2023 Genel Seçimlerinin yurtdışı oylamaları, 27 Nisan'da başladı. Sosyal medyada paylaşılan gönderilerde, Hollanda’da oylama devam ederken bazı oy pusulalarında Recep Tayyip Erdoğan’ın dairesinde nokta tespit edildi.
İddiaya göre bu oy pusulalarında Erdoğan haricindeki adaylara oy verildiğinde oy geçersiz sayılacaktı. Diğer taraftan oy pusulalarındaki bu durumun seçimle ilgili usulsüzlüklere işaret ettiği öne sürülüyor.
Peki Hollanda’da tespit edilen bu oy pusulalarıyla ilgili neler biliyoruz? İddia edildiği gibi oyları geçersiz kılacak bir usulsüzlük söz konusu mu?
Nokta işareti tespit edilen oy pusulaları kullanılmadan kenara ayrılmış
Teyit, nokta tespit edilen oy pusulalarıyla ilgili bilgi almak için CHP YSK Temsilcisi Mehmet Hadimi Yakupoğlu ile görüştü. Mehmet Hadimi Yakupoğlu, mayıs ayının ilk haftasında Hollanda'da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın dairesinde nokta bulunan 225 oy pusulası tespit ettiklerini, oy pusulalarının kullanılmadan ayrılıp tutanak altına alındığını bildirdi. Yakupoğlu, olayın yeni gündeme geldiğini söyledi. Yani üzerinde nokta işareti tespit edilen oy pusulaları kullanılmamış.
Teyit, Yakupoğlu’na bu oy pusulaları kullanılsaydı geçersiz olur muydu sorusunu da yöneltti. Yakupoğlu, nokta işareti bir basım hatası olduğu için kullanılmaları durumunda da oyların geçerli sayılacağını aktardı.
Bazı haber siteleri, Yüksek Seçim Kurulu’nun (YSK) bu pusulalarda Erdoğan dışındaki adaylara verilen oyların geçersiz olacağı yönündeki iddiaları değerlendirmek üzere 9 Mayıs 2023’te toplanmasının beklendiğini iddia etmişti. CHP YSK Temsilcisi Mehmet Hadimi Yakupoğlu, Hollanda’da basım hatası olan oy pusulaların geçtiğimiz hafta çözüme kavuştuğunu ve bu konu özelinde yeni bir toplantı planlanmadığını belirtti.
Daha sonra Mehmet Hadimi Yakupoğlu yaptığı açıklamada "Herhangi bir sorun tespit etmedik. Seçim süreci şimdilik olması gerektiği gibi ilerliyor" derken, 2018 seçimlerinde Kocaeli'deki bazı oy pusulalarında da matbaa baskı lekesi olduğunu, bu pusulaların geçerli sayıldığını aktardı.
Benzer şekilde CHP Yurtdışı Örgütlenme Koordinatörü Yüksel Mansur Kılınç da basım hatasının tespit edilmesinin ardından sandık kurulunun kararı ile bu oy pusulaları iptal edildiğini söyledi.
Teyit’in bilgi almak için ulaştığı İyi Parti YSK Temsilcisi Mustafa Tolga Öztürk, iddia edildiğini aksine oy pusulasındaki küçük bir noktanın oyu geçersiz kılmayacağını söyledi. Çünkü aynı paketten çıkan pusulaların büyük çoğunluğunda aynı iz varsa bu basım hatası olarak değerlendiriliyor.
Öztürk, yine de seçmenlerin kabine girmeden önce oy pusulaları üzerinde herhangi bir iz olup olmadığını kontrol etmeleri gerektiğini belirtti.
10 Mayıs 2023'te Mustafa Tolga Öztürk, YSK'ya sunulan görüş isteminin bu konudaki ilgili hükümler açık olduğu gerekçesiyle kabul edilmediğini duyurdu. İlgili hükümleri inceleyelim.
Oy pusulası hangi durumlarda geçersiz sayılıyor?
14 Mayıs 2023 Pazar günü yapılacak olan Cumhurbaşkanı Seçimi ve 28. Dönem Milletvekili Genel Seçimi'nde hangi durumlarda oyların geçersiz sayılacağı en çok merak edilen konular arasında.
YSK'nın hazırladığı bilgilendirme içeriklerine göre oyların geçersiz olacağı durumlar genel anlamıyla şöyle:
- Oy pusulasına "Evet" ya da "Tercih" mührünün hiç basılmaması,
- Birden fazla ittifaka veya adaya oy basılması,
- Oy pusulasının bütünlüğü bozulacak şekilde yırtılması veya koparılması,
- Oy pusulasının üzerine mühür dışında herhangi bir özel işaret, imza ya da parmak izi gibi işaretlerin bulunması,
- Oy pusulasının belirgin şekilde özel olarak karalanması, çizilmesi veya işaretlenmesi,
- Zarftan broşür, ilan ya da kağıt gibi herhangi başka bir madde çıkması.
Daha detaylı olarak incelemek için ilgili kanunlara göz atabiliriz. 298 numaralı kanununda oy pusulalarının hangi durumda geçersiz sayılacağı çok net.
298 numaralı kanuna göre sandık kurulunca verilen biçim ve renkte olmayan, üzerinde ilçe seçim kurulu ve sandık kurulu mührü bulunmayan, tamamı yırtılmış olan, üzerinde ilçe seçim kurulu ve sandık kurulu mührü dışında herhangi bir mühür, imza, yazı, parmak izi veya herhangi bir işaret bulunan oy pusulaları ve zarflar geçersiz sayılıyor.
Ancak, üzerinde sandık kurulu mührü bulunmamasına rağmen Türkiye Cumhuriyeti Yüksek Seçim Kurulu filigranı, amblemi ve ilçe seçim kurulu mührü bulunan zarflar ile üzerinde leke veya çizik bulunsa dahi bunun özel işaret koymak amacıyla yapıldığı kesin olarak anlaşılamayan oy pusulaları ve zarflar geçerli sayılır.
Oy pusulalarında yırtık, işaret veya yazı olmaması oyun geçerli olması için önemli. Ancak bu işaret ve yazıların bir kişi tarafından özel olarak yapıldığı tespit edilmezse oy geçerli sayılıyor. Mesela bir sandıktan birden fazla oy pusulasında aynı yerde aynı işaret ya da leke bulunuyorsa bu işaret ya da lekenin özel olmadığını gösteriyor. Aynı işaret veya leke birden fazla kez tekrar ediyorsa bu durum basım hatasına işaret ettiği için oyu geçersiz kılmıyor.
Kısacası basım hatası bulunan oy pusulaları ve zarflar kullanılsa dahi geçerli sayılıyor.
Geçersiz oy tutanakları ve zarflar, tutanak tutulması ardından paketleniyor ve paketin üzeri mühürlenerek zarf sayısı yazılıyor. Bu zarflar saklanıyor ve kesinlikle açılmıyor.
Seçmenlerin kabine girmeden önce üzerinde herhangi bir leke ya da işaret olma ihtimaline karşı oy pusulalarını ve zarfı kontrol etmekte fayda var.
Seçim güvenliği tartışmaları devam ediyor
Seçimlerde oy verme işlemi ve sayım işlemi devam ederken çeşitli usulsüzlükler yapıldığı sıkça dile getirilen iddialar arasında. Yurtdışı seçimleri devam ederken üzerinde işaret olan bazı oy pusulalarının geçersiz sayılacağı iddialarının gündeme gelmesi, seçim güvenliği açısından da bir çok soru işaretini beraberinde getirdi.
Pusulalardaki baskı ve mühürlerin doğruluğundan ve kontrolünden YSK sorumlu. Ancak seçim günü herhangi bir baskı hatası ya da usulsüzlükle karşılaşıldığında sandık kurulu tutanak tutarak bu pusula veya zarfları kullanmadan kenara ayırıyor ve seçmenin de yeni bir pusulayla oy kullanmasını sağlıyor.
Sandık kurulunda, her siyasi partinin temsilcileri bulunabiliyor.
