme ihtimalleri daha yüksek. Gebelik planlıyorsanız öncesinde aşı olmanız bilhassa tavsiye ediliyor. Türkiye Sağlık Bakanlığı da Covid-19’u ağır geçirme riski yüksek olan gebelere istekleri halinde aşı uygulanabileceğini söylüyor ve aşının gebeliğin ilk üç ayında uygulanmamasını tavsiye ediyor. Ancak bu tavsiyenin nedeni aşının gebelerde zararlı olduğunun bilinmesi değil, halen yeterli verinin derlenmemiş olması.
Dünya Sağlık Örgütü, adet döngüsünün herhangi bir yerinde aşı olunabileceğini belirtiyor.
Covid-19 aşısı olduktan sonra içki içebilir miyiz?
Aşılama sonrası makul derecede içki içmenin Covid-19 aşısına karşı bağışıklık tepkisini azaltacağını gösteren bir kanıt bulunmuyor.
Ancak Sağlık Bakanlığı, olası istenmeyen etkileri izlerken karışıklık yaratabileceği için içki içilmemesini öneriyor. Bu şu demek: Vücudunuzda aşı sonrası gelişen bir etkinin, aşıdan mı yoksa alkol alımından mı kaynaklı olduğu karışmasın diye, “içki” değişkeninin denklemden çıkarılması salık veriliyor.
Alerjiğim diye mRNA aşılarından uzak mı durmalıyım?
Covid-19 mRNA aşı teknolojisi, güvenlik açısından titizlikle değerlendirildi ve klinik deneyler, mRNA aşılarının hastalığa karşı nitelikli bir bağışıklık tepkisi ürettiğini gösterdi. Eğer aşıların içerisinde bulunan bir bileşene değil de çimen, polen ya da yumurta gibi dış etmenlere alerjiniz varsa, rahatlıkla mRNA aşısı olabilirsiniz.
Ancak aşılarda bulunan bir maddeye alerjiniz varsa, mRNA aşılarını olmamanız tavsiye ediliyor. Böyle bir durumda doktorunuzu bilgilendirebilir ve sizi, sizin için daha güvenli seçeneğe yönlendirmesini isteyebilirsiniz. Sağlık Bakanlığı da, aşıdaki bir maddeye alerjisi olanların sağlık personelini bilgilendirmesini söylüyor.
Düzenli ilaç kullanıyorum, aşıdan korkmalı mıyım?
Covid-19 aşısı olacaksınız diye kullandığınız herhangi bir ilacı aksatmanız, bırakmanız ya da ertelemeniz önerilmiyor. Bugüne kadar aşılarla etkileşime girdiği kanıtlanmış bir ilaç da yok. Eğer bir bağışıklık sistemi hastalığınız var ve bağışıklık baskılayıcı bir ilaç kullanıyorsanız, aşıyı uygulayan uzmanı bilgilendirmeniz yeterli.
Aşıdan sonra maske takmaya ve sosyal mesafemi korumaya devam etmeli miyim?
Hastalığın bulaşma oranına göre değişmekle birlikte, toplumun ekserisi aşılanmadığı müddetçe, aşılansak bile kapalı ve kalabalık alanlarda maske takmayı ve mesafeyi korumayı sürdürmemiz gerekiyor. Ancak CDC, iki dozun üzerinden en az iki hafta geçmiş aşılanmış kişilerin aynı ortamda maskesiz bulunabileceğini söylüyor. Mesela Beyaz Saray’da uzun zaman sonra gerçekleşen maskesiz ve samimi toplantılar, bu normale dönüşün sembollerinden.
Aşı olsam da Covid-19 geçirebilir miyim?
Evet, aşı olsanız da Covid-19 kapabilirsiniz. Tıpkı (büyük ihtimalle) aşı olmanıza rağmen kızamık ya da su çiçeği geçirdiğiniz gibi. Aşılar sayesinde, normalde ölümcül olabilen bu hastalıkları küçük kırgınlıklar ve bir iki küçük lekeyle defettiğinizi anımsarsınız. Aynısı Covid-19 için de geçerli. Evet Covid-19 kapabilirsiniz, ancak “hasta” düşme ihtimaliniz epey az.
Aşı olsam da Covid-19 bulaştırabilir miyim?
Evet, Covid-19 kapabileceğiniz için, bulaştırma ihtimaliniz var. Ancak bu ihtimal, aşı olmamış birine kıyasla yok denecek kadar düşük. Aşılı olduğunuzda, bedeniniz patojene hazırlıklı olduğundan, viral yükünüz düşük kalacak ve bulaştırıcılığınız azalacaktır. Yine de aşılı olsanız da enfekte iseniz, karantina kurallarına riayet etmeniz gerekecek.
