İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Başkanı Ekrem İmamoğlu Twitter üzerinden 23 Ekim 2019’da Kemerburgaz’da bulunan Kent Ormanı’nın 26 Ekim’de açılacağını duyurdu.
Ormanın tanıtım videosunda “imara değil halka açıyoruz” ifadesinin bulunmasının ardından AK Partili Esenler Belediye Başkanı Tevfik Göksu yaptığı açıklamada “‘İmara değil halka açıyoruz’ demek, sanki önceki yönetim bu ormanı imara açmak istemiş gibi bir algı yaratılıyor. Bu büyük bir vicdansızlıktır.” ifadesini kullandı.
İmamoğlu ise 26 Ekim’deki açılışta bu sloganın bir felsefe olduğunu, projenin devam edip bittiğini vurguladı. Fakat Takvim, Yeni Şafak ve EHA Medya, İmamoğlu’nun halkı yanlış bilgilendirdiği vurgusunu ilgili haberlerinde yineledi. Cumhuriyet gibi bazı medya kuruluşları ise bunun İmamoğlu’nun yeni bir projesi olduğunu vurgulayarak haberleştirdi.
26 Ekim’deki törenle yapılan orman açılışında Ekrem İmamoğlu şu açıklamalarda bulundu:
“…Burası, altı yıl önce Orman Bakanlığından tahsis edilen, yaklaşık 5,6 milyon metrekarelik devasa bir orman alanı. Altı yıldır burası yapılmaya çalışılıyordu ama bir türlü tamamlanıp açılamamış. Tahsis süresi sekiz yıl. Bu sürenin bitmesine iki yıl kala, hemen bu gördüğünüz alanının 1,6 milyon metrekarelik bölümünü 29 Ekim’e yetiştireceğiz, ‘Cumhuriyet Bayramımızda hediye edeceğiz burayı’ dedim… Biz buraya o dönemde 7-8 kez geldik; gezdik, dolaştık, tespitler yaptık. Burası ilk tahsis edildikten hemen sonra projelendirilmiş, inşasına, imalatına da başlanılmış… Ben, buradan sayın Kadir Topbaş’a da teşekkür ediyorum. Ama iki yıldır hiçbir şey yapılmamış… Niçin duruyor? Neden duruyor? Epeyce eksik vardı.”
İmamoğlu’nun hem 31 Mart 2019’daki yerel seçimler öncesi hem de 23 Haziran 2019’da tekrarlanan İBB seçimlerinde bulunduğu vaatler arasında, özel olarak kent ormanı ibaresi yok. Fakat BBC Türkçe’de 13 Haziran 2019’da yer alan bir haberde “yeşil alan” vaatleri arasında İstanbul’a 20 milyon metrekare yeni yeşil alan kazandırma vaadi bulunuyor. Açılışı yapılan kent ormanının İstanbul’un kayıtlı yeşil alan miktarını artıracağı söylenebilir.
Tarım ve Orman Bakanlığı ise Twitter’da 25 Ekim’de yaptığı bir paylaşımla ormanın yapım aşamasının 2019 yerel seçimlerinden daha önceki bir tarihte planladığıyla ilgili ayrıntılara yer verdi. Bakanlığa göre İstanbul Orman Bölge Müdürlüğü ile İBB arasında 2012’de imzalanan bir sözleşme gereği, Kemerburgaz Kent Ormanı 10 yıllığına kiralanmış.
Bazı medya platformlarının kent ormanının yeni bir proje olarak atfetmesi; bazılarının ise söz konusu bilginin yanlış olduğunu belirtmesi üzerine çeşitli tartışmalar sosyal medyada da kendine yer buldu.
Bu vaka çalışmasında kent ormanı projesi gibi çevre ve ekoloji konularını ilgilendiren iddialar karşımıza çıktığında nasıl bir doğrulama yöntemi izlenebileceğinden bahsedeceğim. İnternet üzerinden erişilebilen açık kaynaklar yardımıyla bir bölgenin imara açılıp açılmadığını, kent ormanları hakkında bilgiye nasıl erişilebileceği gibi birçok iddiayı aydınlatmaya çalışacağım.
Google arama operatörlerini kullanarak Kemerburgaz Kent Ormanı planlamasının İBB meclisindeki tartışmalarına ulaşabilirsiniz
Öncelikle İBB Park Bahçe ve Yeşil Alanlar Daire Başkanlığı’nın internet sitesine göz gezdirildiğinde devam eden ve tamamlanan projeler arasında söz konusu alan görülemiyor.
Yapılan bir internet araştırmasında Kent Ormanı’nın planlamasının İBB meclisinde 2005 yılından beri konuşulduğu anlaşılıyor. İBB meclisinin toplantı gündemine ve tutanaklarına belediyenin internet sitesinden ulaşılabiliyor. Fakat iddia konusu kent ormanını binlerce sayfalık metinler arasında bulabilmek oldukça zor.
Google arama motorunun gelişmiş arama seçenekleri bu noktada işimize yarayabilir. Arama kısmına “ibb meclis” AND “kent ormanı” kelimeleri yazıldığında meclis ve kent ormanı ifadelerinin birlikte yer aldığı sonuçlar karşımıza çıkıyor. Daha da spesifikleştirmek gerekirse “filetype” (dosya tipi) de eklenebilir. (Meclis tutanakları genelde “doc” formatında yayınlanıyor.)
Aramada ilk çıkan sonuca tıklandığında 14 Ekim 2005 tarihli meclis gündemi listesine ulaşılıyor ve bu listenin beşinci sayfasında Avrupa Yakası Uluslararası Kent Ormanı ibaresini görebilmek mümkün.
Avrupa Yakası Kent Ormanı ile yeşil alan miktarının artırılması amaçlandı
Yukarıda görülen 230. maddede adı geçen protokol yapma yetkisinin belediyeye devrine dair daha ayrıntılı bir belgeye şu ana kadar erişilemedi. Fakat Avrupa Yakası Kent Ormanı projesinin izi, daha sonraki tarihte yayınlanan birçok resmi raporda daha geçiyor.
Örneğin İBB 2015 Yılı Yatırım ve Performans Raporu’ndan Kemerburgaz’daki Kent Ormanı işinin üç etaptan oluştuğunu ve Eyüp Belediyesi sınırları içerisinde bulunduğunu öğreniyoruz. İşin yapım yılı olarak da, bütçe verilmesi açısından, birinci etabın 2016’da, ikinci ve üçüncü etapların ise 2017’de biteceği öngörülmüş.
Fakat altının çizilmesi gereken nokta, 2013 ve 2014 yıllarında etapların yapımına hiç para harcanmazken, 2015’te biner lira harcanmasının planlanmış olması.
Sonraki yıllarda hazırlanan raporlarda kent ormanı işinin adı geçmezken, aynı dönemde hazırlanan İBB 2015-2019 Stratejik Planı’nda yeşil alan artırımı amacıyla ormanlara tekrar yer verildiği fark edilebiliyor. Bu plan dahilinde kent ormanları ile her sene İstanbul’un yeşil alan miktarını yaklaşık 1 milyon metreküp artırmak hedeflenmiş. Proje raporlarındaki yeşil alan miktarı ile gerçekleşen yeşil alan miktarı şayet birbirini tutuyorsa kent ormanının 3 etabı da açıldığı için söz konusu hedefte başarılı olmuş denebilir. Fakat İstanbul’daki yeşil alan miktarının spesifik bölgesel artışını gösteren bir veriye şu an için ulaşılamadı.
Geodata uygulamasıyla Kent Ormanı arazisinin imara açılıp açılmadığını görebilmek mümkün
Tevfik Göksu’nun ve Orman Bakanlığının orman için belirttiği alan genişlikleriyse, 2018’de Eyüpsultan Belediyesi’nin resmi internet sitesinde Haziran 2018’de yer alan bir duyuruda yer alıyor. Aşağıdaki haritalarda da görülebilen kent ormanı birinci, ikinci ve üçüncü etapları sırasıyla 1 milyon 683 bin, 1 milyon 676 bin ve 1 milyon 923 bin metrekare. Ayrıca belediyenin açıkladığı bilgilere göre de orman çalışmalarına 2015 Kasımında başlanmış.
Google Haritalar’dan da kent ormanı aratıldığında karşımıza Kemerburgaz Göktürk’teki Pirinçci Köyü yakınlarında bulunan arazi çıkıyor.
İstanbul Bölge Orman Bölge Müdürlüğü’nün Doğa Turizmi Master Planı’na göre kent ormanları D Tipi Mescere Yerleri olarak değerlendiriliyor. Master planında iddia konusu alanın mescere yeri olup olmadığı geçmiyor. Ancak İstanbul’da 2012 itibariyle sekiz kent ormanı bulunduğu ve bunların toplam alanının yaklaşık 1749,93 hektar olduğu belirtilmiş.
İddia konusu bölgenin imara açılan bir bölgede olup olmadığını görebilmek için niteliğini öğrenmek gerekiyor. Bunun için de Geodata uygulamasından Google Haritalar’da karşımıza çıkan alana yaklaşıp, uygulamadaki haritanın sağ taraftaki kısmından “mesire yeri ve rekreasyon alanları”nı seçip Kent Ormanı’nın statüsünün nasıl değerlendirildiğini görebiliyoruz.
Geodata’dan iddia konusu alanın kullanım biçiminin Orman Kullanımı kategorisi altındaki BBT olduğu görülebiliyor. BBT, Orman Amenajmanı’na göre “bozuk koru” anlamına geliyor. Sağdaki katmanlardan rekreasyon alanları altındaki kent ormanı seçildiğinde ise Eyüpsultan Belediyesi’nin paylaştığı kent ormanı haritalarının içerisinde kalan alanların bazılarının C ve B tipi kent ormanı niteliğinde olduğu görülebiliyor. Ama iddia konusu alanın tamamının (5 milyon metrekare) kent ormanı olarak sınıflandırılmasının henüz tamamlanmadığı anlaşılıyor.
İPUCU: Bir yerin sit alanı ya da korunan bir yer olup olmadığına Tarım ve Orman Bakanlığı’nın geodata.ormansu.gov.tr adresindeki “Geodata Coğrafi Bilgi Sistemleri” uygulaması üzerinden ulaşılabilir. Uygulamada açılan haritanın sağındaki katmanlardan ilgilendiğiniz kategoriyi seçerek bir araştırma yapabilirsiniz.
Geodata verilerinin, aynı zamanda kent ormanı açıklamasını yapan Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından temin edildiği biliniyor ama verilerin güncellenme zamanlarına ilişkin herhangi bir bilgiye ulaşılamıyor. Yani söz konusu kent ormanı alanı bilgileri yeni olmayabilir. Bakanlık yaptığı açıklamada alanın orman olarak değerlendirilmesi çalışmaları kapsamında İBB ve Orman Bölge Müdürlüğü arasında yapılan bir kira sözleşmesinden bahsediyordu. 28 Şubat 2012 tarihli sözleşme internet üzerinde bulunmuyor.
CİMER başvurusu yapmayı unutmayın
Bu gibi durumlarda Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi (CİMER) üzerinden bir bilgi edinme başvurusu yapılabilir. CİMER’in internet sitesinde kamuya açıklanması gerektiğini düşündüğünüz bir bilgiyi soru ekranında ilgili kuruma sorabilirsiniz. Teyit, iddiada anılan sözleşme hakkında CİMER üzerinden bakanlığa bilgi edinme başvurusu yaptı fakat başvuruya şu ana kadar bir cevap alınamadı. Bilgi edinme başvurusu kapsamında bakanlığa aşağıdaki sorular yöneltildi:
-İstanbul il sınırları içerisinde bulunan kent ormanı sayısı nedir?
-Bu kent ormanı projelerinin planlaması hangi tarihte ilk olarak bakanlık tarafından gündeme getirilmiştir?
-Avrupa Yakası Kent Ormanı Kemerburgaz birinci, ikinci ve üçüncü etap projeleri kapsamına alınan bölge için bakanlığınızca 28 Şubat 2012’de İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve Orman Bölge Müdürlüğü arasında bir kira sözleşmesi imzalandığı açıklandı. Bu sözleşmenin ayrıntıları niçin internet üzerinden vatandaşlar ile paylaşılmamıştır?
Kadir Topbaş’ın 2015’te Eyüp’te yapılan belediye projelerini derlediği bir broşürde de kent ormanı yapım işinin halen devam ettiği ifade edilmiş. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da 31 Mart 2019 yerel seçimleri öncesi yaptığı Eyüpsultan mitinginde de kent ormanı projesinden bahsederek birinci etabın tamamlandığını, ikinci ve üçüncü etapların da seçim sonrası halkın kullanımına açılacağını belirtmiş.
Farklı sektörlerden kent ormanı projesine dair izleri sürmek
Şimdiye kadar anlatılan iz sürme yöntemleri kamu kurumlarının açıkladığı ve internet üzerinden açık olarak erişilebilen verilerle belgeleri kapsıyordu. Halbuki kent ormanı için açıklanan alan ve şimdiye kadar paylaşılan fotoğraflarda oraya gidecek insanların vakit geçirebilmesi için pek çok bank, koşu ve yürüyüş yolları, çardaklar bulunuyor. Belediye adı geçen araç ve gereçlerin alımını çeşitli mimarlık şirketlerinden yapmış olabilir.
Nitekim yaptığımız Google aramalarında karşımıza Meta Peyzaj ve Nuhoğlu İnşaat’ın farklı yıllarda yayınladıkları proje kataloglarında Eyüpsultan’da yapımı gerçekleşen kent ormanına dair bilgiler bulunuyor. Meta Peyzaj proje alanının yapımına 2011’de başlandığını belirterek, firmanın proje içerisindeki 17 adet uluslararası Dünya Kültür Evleri ve çevresindeki çeşitli işlevlerin bütün olarak tasarlanması işini yaptığını açıklamış. Nuhoğlu ise doğa ile uyumlu bisiklet yolları ve etaplar arası shuttle servisi ile orman içindeki ulaşım sorununu çözmeyi amaçlayan işleri almış. Nuhoğlu’nun kataloğu 2015 yılından. Bu Avrupa Yakası Uluslararası Kent Ormanı işinin hızlanmadının, 2015 tarihinde olduğunu gösteriyor.
2018’de medyada yer alan birçok haberde de bölgenin kent ormanı olarak açılması için çalışmaların devam ettiği bilgisi bulunuyor.
Kent Ormanı projesinin uygulamasında “yeşil alan tahribatı” sivil toplum kuruluşları tarafından gündeme getirilmiş
Bianet’te 20 Ağustos 2017’de yer alan bir haberde kent ormanının yapımı sürerken açılan yollar sırasında birçok ağacın kesildiği bilgisi bulunuyor. Belgrad Ormanı sınırları içerisinde açılan yollar Kuzey Ormanları Savunması (KOS) tarafından eleştirilmiş ve bir basın açıklaması yapılmış.
2017’de kent ormanı girişinde yapımı devam eden yollar için döşenen kaldırım taşları
Açık Radyo’da 22 Ağustos 2017’deki Su Hakkı isimli programda Akgün İlhan ve Nuran Yüce de söz konusu projenin ormana olumsuz etkisinden bahsetmişler.
Google Earth Pro üzerinden 2004 ve 2019 yılları arasında Pirinççi Köyü yakınında bulunan kent ormanı alanına bakıldığında çeşitli yollar açıldığı ve ağaçların kesildiği de görülebiliyor. Yani kent ormanının yapımı sırasında bir ağaç tahribatının gerçekleştiğini söylemek mümkün.
2004 yılı uydu görüntüsü
Projenin yapımına başlandığı tarihten sonra (2016) kent ormanı alanı çevresinde bazı yollar açılmaya başlanmış olduğu görülüyor.
2017’den bir uydu görüntüsü
2018 yılından bir uydu görüntüsü
İddia konusu Kemerburgaz Kent Ormanı alanı projelerinin yaklaşık 14 senedir İBB gündeminde olduğu ve adı geçen bölgenin statüsünün “koru” olduğu görülebiliyor. Ekrem İmamoğlu da açılış konuşmasında projenin İBB’nin önceki yönetimi tarafından başlatıldığını belirtmişti.
Bu vaka çalışmasında sizlere kent ve ekoloji konularında internette yayılan yanlış bilgiye karşı hangi doğrulama yöntemlerini kullanabileceğinizi aktarmaya çalıştık. Google Earth Pro’daki uydu görüntülerinden yıllara göre bir bölgedeki ağaç tahribatını keşfedebilir, Google arama operatörlerini kullanarak eski tarihli belediye meclis tutanaklarına ulaşabilir, Tarım ve Orman Bakanlığı’nın Geodata uygulaması sayesinde kent ormanları ve orman niteliklerine erişebilirsiniz. Ayrıca kamu kurum ve kuruluşlarının yıllık faaliyet ve finans raporları dışında iddia konusu işle ilgili olabileceğini düşündüğünüz farklı sektörlerden aktörlerin hazırladıkları broşür ve belgelerden de iz sürebilirsiniz.
Sonuç olarak Ekim 2019’daki Kent Ormanı reklamlarında “imara değil halka açıyoruz” ifadesinin sadece AK Parti yönetimi politikalarına yapılan bir eleştiri olduğu bu bilgilerden yola çıkarak söylenebilir. İmamoğlu, 7 Kasım 2019’da Silahtarağa Biyolojik Atık Tesisi önünde Türkiye tarihinde ilk kez bir “temel atmama” töreni düzenlendiğini belirtti. Yani söz konusu slogan ve uygulamaların İmamoğlu yönetiminin bir önceki İBB yönetimine yöneltilen eleştiriler olduğunu görebiliyoruz.
