Blokzincir teknolojisi ile üretilen kripto varlıklar üzerinden dönen piyasa spekülasyonları, başlıca gündem maddelerimizden. Yasal düzenlemeler, piyasada sert iniş çıkışlar ve yüksek kazanç olasılıkları ile yeni bir türev araç haline dönüşen kripto paralar, şimdi de Thodex isimli borsada yaşananlarla tartışılıyor.
Kullanıcıların elinde kimlikleriyle ifşa edilmiş fotoğrafları, 2 milyar dolar olduğu söylenen bir para ve yurtdışına çıktığı bilinen bir isim… Vurgunculuk ve kitlesel dolandırıcılık hafızası epey diri olan Türkiye’de, bütün parçaları birleştirince akla yakın zamanlı Çiftlik Bank vakasının gelmesi olağan. Peki Thodex olayı ne ve hakkında neler biliyoruz?
Thodex neydi?
Thodex bir kripto para borsası. Yani adını sıkça duyduğumuz bitcoin ya da diğer kripto paraları alıp satabileceğimiz çevrimiçi bir platform. Nisan 2021 ortasına kadar bu piyasada birçok kullanıcı alım satım işlemi yapıyor, “coin”lerinin değerlenmesi için çabalıyordu.
Thodex kendini globale açılan ilk yerli kripto para borsası olarak tanımlıyordu. Reklamlarında ünlü isimler yer aldı, CEO’su birçok yerde önemli bir girişimci olarak tanıtıldı, hem yabancı hem de Türkiye basınında birçok haberlerde yer aldı. Hatta bakanlarla, siyasilerle görüşüp borsasının görünürlüğünün artmasını sağlıyordu.
19 Nisan’a kadar her şey yolundaydı. Kullanıcılar sisteme kimlikleriyle çekindiği birer fotoğrafla kaydoluyor ve pazar gitgide büyüyordu. Ancak sistemde bir “arıza” olduğu belirtildi. Borsa bir süre Dogecoin adı verilen kripto paralarla işlem yapılamayacağı duyuruldu. Bahsi geçen arıza, basit bir teknik sorundan fazlasıydı; birçok insanın kimliğinin ifşa edileceği ve 2 milyar doların kaybolduğu iddiaları arkasından gelecekti.
Borsa bu arızanın ardından bir duyuru daha yaptı. Birincisinde tüm işlemler için altı saatlik bakım çalışması yapıldığı, diğerinde ise ortaklık planladıkları için borsanın beş ila altı iş günü çalışmayacağı duyuruldu.
Kullancılar borsadaki hesaplarına erişemeyip, Thodex kurucusunun Twitter hesabını kapatıp yurtdışına gittiği haberleri duyulunca, işler iyice karıştı.
22 Nisan’da borsanın Twitter hesabında “şirket hesabında meydana gelen anormal dalgalanma nedeniyle geçici süre işlemlere kapatıldığı” belirtildi; “iddiaların asılsız olduğu” ve borsaya “siber saldırı” olduğu açıklandı. Aynı saatlerde başsavcılık, konuyla ilgili soruşturma başlatıldığını açıkladı. 23 Nisan itibariyle de 62 kişi gözaltına alındı. 23 Nisan'da hakkında kırmızı bülten çıkarılan Thodex “CEO”sundan ise haber yok.
Yeni nesil saadet zinciri mi?
Hem evet, hem hayır. Hukuki süreç henüz tamamlanmasa da, olayı bir “saadet zincirinden” ayıran yanları var. Saadet zincirlerinde, ortada genelde bir hizmet veya ürün yok, sisteme katılanlardan belli miktarlarda yatırım talep ediliyor ve sonrasında bu yatırımın geri döneceği vaadi veriliyor. Ancak Thodex, kullanıcıların kripto para alım satım yapması için kullandığı bir platformdan ibaret.
Diğer yandan bu, kripto varlıklar etrafında oluşan dünyanın vurgunculuk, dolandırıcılık, spekülasyon ve piyasa balonlarının oluşmasına bağışık olduğu anlamına gelmiyor. Kripto varlıklarla saadet zinciri kurup dolandırıcılık yapan projelere rastlanıyor. Hatta SEC ABD’de yatırımcıları uyarıp bu tür dolandırıcılıklardan korunmaları için bir uyarı belgesi yayınlamıştı. Belgede düşük risk ile yüksek yatırım talebi, kalıcı getiri sözü, ülkede yasal kaydının bulunmaması, gizli ve karışık stratejiler ile komisyon yapısı, ödemeyi geri alamama gibi nitelikler, risk faktörü olarak sıralanmış.
Kripto para piyasası diğer geleneksel piyasalara göre yeni, haliyle de riskli. Yani bir proje yatırımınızın mutlaka döneceğini iddia ediyorsa, iyice araştırmak gerek. Kripto paralar bir gecede sert düşüş yaşayabiliyor ve uzmanlar yatırımcıları bu risk konusunda uyarıyor. Dolandırıcı kripto saadet zincirleri, sistemlerine belirli miktarda yatırım yapmanızı istiyor ve karşılığının faiziyle geri döneceği sözünü veriyor. Bu sitelerden biri de PlusToken idi. Sisteme katılanlardan, 500 dolar yatırım talep ediliyordu. Günün sonunda kullanıcılar 2,9 milyar dolar para kaybetmişti.
Thodex vakasında ortada böyle bir ödeme talebi yok gibi duruyor. Paylaşımlarda daha çok kripto paraların tanıtımı, şirketin reklamı, airdrop yani ücretsiz kripto para dağıtımı, çekilişle hediye dağıtılması gibi duyurulara rastlanıyor.
İlk kripto dolandırıcılığı vakası değil
Kripto para piyasalarındaki regülasyon eksiği, birçok kullanıcının konu hakkında çok da bilgili olmayışı, kripto olsun ya da olmasın, yeni menkul değerler piyasalarının spekülasyona eğilimli yapısı, bu alanı vurgunculuk ve dolandırıcılığa karşı savunmasız kılıyor. Türkiye gibi ülkelerde kripto para borsaları, bir “yatırım kuruluşu” statüsünde de değil, borsalara saldırı olduğunda yatırımcılar için bir tazmin güvencesi yok. Bu yatırımcılar için ciddi bir risk, borsa sahipleri için de sorumluluk demek.
Diğer yandan bu platformlarda belirli miktarın üzerinde işlem yapabilmek için kimlik bilgileri talep ediliyor. Dolayısıyla herhangi bir saldırı veya dolandırıcılıkta, kullanıcılar kişisel verilerini de kaptırıyor. Halk TV’den Hazar Dost’un haberine göre, Thodex vakasında da kullanıcıların kimlik fotoğrafları ortaya çıktı ve internette yayılmaya devam ediyor.
Alanda çalışan bir çok avukat yasal düzenleme, borsalara denetim ve lisans zorunluluğu getirilmesi gerekliliğini vurguluyor. Ayrıca kripto para konusunun sadece finans ile değil, teknoloji ile de ilgili olması, anlaşılmasını zorlaştırıyor. Merkezsiz finans okuryazarlığı da düşük olunca, piyasada boşluk bulmak zor olmuyor.
Thodex ilk kripto dolandırıcılığı veya siber saldırı vakası değil, muhtemelen son da olmayacak. Hem Türkiye’de hem dünyada kripto dolandırıcılığının birden fazla örneği mevcut. Örneğin Türkiye’de “Bitcoin Safiye” vakasında bir kişi, 40 ayrı kişiyi Bitcoin yatırım yapılacağını söyleyerek yaklaşık 30 milyon TL dolandırmıştı.
Çoğu kötüye kullanma ve dolandırıcılık vakaları olmak üzere, kripto ile işlenen suçların piyasaya yıllık maliyeti 2020'da 1,9 milyar dolardı.
Kaynak: CipherTrace
Sebep blokzincir mi?
Mesele blokzincir teknolojisinin kendi ya da kurumların yeterince oturmuş olmaması da olmayabilir. 2009 yılında patlak veren finans krizinin odağında epey güvenilir kurumlar vardı. Menkul finansal değerler söz konusu olduğunda, eldeki araç sahteciliği teknik olarak imkansıza yakın hale getiren blokzincir teknolojisi de olsa, balon oluşması ve varlıkların buharlaşması her daim olası. Sonuçta bu varlıkların maddi dünyada bir karşılıkları yok. Yani sorun blokzincir teknolojisi değil, piyasa spekülasyonu ile yüksek kâr beklentisinin kendi. Bu beklentinin tarihte yarattığı sayısız kriz var.
17. yüzyılın başlarında, o devrin finans merkezlerinden Hollanda’da lale soğanı fiyatları çılgınca bir taleple piyasada olağan dışı fiyatlara erişmişti. Fiyatlar 1637 yılının Şubat ayında bir anda yerle yeksan oldu. Birçok yatırımcı battı. Suç lale soğanlarının değildi. Ortada böyle bir çılgınlık olduğunda, bundan faydalanmak isteyenler hızlıca araç geliştirebiliyor.
Nitekim kripto para dolandırıcılıklarının nedeni, genelde blokzincir teknolojisi olmuyor, aracıların sorumluluğunda gelişen vakalara ve derin iniş çıkışlardan kaynaklı kayıplara rastlıyoruz. Bitcoin her ne kadar aracısız bir para transferi vaadi verse de sistemin ilk elden kullanımı bazı teknik bilgiler gerektiriyor. Bu yüzden de kullanıcıların rahat kullanacağı ve arayüz kullanımı daha kolay olan cüzdan uygulamalarından, ödeme yapabilecekleri platformlara kadar birçok aracı kurum oluşmaya başladı. Bu kurumlar da her zaman güvenilir olmak zorunda değil.
Bazen de gerçek olmayan projeler, sahte kripto para basarak halka arzın kripto versiyonu denebilecek ilk coin arzı (ICO) paraları toplayıp ortadan kayboluyorlar. Bu dolandırıcılıkların kurbanı olmamak için, bir projeye yatırım yapmadan veya bir borsaya kayıt olmadan önce iyice araştırmak gerek.
Ancak bir kripto borsasının tam olarak güvenilir olup olmadığından emin olmak yine de mümkün değil. Borsalarının güvenirliğine dair puanlama yapan Coingecko gibi projeler maalesef az. Coingecko farklı kategorilerde kripto borsalarına “güvenlik puanı” vererek listeliyor. Ancak Thodex’i aradığımızda sistemde bir veri olmadığını görüyoruz.
Borsalarla ilgili siber güvenlik durumu gibi göstergelerde veri sağlayan diğer internet sitesi de CER (Crypto Exchange Ranks). 290 kripto para borsasına ilişkin verinin bulunduğu sitede Thodex ile ilgili arama yaptığımızda yine herhangi bir veriye ulaşılamıyor.
Borsadaki parada durum ne?
Thodex borsasındaki paraları incelediğimizde ise Coinmarketcap (CMC) üzerinde veriler bize biraz ipucu sağlıyor. Coinmarketcap borsalarda bulunan varlıkların toplam değerinin dolar karşılığını, yani piyasa kapitalizasyonunu gösteriyor. Bu verilere göre Thodex borsasındaki işlem hacmi 585 milyon 513 bin 644 dolardı.
Bu değerin karşılığı 23 Nisan itibariyle 4 milyar 881 milyon 702 bin 441 TL’ye denk geliyor.
Teyit'in ulaştığı Blockchair İş Geliştirme Başkanı Lucas Roorda, bu rakamı şöyle açıklıyor: "CoinMarketCap'te gösterilen bilgiler, Thodex tarafından halka açık bilgi olarak sağlanan işlem hacmi ile ilgili verileri içeriyor. Borsaya para yatıran her kullanıcıya ayrı bir blokzincir hesabı oluşturulduğu için Thodex'in kullanıcılara ait ne kadar para tuttuğunu anlamak zor. Bu depozitolar kullanıcıların paralarını borsadan çektiği zamana kadar, sıcak veya soğuk donanımlarda tutuluyor. Bazı kripto borsaları fonları hangi cüzdanlarda tuttuğunu açık şekilde paylaşır, ancak çoğu zaman bu bilgiler bir sır olarak kalır."
Yani şirketin kripto borsası dışında sahip olduğu varlıkları göremediğimiz gibi, elimizdeki tek bilgi borsanın işlem hacminin 585 milyon 513 bin 644 dolar olduğu. Borsadaki son hareketlilik, Coinmarketcap verilerine göre 20 Nisan saat 10.00 civarına denk geliyor. Borsadaki paranın nereye gidebileceğini araştırmak için bakabileceğimiz birkaç yer var.
Whale Alert yüklü miktarlarda şüpheli para transferlerini takip ederek raporlayan bir Twitter sayfası. Hesabın adındaki Whale yani balina ise, kripto piyasasında bir para birimi, hisse senedi ya da varlığı elinde fazlaca bulunduran kişilerden geliyor. Thodex borsasının cüzdanlarına dair ipucu yakalamak için arama yaptığımızda herhangi bir bilgiye rastlanmıyor. Başka bir cüzdan tarayıcısında da Binance, Huobi gibi borsaların bazı cüzdan hesaplarını bulmak mümkün. Ancak Thodex’in cüzdan adresleri bu sitede de yok. Bitcoin hesaplarının yayınlandığı başka bir site olan BitInfoCharts üzerinde de taradığımızda Thodex'e ait bir cüzdan hesabına rastlamıyoruz.
Thodex'e ait cüzdanları bulmanın diğer bir yolu da borsada daha önce işlem yapmış kullanıcılardan edinilen bilgilerle blokzincir üzerinde takip etmek. Muhabbit isimli haber sitesinin kurucusu Dr. Aytunç Yıldızlı, DataPool’un kurucusu Tufan Poyraz ile birlikte bir konsorsiyum kurarak Thodex borsa hesabında tutulan kripto para miktarını mümkün olduğunca hesaplamaya çalıştı. Kullanıcıların sağladığı cüzdan bilgileri işığında inceleme yapan ekip, 145 milyon 812 bin 498 dolarlık bir kaybı tespit ettiğini açıkladı. Rakamın netliğinden emin olmasak bile paylaşılan önemli bulgulardan birisi Thodex borsasının bazı cüzdanlarının 3 ay öncesinden ya tamamen boşaltıldığı ya da çok az miktarda para tuttuğu yönde. Yine de blokzincir her ne kadar şeffaf ve takipedilebilir olsa da dolandırıcılık vakalarında iz kaybettirmek için uygulanan bir çok yöntem var. Bu tür bir vakada ne kadar paranın kullanıcıdan alındığını tespit etmek ve nereye gittiğini takip etmek zor olduğu gibi alanında çalışan istihbarat kurumlarının ve soruşturmayı yürüten ekiplerin yapabileceği bir şey. Şu an elimizdeki bulgular 2 milyar dolar iddiasının doğru olduğunu ortaya koymadığı gibi yanlış olduğunu da ispatlayacak nitelikte değil.
28 Nisan 2021 tarihinde, BirGün'e açıklama yapan Süleyman Soylu "Arkadaşlarımızın şu ana kadar öğrendikleri 108 milyon dolarlık bir portföy var" dıyerek Thodex davasında şimdilik "2 milyar dolarlık bir bulgu söz konusu değil." dedi.
Thodex hakkında
Thodex’e ait alan adı 22 Ocak 2019 tarihinde alınmış. İnternet sitesinden alınan ilk arşiv ise 29 Haziran tarihine ait. O dönemde sitenin henüz aktif olmadığı fark edilebiliyor. Thodex’in logosunu gördüğümüz ilk arşiv kaydıysa 1 Ekim 2019 tarihine ait. Ancak bu tarihte de sistem tam olarak aktif hale gelmemiş. İki gün sonra ulaşılan bir kayıttaysa Thodex hakkında bilgi veren bir sayfanın devreye alındığı görülüyor. Yıl sonuna kadar ekim ve kasım aylarına yoğunlaşmış birçok arşiv kaydı alınmış, ancak sayfa tasarımında herhangi bir değişiklik yok.
Wayback Machine’de bulunan bir “hakkımızda” sayfasına göre Thodex 2017 yılında kurulan Koineks’e dayanıyor. Ancak burada herhangi bir kurumsal yapı, kurucu ismi ya da benzeri bir bilgi bulunmuyor.
Hakkımızda kısmında, ABD’den alındığı belirtilen FinCen MSB lisansından bahsedilmesi de dikkat çekiyor. Bu konuda bir arama yapıldığında, çeşitli haber sitelerinde lisans meselesine yer verildiği görülebiliyor. Adı geçen aslında bir lisans değil, sadece veri bankası.
Ülkede finans işlemi yapan organizasyonların kaydolması gerektiği mali suçları araştırma ağı olarak bilinen FinCen’de Thodex adıyla bir kayda ulaşılabiliyor.
Kayıt tarihi 16 Nisan, ancak Thodex’in sitesinde üçüncü yıllarını kutladığı belirtilen bir haberde, lisansın Mart ayında alındığı yazıyor. Bu dikkat çekici farklılık sonrası yeniden FinCen verileri incelendiğinde, Thodex dosyasında başka bilgilere ulaşmak mümkün.
Siteden indirilen dosyada kaydın para transfer işlemleri için olduğu belirtilirken, adres olarak ise 55 E. Loockerman St, Suite 120 Dover adresi görülüyor. Delaware’e kayıtlı adres Google haritalar üzerinden incelendiğinde ise bir posta merkezine ulaşılıyor.
Thodex INC’e ilişkin opencorporates.com isimli şirketleri arayabileceğimiz veri tabanını incelediğimizde daha önceki isminin “Koineks” olduğu bilgisine erişiyoruz. Yani FinCen’de geçen kayıt, Türkiye’de de faaliyet gösteren Thodex’e ait diyebiliriz.
Bu kayıt üzerinde yine Delaware’de yer alan bir adres dikkati çekiyor. Sokak görüntüsünü incelediğimizde ise Kasım 2017 ve Ekim 2019’da adreste yer alan, herhangi bir şirket tabelası olmayan ve bir depoyu anımsatan binanın bire bir aynı tabela ile kiralık olduğunu görüyoruz. Tabelada adı geçen emlak sitesi R&R’de ise, şu anda Dover’daki binaya ilişkin ilana ulaşılamıyor.
Kayıtta yer alan ve 12 Haziran 2018 tarihli bir görüntüye yaslanan veride ise şirketin acentesi olarak Platinum Filings LLC’nin ismi yer alıyor. Ancak iki ismi birlikte aradığımızda anlamlı bir sonuç çıkmıyor. Yine LittleSIS üzerinden yapılan aramalarda da başka bir sonuca ulaşılamıyor.
Delaware eyaletinin internet sitesinde arama yaptığımızda da Thodex’e erişebiliyoruz. Burada da benzer bilgilere ulaşmak mümkün. Bu siteden de şirketlerin kendini temsil etmesi için bir acenteye sahip olması gerektiği belirtiliyor. Platinum Filings’in sitesinde arama yaptığımızda ise Thodex’e ilişkin bir bilgiye erişemiyoruz.
Thodex’in Türkiye’deki izleri
Ticaret Sicili’nden, Thodex adına olmasa da 20 Eylül 2017 tarihinde Koineks Teknoloji AŞ olarak kurulmuş bir şirketin bilgilerine erişilebiliyor. Bu kayıtta şirketin adresi Merkez Mahallesi Akar Caddesi, İ Towers Residans Apt. No: 3/60 olarak görünüyor. Tek kurucu ve ortağı Faruk Fatih Özer.
13 Şubat 2019 tarihinde ise şirket Tekkealtı Sokak, Nuri Bey Apartmanı No:4/16 Kadıköy adresine taşınmış.
Ancak taşınma işlemi bununla sınırlı kalmamış. Şirkete ilişkin son hareket de 26 Şubat 2019 tarihinde kaydedilmiş. Şirket tam 13 gün sonra bu kez de Bora Sokak, Nida Kule, Göztepe Sitesi, A Apartmanı No:1 3/58 adresine taşınmış.
Ticaret sicilinde başka bir kayda ulaşılamıyor.
Faruk Fatih Özer’le ilgili bazı bilgiler
Şirketin kurucusu Faruk Fatih Özer’le ilgili yapılan aramalarda hep son olaylarla ilgili sonuçlar karşımıza çıktığı için aramayı 1 Nisan 2021 ve öncesine daraltıyoruz. İlk sonuç Blockchain Türkiye’de yer alan bir link. Ancak bu sayfa boş; arşiv kayıtlarında bir video röportaj bulunabiliyor fakat izlenemiyor.
Özer’in onaylı Instagram hesabı da karşımıza çıkan diğer bağlantılardan biri. Sayfada sadece son açıklamasının yer aldığı görülüyor. Hesaba ait herhangi bir arşiv kaydı yok.
Özer’in farklı yerde yer alan söyleşileri de aramalarda karşımıza çıkan sonuçlardan. Aramalarda Özer’in üniversitelerde genç ve başarılı bir CEO olarak katıldığı programlardan, televizyonda katıldığı yayınlara birçok sonuca ulaşılıyor.
Daha anlamlı sonuçlara ulaşmak amacıyla PDF dosyalarda arama yapıp bu kişinin isminin geçtiği dokümanlara erişmek işe yarayabilir. Kendisi iki dokümanın oluşumuna katkı vermiş. Her iki bağlantı da daha önce söyleşiyi silen Blockchain Türkiye’den. Dosyalardan biri açık veri, diğeri blokzinciri terminolojileri üzerine. İlk dokümanda Özer tek başına, ikincisinde katkı verenler kısmında Özer’le birlikte Ömer Özbaniça ismine rastlanıyor.
Özbaniça ismini Özer’le birlikte aratınca bu iki dosya dışında bir sonuç çıkmıyor, ancak kişiyi aratınca bir Mali Müşavir’e ulaşılıyor. Ancak aynı kişi olup olmadığından emin olmak mümkün değil. Zira bu ismi bitcoin, kripto para, koineks gibi isimlerle aratınca farklı hiçbir sonuç çıkmıyor.
Gündeme gelen bir diğer isim ise Cumhuriyet’in haberinde yer alıyor. Habere göre Özer, Milliyetçi Hareket Parti milletvekili Saffet Sancaklı’nın oğlu Mert Sancaklı’yla ortak. Hoppara ismiyle kurulan şirketin kuruluş adresi ise Thodex’in ya da eski adıyla Koineks ile birebir aynı.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da Özer’le görüşmesinden yayılan fotoğrafa ilişkin yaptığı açıklamada görselin milletvekili Sancaklı’nın oğlunun ziyaretinden olduğunu belirtmişti.
Ünlü isimlerle hazırlanan reklam filmleri, siyasilerle çekilen fotoğraflar ve kaybolan büyük miktarda para. Thodex olayı, kripto para piyasalarının yasal statüsünden denetimine, birçok tartışmanın kapısını aralayacak nitelikte.
Kripto para piyasalarındaki hareketlilik ise halen yoğun. 23 Nisan gece yarısı sadece Biden’ın açıklamaları bile bitcoinin büyük değer kaybetmesine neden oldu. Piyasadaki hareketlilik ve yaşanan mağduriyetler cabası. Birileri ise büyük kârlar elde ederek sessizce çekiliyor; üstelik gezegene, dolayısıyla insanlığa maliyeti büyük olan bu kazanç vergilendirilmiyor.
