Güney Kore yapımı Parazit filminin 92. Akademi Ödülleri’nde En İyi Film Oscarı’nı kazanmasını, ABD eski Başkanı Donald Trump “Güney Kore’yle yeterince sorun yaşamıyormuşuz gibi bir de kalkıp En İyi Film’i verdiler. İyi miydi? Bilmiyorum” sözleriyle eleştirmişti. Şimdi Squid Game isimli başka bir Güney Kore yapımı dizi tartışma yaratmaya devam ediyor.
Dizide ne oluyor?
Dokuz bölümden oluşan Squid Game, 17 Eylül 2021’de Netflix'te yayınlandı. “Kalamar oyunu” diye çevirebileceğimiz dizi, ekonomik zorluklar yaşayan bir grup insanın katıldığı yarışmada hayatta kalarak 45,6 milyar wonluk para ödülünü kazanmaya çalışmasını anlatıyor. Bir adada yapılan yarışmalarda katılımcılar, Kore’de bilinen farklı çocuk oyunlarının “kanlı” versiyonlarını oynayarak hayatta kalmaya çalışıyor. Yani başarısız yarışmacılar öldürülüyor. Tarışmalar burada başlıyor.
Yarışmacılar üzerinde numaralar olan üniformaları giyiyor
Squid Game platformda kısa sürede 130 milyondan fazla kişi tarafından izlendi ve Bridgerton isimli diziyi geride bırakarak en çok ilgi gören Netflix yapımı oldu. Netflix yaklaşık 22 milyon dolara mal olan dizinin 900 milyon dolarlık etki yarattığını açıkladı.
Dizinin dünyaya etkileri
Kaygılı kullanıcılar 456 yarışmacının hayatta kalmak için uğraştığı dizi hakkında sosyal medyada birçok paylaşım yaptı. Çocuklar tarafından dizideki şekillerin duvarlara çizildiği ve gerçek hayatta oyunların oynadığına dair paylaşımlar birbirini izledi. Elbette şiddet içerikli oyunların geliştirilmesi uzun sürmedi. Yani yetişkinler için yapılan dizi, bir şekilde çocukları da etkisi altına almıştı.
Güney Britanya’daki Bedfordshire eğitim koruma birimi, velilere gönderdiği e-postada çocukların Squid Game’i izlemelerine izin vermemelerini bildirdi. Avustralya’daki bazı okullar velilere çocukların diziyi izlemediklerinden emin olmalarını söyledi. Kuzey İrlanda’da yetkililer, 15 yaş sınırı bulunan diziyi çocuklar izlemesin diye Netflix ebeveyn kontrollerinin gözden geçirilmesini tavsiye etti.
Belçika’da işler daha da ileri gitmiş durumda. Bir okul Squid Game’deki oyunlardan birini oynayan çocukların ceza olarak birbirini dövdüğünü açıkladı. Şiddeti çağrıştırdığı gerekçesiyle New York’daki bazı okullar Cadılar Bayramı’nda diziyle özdeşleşen kıyafetlerin giyilmesini yasakladı. Yine ABD’de çocukların teneffüslerde Squid Game’deki oyunları canlandırdığına dair haberler mevcut.
Squid Game temalı kafelerin açılması gecikmedi. Hatta diziden etkilenerek “Squid” isminde kripto para bile çıkarıldı. Dolandırıcılık faaliyeti olduğu ortaya çıkan para birimi kısa sürede değerini yitirdi.
Dizi nasıl popüler oldu?
Çoğu yetişkin çocuklarına izletmediğini söylüyorsa, yapım çocuklar arasında nasıl bu kadar popüler olmayı başardı? Peki veliler, çocuklar arasında da popüler olan şiddet içerikli bu diziye karşı nasıl tavır takınmalı?
Squid Game’in gençler arasında bu kadar popüler olmasının arkasında YouTube ve TikTok gibi platformların payı yadsınamaz. Çocuklar diziyi izlemese de farklı platformlarlardaki akımlardan etkilenmiş olabilirler. Nitekim 12 yaş altı kullanıcılar için geliştirilen YouTube Kids’te bile Squid Game akımından yararlanan içerikler var. Oyun geliştirme motoru Roblox’da Squid Game’in nasıl yapılacağına dair videolar YouTube Kids’te ilgi gördü.
YouTube’da bazı kullanıcılar diziyle ilişkili olarak Roblox’da yarattıkları oyunları canlı yayınlarda oynadı ve binlerce kez görüntüledi. Aşağıdaki videoda dizinin ilk bölümünde gösterilen “kırmızı ışık yeşil ışık” isimli sahnenin oyunu görülebiliyor. Bu oyunda bir robot kırmızı ışık yeşil ışık diye bağırdıktan sonra hareket eden kişileri silahla öldürüyor. Oyuncular kısa zaman diliminde hareketsiz kalarak etabı tamamlamaya çalışıyor.
“Kırmızı ışık yeşil ışık” oyunu TikTok’ta da bir akıma dönüşmüş durumda. Platformda dizide oynanan bu oyunun binlerce canlandırması var. Örneğin Theblondejon isimli kullanıcı tarafından canlandırılan oyun şimdiye kadar 5 milyon kez izlenmiş durumda. Yine TikTok akımlardan etkilenen ve dizinin bir bölümünde kullanılan dalgone isimli şekeri evde yapmak isteyen Avustralya’daki bazı çocuklar üçüncü derece yanıklar yüzünden hastanelik oldu. Business Insider’a göre Tiktok’daki #dalgonachallenge etiketi 22 milyondan fazla izlenmeye sahip.
Dizide ne var?
2003 yılından beri çocuklar ve veliler için kâr amacı gütmeden içerikler hazırlayan Common Sense Media’da bir Squid Game değerlendirmesi mevcut. Değerlendirme, dizide çok yoğun şiddet olduğunu velilerin kesinlikle bilmesi gerektiğinin altını çiziyor.
Dizide olanlar hakkında video filtreleme şirketi VidAngel’a göre dokuz bölümde 301 şiddet, 305 küfür ve 10 çıplaklık vakası var. Özellikle ilk bölümdeki ceset yığınları ve kan havuzları üzerinde durulması gereken yerler.
Uzmanlar ne diyor?
Dizinin hemen herkesi telelaşlandırması birçok uzman ya da doktorun konu hakkında açıklama yapmasına yol açtı. Farklı uzmanların genel kanısı, çocukların bu denli şiddet içeren diziden uzak durmaları gerektiği. Dizideki Kore oyunlarının sonunda şiddet içermeyen ya da belirli bir ödül olmadan oynanmasını masum bulan uzmanlar da var.
Parents’a konu hakkında açıklama yapan Doktor Rebecca Cowan, diziyi izlemeseler bile taklit yeteneğinin çocukları etrafta gördüklerini uygulamaya ittiğini belirtiyor. Tekrarlayan şiddetin çocuklarda saldırganlığa yol açtığı uyarısında bulunan Cowan, bazı durumlarda panik yapmaya gerek olmadığını ifade ediyor. Cowan, Squid Game ile popüler olan kırmızı ışık yeşil ışık isimli oyunun, şiddet içermediği takdirde müdahale gerektirmeyeceği görüşünde.
Duke Üniversitesi Tıp Merkezi'nden klinik psikolog Prof. Dr. Robin Gurwitch ve çocuk doktoru Dr. Elizabeth Murray’nin cevapları daha net. Doktorlar kesin bir dille dizinin çocuklar tarafından izlenmemesi gerektiğini açıklıyor.
Kâr amacı gütmeden çocuklara psikolojik destek vermek amacıyla kurulan Child Mind Institute Başkanı David Anderson, ebeynleri yanında olsun ya da olmasın 19 yaşına kadar kimsenin bu diziyi izlememesini tavsiye ediyor.
The Wall Street Journal’ın sorusu üzerine Netflix sözcüsü dizinin yetişkinler için tasarlandığını ve 17 yaşından küçükler için uygun olmayacağını açıkladı. Dizi Türkiye’de de 18+ yaş ibaresiyle yayında.
Ne yapmalı?
Çocuk ve yakınlarımızın istemediğimiz içeriklere ulaşmaması ya da en az “zararı” görmeleri için elbette yapılacak çok şey mevcut:
- Ebeveyn kontrolleri: Dizi ya da film izlemek için kullandığınız platformun ayarları hakkında bilgi sahibi olun. Örneğin çoğunuzun varsa Netflix Kids’de zaman geçirdiğine emin olun. Netflix’deki ebeveyn kontrolleri hakkında daha fazla bilgi almak için platformun yardım bölümünden yararlanın.
- Yaş derecelendirmeleri: Aslında dizi ve filmler gibi uygulamaların da bir yaş sınırı olduğunu unutmayın. TikTok’un 13 yaşından küçüklere kapalı olduğu ya da 18 yaşından küçüklerin platforma üye olması için vasi onayı gerektiğini bilin.
- İzleme ve takip: Çocukların TV platformlarında izlediği şeyleri takip etmek de bir diğer yöntem. İçeriklere izin vermeden önce onları siz izleyin.
- İletişim: Çocuklarla sık sık sosyal medyada ne yaptıkları, hangi araçları kullandıkları hakkında iletişim kurmayı deneyin. Örneğin, Squid Game hakkında TikTok’da gördüğünüz bir içerik hakkında çocuğunuzla konuşun. Bu uygulamayı kökten kaldırmak yerine onunla ortak karar almak iki tarafa da iyi gelecektir.
- Yardım: Takıldığınız yerde konuyla ilgili çalışan uzman ya da kurumlardan yardım talep edin.
Momo’dan ders çıkarmak
2021 yılında karşılaştığımız Squid Game krizinin aslında bir benzeri 2019 yılında Momo adıyla yaşandı. Britanya’nın Westhoughton kasabasında yaşayan bir çocuk, annesine, okulda arkadaşları arasında konuşulan “Momo” isimli bir oyundan bahsetti. “Momo” ismini internette araştıran anne, daha önce yayılan haberlerden oyunun “WhatsApp" üzerinden tehdit mesajları yollayan ve çocukları intihara sürükleyen bir tehlike olduğunu gördü. Telaşlı annenin Facebook’taki yerel bir sayfada diğer ebeveynleri uyaran bir metin paylaşması işleri daha da büyüterek Momo’nun ünlü olmasını sağladı. Bu panik ortamında, ebeveynler ve çocuklar Momo’nun gerçekliğine inandı. Oysa Momo sadece internette dolaşan bir korku hikayesiydi.
Momo figürünün yaratıcısı Japon heykeltıraş Keisuke Aiso
Momo’da olduğu gibi panikle hareket etmek yerine daha sakin kalıp, mantıklı düşünerek krizi nasıl fırsata çevirebileceğimize kafa yoralım. Her ne kadar Squid Game kanlı oyunlarla özleşleştirilse de, oyunların aslında kansız ya da zararsız da olabileceğini aklımıza getirelim. Bu düşünceden hareketle Wired diziye konu olan oyunların zararsız versiyonlarını derlemiş. Oyun konusunda ısrar eden çocuklara Sağlık Bakanlığı tarafından pandemi döneminde yayınlanan “Temassız Oyunlar” kitapçığından faydalanıp çözüm üretmek de başka bir fikir.
