10 Şubat 2019 tarihinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, kitap ve süreli yayınlarla ilgili kanunun Türkiye Büyük Millet Meclisinde (TBMM) yeniden görüşüleceğini duyurdu. Bunun üzerine Türkiye Cumhuriyeti Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, Twitter hesabı üzerinden kitap, dergi, gazete gibi basılı yayınlara uygulanan katma değer vergisinin (KDV) sıfırlanacağı bilgisini paylaştı.
Birçok tartışmayı beraberinde getiren kitaplardaki KDV oranı konusu, uzun süredir gündemde. 20 Şubat 2019 tarihinde kitap ve süreli yayınları KDV istisnasına dahil eden kanun teklifi, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu tarafından kabul edildi. 21 Şubat 2019 tarihinde söz konusu kanun tasarısı TBMM Genel Kurulunda kabul edildi ve 22 Şubat 2019 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlandı. Fakat yayıncılar bu konudaki düzenlemelerin daha da geliştirilmesi gerektiği görüşünde.
Bu dosya yazısında yakın zamanda farklı iddialarla gündeme gelen kitaplardaki katma değer vergisine ve 21 Şubat 2019 tarihinde kabul edilen kanuna kadar yaşanan gelişmelerin ayrıntılarına değineceğiz. Yayıncılık sektörü ve okuyucu nezdinde KDV indirimini açıklarken, bu adımın uzun vadede sürdürülebilir olması için talep edilen yeni düzenlemelere ve bunların altında yatan sebeplere de yer vereceğiz.
KDV’nin sıfıra indirilmesi ne anlama geliyor?
21 Şubat 2019 tarihinde kabul edilen 7167 sayılı “Yükseköğretim Kurumları Teşkilatı Kanunu ile Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”la birlikte kitabın teslim ve hizmetinde KDV sıfırlandı. Fakat KDV oranının sıfırlanmasının okuyuculara indirim olarak yansıması ve uzun vadede yayıncılara fayda sağlaması için alınması gereken önlemler var. Yeni yasa hem yayıncılar hem de okuyucular açısından olumlu bir gelişme olsa da, öngörülen sorunlar için önlem alınması gerekiyor. Maliye Bakanlığından tahsil edilecek KDV iadeleri, kağıt, matbaa ve telif hakkı gibi yayıncıları ilgilendiren süreçlerde uygulanan KDV’ler, enflasyon, kağıt krizi ve e-kitap istisnası talebi, 22 Şubat 2019’da Resmi Gazete’de yayımlanan söz konusu yasanın bu konuda yapılmış son yasa olamayacağını gösteriyor.
n) (Ek:17/1/2019-7161/17 md.)(Değişik:21/2/2019-7166/7 md.) 21/6/1927 tarihli ve 1117 sayılı Küçükleri Muzır Neşriyattan Koruma Kanunu hükümlerine göre poşetlenerek satılanlar hariç olmak üzere basılı kitap ve süreli yayınların teslimi (Bu bent hükmünün uygulanmasında, bu maddenin ikinci fıkrasında belirlenen had uygulanmaz.)
Katma Değer Vergisi Kanununun vergiden müstesna olan teslim ve hizmetlerle ilişkili 13. Madde’nin “n” bendi
Kitaptaki KDV hakkındaki tartışmalar
21 Şubat 2019 tarihinde kabul edilen kanundan önce, kitaplara uygulanan katma değer vergisi hakkında tartışmalar olmuş ve bir takım düzenlemeler yapılmıştı. Kitaplara uygulanan KDV tartışmalarının son dönemde geçirdiği süreci üç genel çerçeveyle özetleyebiliriz. 19 Aralık 2018 tarihinde TBMM’de KDV’nin yüzde 8’den 18’e çıkarılması gündeme taşınmıştı. Daha sonra 17 Ocak 2019’da Katma Değer Vergisi Kanununa ‘n bendi’ eklenmiş ve yayıncılara kitap teslimi sırasında uygulanan KDV sıfıra indirilmişti. Fakat KDV indiriminin sadece yayıncılık sertifikasına sahip yayıncıların kitap tesliminde geçerli olması, sektörde başka sorunlara neden olmuştu.
Katma Değer Vergisi Kanunundaki söz konusu ek maddenin tüketiciye indirim olarak yansımaması yeni iddiaları gündeme getirmişti. Yayıncılar, tüketiciye yansıyacak bir indirim gerçekleşmesi için kitabın her aşamasında KDV istisnası uygulanması gerektiğini söylemiş, Türkiye Yayıncılar Birliği Başkanı Kenan Kocatürk, 13/n bendinin sadece yayıncının uyguladığı KDV’yi sıfıraindirdiğinibelirtmişti.
Kenan Kocatürk, Ocak 2019’da çıkan yasayla ilgili “Teknik olarak kanunun yazılmasındaki bir eksiklikten dolayı kitapta KDV’nin sıfırlandığı algısı yaratılmasına rağmen ne yazık ki yasa öyle değildi,” açıklamasında bulundu. “Bütün silsile halinde kitabın mecrasında, satışı sırasında, her yerde KDV’nin sıfır uygulanması gerektiğini” Maliye Bakanlığına aktardıklarını ve bu teknik hatanın Şubat yasasıyla düzeltildiğini fakat hala düzeltilmesi ve geliştirilmesi gereken hususların olduğunun altını çizdi.
Aralık 2018’den bu yana kitaba uygulanan KDV’deki değişiklikler
Kocatürk, “KDV’deki yüzde 8’lik düşüşün sürdürülebilir olması için benzer başka tedbirlerin de alınması gerektiği” vurguluyor. Yayıncılık sektöründe üretim ve satışta uygulanan diğer katma değer vergilerinin düşürülmesi, KDV alacaklarının kısa sürede tahsil edilmesi, e-kitapta da KDV istisnası uygulanması ve sabit fiyat yasasının (fixed book price) Türkiye’ye getirilmesi önerilenler arasında.
“Birikmiş KDV’lerin bir an önce ödenmesini istiyoruz”
Eski düzenlemeye göre yayıncılar, Maliye Bakanlığından yüzde 10 oranındaki KDV iadesini yılda bir defa uzun raporlama süreci neticesinde talep edebiliyordu; yeni yasaya göre ise yayıncılara her ay KDV iadesi talep etme hakkı tanındı. Bu süreç teknik olarak mümkün olsa da, yayıncılar ve Maliye Bakanlığı açısından düzenlemenin uygulanabilir olup olmadığı tedirginlik yaratıyor.
KDV’nin sıfıra indirilmesi, yayıncıların Hazine ve Maliye Bakanlığından tahsil edeceği KDV iadesini yüzde 18’e çıkarıyor. Dolayısıyla önceden yüzde 8 KDV iadesi talebinde bulunan yayıncıların, şimdi yüzde 10 daha fazla KDV alacakları olacak. Buna ek olarak yayıncıların, hali hazırda birikmiş ve mahsup edilemeyen KDV iadeleri de var. Türkiye Yayıncılar Birliği Başkanı Kenan Kocatürk’e göre yayıncıların üzerindeki KDV yükünün azaltılması ve kitaplardaki ucuzlamanın devam edebilmesi için hızla KDV iadelerini alabilmeleri gerekiyor. 21 Şubat 2019’da TBMM Genel Kurulunda da vergi istisnası ile ilgili olarak Plan ve Bütçe Komisyonu Üyesi Emine Gülizar Emecan, “Biz bunu [KDV istisnasını] destekliyoruz ama yayıncıların birikmiş KDV'lerinin de bir an önce ödenmesini istiyoruz” ifadesinde bulundu.
Kağıt ve matbaaya uygulanan KDV sıfırlanmadı
21 Şubat 2019 tarihinde kabul edilen kanunun vatandaşların kısa vadede indirim beklentisine cevap verebileceğini söylemek mümkün olsa da, döviz kurunun yükselmesiyle yaşanan kağıt krizi ve sektörü etkileyen diğer vergilerin de gündeme alınması gerekiyor. Kocatürk, “kitap fiyatlarındaki ucuzlamanın sürdürülebilir olması için kağıt ve matbaa işçiliklerinde uygulanan yüzde 8 ve yüzde 18’lik KDV'nin de sıfırlanması gerektiğini” vurguluyor.
Yayıncılar, üretim ve satıştan kaynaklı farklı KDV uygulamalarına tabi tutuluyor. Matbaa için uygulanan yüzde 18, kağıtta uygulanan yüzde 8 KDV, yazarların telif hakkı, ISBN ve bandrol uygulamaları girdileri bunların arasında. Fakat yayıncılık sektörünü vergi yükünden rahatlatacak bütün düzenlemeler bahsi geçen yeni kanunun kapsamı içinde yer almıyor. 21 Şubat 2019 tarihinde gerçekleşen oturumda yayıncılıkta uygulanan diğer KDV’lere dikkat çekildi. MHP grubu adına söz alan Mustafa Kalaycı şu ifadelerde bulundu:
Türkiye yayıncılık sektörünün vergi konusunda çözüm bekleyen başka sorunları da bulunmaktadır. Yayıncılar kitap kâğıdı için yüzde 8, matbaa için yüzde 18 KDV ödemektedir. Kitap fiyatlarını kalıcı olarak ucuzlatacağı, okura ve okuma kültürümüze de destek sağlayacağı dikkate alınarak bu vergiler kaldırılmalı ve yayıncıların 500 milyon liraya ulaşan birikmiş KDV alacakları hızla iade edilmelidir. Yayıncıların telif hakkı ödemelerinde mükellef olduğu yüzde 17 gelir vergisi stopajı ve sorumlu sıfatıyla beyan edilen yüzde 18 KDV önemli boyutta vergi yükü oluşturmaktadır. Gelir Vergisi ve KDV Kanunlarında eser sahiplerini vergiden muaf tutacak düzenlemeler yapılmalıdır.
Güncel KDV oranları Gelir İdaresi Başkanlığının internet sayfasından takip edilebilir.
KDV indiriminin yayıncılığı ilgilendiren diğer alanlarda da uygulanması gerekiyor
KDV oranın düşürülmesi olumlu bir hamle olarak nitelendirilse de yayıncılar uzun vadede bir çözüm için kağıt ve matbaaya uygulanan KDV’nin de düşürülmesini talep ediyor. Dolayısıyla, okuyucunun kitaba daha kolay erişebilmesi için söz konusu KDV indiriminin yayıncılığı ilgilendiren diğer alanlarda da uygulanması gerekiyor. Türkiye’deki okuma oranının artırılması için yayıncılık sektöründe gelişmeler yapılması ve kitabın vatandaşa daha uygun fiyatlara satılması, KDV indirimi hakkındaki iddialarla birlikte yeniden gündeme taşındı. Uluslararası Yayıncılar Birliğine göre “kitaplardaki KDV istisnasının, tüketicinin kitaba ödediği fiyata ve dolayısıyla da kitap satışlarına kanıtlanmış, doğrudan etkisi var.”
Eurostat’ın Avrupa ülkeleri arasında yaptığı araştırmaya göre Türkiye’de bir kişi bir günde ortalama 7 dakika kitap okuyor. Yürürlüğe giren yasalarla birlikte yüzde 8’lik indirim kitaplara yansımaya başladı ve bu indirim devam ettirilebilirse Türkiye’deki okuma oranına olumlu etkisi olabilir. Fakat yalnızca kitapları kapsayan KDV istisnası tüketiciye gerçekten yansıyacak mı?
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının Enflasyon Hesaplayıcısından faydalanarak X TL değerindeki bir kitabın Nisan 2018’de yüzde 8 KDV dahil fiyatı ile Ocak 2019’da KDV’siz fiyatının karşılaştırmasını yapmak mümkün.
Hesaplamalara göre söz konusu kitabın bugünkü fiyatının genel enflasyon (yüzde 16,13) dahilinde 23,27 TL olması gerekiyor. Fakat yeni fiyat, yüzde 7,77 oranında genel enflasyonun üzerinde. Yani asgari ücrete gelen yüzde 26,05 oranındaki zam ve kitaplardaki yüzde 8’lik KDV indirimiyle, karşılaştırdığımız günümüze göre, sadece yüzde 0,66 daha fazla kitap alınabiliyor. Daha açık bir ifadeyle, Nisan 2018’de 200 adet kitap alan bir vatandaş şu an sadece bir tane daha fazla kitap alabiliyor. Dolayısıyla KDV istisnası ve asgari ücretteki zamma rağmen, alım gücümüzde henüz çok küçük bir artış mevcut. Bu da yayıncılık sektöründe sürdürülebilir önlemler alınması gerektiğini gösterir nitelikte.
Türkiye’de bir kitap almak için 106 dakika 24 saniye çalışmak gerekiyor
Kültür ve Turizm Bakanlığı Telif Hakları Genel Müdürlüğünün 2018 yılı Bandrol ve Tescil Rakamları raporuna göre “süreli olmayan yayınlardaki bandrol sayıları ve bandrol muafiyetine tabi yayınların toplamı 580 milyon 956 bin 504’e ulaşmış ve buna göre Türkiye’de kişi başına düşen kitap sayısı 7,18 olmuştur."
Türkiye’de asgari ücretle çalışan bir vatandaşın bir kitap alabilmesi için 106 dakika 24 saniye çalışması gerekiyor. Kitapta KDV (VAT-Value-Added-Tax) istisnası uygulayan bir diğer ülke olan Birleşik Krallık’ta (VAT-Value-Added-Tax) ise 70 dakika 20 saniye çalışarak bir kitap alınabiliyor.
Avrupa ülkelerinde kitap üzerine uygulanan KDV (VAT-Value-Added-Tax) değişiklik gösteriyor. Aşağıdaki görsel, Saramago’nun aynı çeviri kitabı referans alınarak yapılan bir karşılaştırmayı gösteriyor. Bu tablo, yalnızca kitaptaki KDV istisnasının Türkiye’deki kitap alım gücünü artırmak için yeterli olmadığını destekler nitelikte.
Yayıncılar e-kitap istisnası bekliyor
E-kitap, 21. yüzyılda yaygınlaşmaya başlasa da, aslında birden fazla tanımı içinde kapsadığı için daha eskilere dayanıyor. Bazı uzmanlar bilgisayar veya internette bulunan metinlerin de elektronik yayın olarak adlandırılabileceğine dikkat çekiyor. Dolayısıyla günümüzde Amazon Kindle’la özdeşleşen e-kitabın tarihi, Project Gutenberg ya da sözlük ve ansiklopedilerin ilk dijital baskılarına kadar geriye gidebiliyor. Türkiye’de kitaplara uygulanan KDV istisnası ise henüz elektronik yayınları kapsamıyor. Konuyla ilgili konuşan Türkiye Yayıncılar Birliği Başkanı Kenan Kocatürk, devlet kütüphanelerinin elektronik yayın alırken yüzde 18 KDV oranına tabi tutulmasının kütüphaneler için ayrılan bütçeyi olumsuz yönde etkilediği görüşünde. Dolayısıyla elektronik yayınlarda da katma değer oranlarının yeniden tartışılması şart.
Elektronik yayınlar KDV istisnasına tabi değil
Yürürlüğe giren son kanunla birlikte basılı kitap, dergi ve gazeteler KDV’den istisna sayıldı. “Elektronik kitap (e-kitap) ve benzeri yayınların elektronik ortamda satışı, sesli kitap, gazete ve dergiler ve bunların elektronik ortamda satışı, elektronik gazete ve dergi okuyucu, tablet vb teslimi”nde yüzde 18 KDV oranı uygulanıyor.
“Küçükleri Muzır Neşriyattan Koruma Kanunu hükümlerine göre poşetlenerek satılanlar,” örneğin cinsel ve/veya müstehcen içerikli yayınlar, yüzde 18 KDV oranına tabi. "Kur'an-ı Kerim (Kur'an meal ve tefsir kitapları ile münhasıran Kur'an cüz, sûre, ayet ve/veya meallerini içeren kitaplar dâhil) ile Tevrat, Zebur ve İncil kitapları" için ise yüzde 1 KDV uygulaması devam ediyor.
Güncel KDV oranları Gelir İdaresi Başkanlığının resmi internet sitesinde bulunabilir. Ayrıca basını ilgilendiren kanun, kararname ve yönetmelikler için Basın İlan Kurumunun resmi internet sayfasından faydalanılabilir.
Avrupa Birliği de elektronik yayınlarda uygulanan vergilerde düzenlemeye gitmişti
KDV kapsamlı bir şekilde ilk kez 1954 yılında Fransa’da uygulanmaya başlandı. Fransa’yı 1968 yılında Batı Almanya takip etti. Şimdi ise Avrupa Birliği üyesi bütün ülkelerin, Avrupa Birliği hukuku kapsamında, kanunda açıklanmış vergi oranlarına uymaları gerekiyor. Türkiye’de ise Katma Değer Vergisi Kanununun geçmişi 1984 yılına dayanıyor.
Elektronik yayıncılığın gelişmesi, başka ülkelerde de elektronik yayınlara uygulanan KDV oranını gündeme getirmişti. Daha önce kanunlarda elektronik yayıncılık hakkında bir maddenin yer almayışı ya da basılı yayınlarla eş tutulmaması tartışmalara neden olmuştu.
2017’de Almanya’da Bitkom tarafından yapılan bir ankete göre, her on kişiden yedisi, elektronik kitaplara uygulanan yüzde 19 oranındaki katma değer vergisinin kitaba uygulanan yüzde 7 oranına indirilerek eşitlenmesini desteklemişlerdi. Katılımcıların yüzde 16’sı ise kitap ve e-kitaplara uygulanan katma değer vergisinin birbirinden bağımsız olması görüşünü savunmuştu.
2 Ekim 2018 tarihinde Avrupa Birliği üyesi ülkelere kitap, gazete ve süreli yayınların tedarik edilmesinde, matbu baskı veya elektronik olması fark etmeksizin indirimli katma değer vergisi oranı uygulanmasının önü açıldı. Ayrıca kitap, gazete ve süreli yayınların yayın öncesi işlemlerinde uygulanan katma değer vergisinin de elektronik yayınlar için geçerli olabilmesi sağlandı.
Fakat bu düzenleme, Avrupa Birliği üyesi bütün ülkelerin kitap ve e-kitap için aynı katma değer vergisi uygulamasını şart koşmuyor. Örneğin Fransa hem kitap hem e-kitap için yüzde 5.5 oranında katma değer vergisi uygularken, İsveç e-kitabı, kitaplara uygulanan yüzde 6 katma değer vergisinden ayrı (yüzde 25) tutuyor; fakat önümüzdeki Temmuz ayında yürürlüğe girecek kanunla e-kitaba uygulanan katma değer vergisinin de yüzde 6 oranına indirileceği öngörülüyor.
Aşağıdaki grafik Avrupa Komisyonunun 1 Temmuz 2018’i temel aldığı raporuna göre kitap ve e-kitaptaki vergi oranlarını gösteriyor. Bu oranların tamamı, rapordan sonra kitap ve elektronik kitaplarına uygulanan katma değer vergisinin yeniden düzenlemesi dolayısıyla, 2019 yılında sabit kalmamıştır.
E-kitap okurlarının yüzde 35’i 50 yaşın üstünde
Amerika Birleşik Devletleri’nde 2018 yılında Pew Araştırma Merkezi tarafından yapılan bir araştırmaya göre e-kitap okurlarının yüzde 65’ini oluşturan asıl kitlesi 50 yaş altı okurlar. Fakat 50 yaş üstü okurların e-kitap okuma oranı da oldukça yüksek. Bu veri, elektronik kitabın hedef kitlesinin inanıldığının tersine sadece gençleri kapsamadığını gösterir nitelikte. Dolayısıyla e-kitaptaki katma değer vergisine yapılacak düzenlemeler toplumun geniş bir kitlesine hitap edecek.
E-kitap okurları dünya genelinde artıyor
Statista yayımlanan bir araştırmaya göre, 2009 yılından bu yana dünya genelinde e-kitap okurlarının arttığını söylemek mümkün. E-kitap hasılatının en yüksek olduğu Kuzey Amerika’da e-kitap sektörü büyük bir ivme kazanarak üç senede neredeyse iki katına çıkmış ve 11 milyar dolara ulaşmış. Hasılatın en düşük seviyede ilerlediği Latin Amerika’da dahi yıllar içinde devam eden istikrarlı bir artış olduğu görülebilir.
Uluslararası Yayıncılar Birliği (IPA) kitaplara uygulanan KDV istisnasını destekliyor
Uluslararası Yayıncılar Birliği (IPA) kitaptaki KDV istisnasının basın sektörüne, okuyucuya ve yayıncıya olumlu etkileri olduğunu görüşünde. Türkiye Yayıncılar Birliği, Uluslararası Yayıncılar Birliğinin üyesi. Türkiye’yle birlikte kitabın KDV’den müstesna olduğu diğer ülkelere örnek olarak Birleşik Krallık, Norveç ve Tayland verilebilir.
Uluslararası Yayıncılar Birliğine göre:
*Kitaplardaki KDV istisnasının, tüketicinin kitaba ödediği fiyata ve dolayısıyla da kitap satışlarına kanıtlanmış, doğrudan etkisi vardır. Bu yüzden kitap kültürü, okuryazarlık ve okuma oranını artırmanın en etkili yollarından biridir. Kitaplardaki sıfır vergi oranıyla, daha fazla insan daha fazla kitap okuyacak.
*Kitaplardaki KDV istisnası yaratıcılık ve bilgiyi güvence altına alır.
*Kitaplardaki KDV istisnası daha fazla istihdam yaratır ve küçük ve orta ölçekli yayıncıları ekonomik olarak sürdürülebilir kılarak daha güçlü bir ulusal yayıncılık endüstrisi yaratır.
Sonuç olarak 21 Şubat 2019 tarihi itibariyle kitaplar katma değer vergisinden muaf oldu. Dolayısıyla basılı kitap ve süreli yayınların teslimlerinde KDV oranı artık sıfır. Fakat bu indirimin Türkiye’deki okuma kültürüne uzun vadede olumlu katkısının olması, kitap alım gücünü artırması, yayıncılık sektörünü rahatlatabilmesi için yayıncıların KDV alacaklarını kısa sürede tahsil edebilmesi, kitap basma sürecindeki diğer aşamalarda kesilen vergilerin düzenlenmesi ve kütüphanelerin sıkça yararlandığı elektronik kitaplara uygulanan KDV’nin de istisna kapsamına alınması gerekiyor.
