HPV, cinsel yolla bulaşan ve en yaygın virüslerden biri. Aslında HPV’den aşılamayla korunmak mümkün. Yani önlenebilir bir hastalıktan söz ediyoruz.
Ancak aşı Türkiye’de ulusal aşı programına dahil değil; aşı gideri kamu tarafından karşılanmıyor. Geçtiğimiz günlerde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde HPV aşıları ile ilgili kanun teklifi verilmesiyle birlikte, sosyal medyada HPV ve HPV aşıları gündem oldu. HPV etrafındakı soruları ve HPV aşılarının önemini jinekolog Op. Dr. Irmak Saraç ile birlikte derledik.
HPV nedir?
HPV, uzun adıyla “insan papilloma virüsü”, en çok rahim ağzında olmak üzere vücutta siğillere ve kanser ile ilişkili hastalıklara neden olan viral bir enfeksiyon. İlk olarak HPV’nin, HIV (AIDS) ve HSV'den farklı bir virüs olduğunu söyleyelim. Ayrıca sadece kadınlar değil, bütün cinsiyetler HPV riski altında.
Nasıl yayılır? Ne kadar yaygın?
HPV günümüzde en yaygın enfeksiyonlardan biri. Virüsü taşıyan biriyle vajinal, anal veya oral cinsel ilişkiye girmeniz durumunda HPV’ye maruz kalabilirsiniz.
HPV enfeksiyonuna neden olan virüs, ciltten cilde ya da mukozadan mukozaya temasla bulaşıyor. Yani cinsel penetrasyon olmadan da enfeksiyona maruz kalabilirsiniz. Bu arada HPV, enfekte kişi hiçbir belirti göstermese de bulaşabilir.
ABD Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi (CDC), sadece 2018’de ABD'de 43 milyon HPV enfeksiyonu tespit edildiğini söylüyor. HPV o kadar yaygın ki, cinsel olarak aktif olan hemen hemen her insanın, hayatının bir döneminde HPV’ye yakalanması muhtemel.
HPV hangi sağlık sorunlarına neden olabilir?
Her HPV vakası, bir sağlık sorununa neden olmayabilir. CDC’ye göre HPV enfeksiyonlarının yüzde 90’ı iki yıl içinde kendi kendine geçiyor. Ancak kişi, bu süre zarfında hasta olmasa da HPV'yi bulaştırabilir.
Hastalık kendi kendine geçmediğinde ise sağlık sorunlarına neden olabiliyor.
HPV vücuda girdiğinde herhangi bir hücresel değişiklik yapsa ya da siğile sebep olsa da, bu değişimlerin yaklaşık yüzde 90’ı kendiliğinden kayboluyor. HPV'nin birçok farklı türü var ve hepsi olmasa da bazı türleri genital siğiller ve rahim ağzı kanseri gibi sağlık sorunlarına neden olabiliyor. Siğillere neden olan HPV türleri, kansere neden olanlardan farklı. Bu nedenle, HPV'nin neden olduğu genital siğillere sahip olmak, kanser olacağınız anlamına gelmiyor.
Nasıl korunabiliriz?
HPV bulaşı ihtimalinizi azaltmak için atabileceğiniz birkaç somut adım var. En etkili yol, önleyici bir tedavi olarak HPV’ye karşı geliştirilmiş olan aşıları olmak. Günümüzde, tümü serviks kanserlerinin en az yüzde 70'ine neden olduğu bilinen HPV 16 ve 18'e karşı koruma sağlayan üç aşı bulunuyor ve HPV aşıları, 87 ülkenin ulusal aşı programına dahil. Türkiye’de HPV aşıları aşılama programına dahil değil, bu yüzden aşılar Türkiye’de istek dahilinde ücretli uygulanıyor. Bu arada aşılar, HPV’nin bütün türlerine karşı değil, kanser ile ilişkisi olan türlere karşı koruma sağlıyor.
HPV aşısının 9-45 yaş arasında yapılması öneriliyor. CDC, ideal olanın HPV aşısının 26 yaşına kadar yapılması olduğunu söylüyor. Çünkü HPV aşıları en iyi sonucu, HPV'ye maruz kalmadan önce uygulandığında veriyor. Bu nedenle Dünya Sağlık Örgütü de, çoğu cinsel olarak aktif olmayan 9-14 yaş arası çocukların aşılanmasını öneriyor. Araştırmalar, aşıyı genç yaşta almanın, cinsel temasın daha erken başlanmasıyla bağının olmadığını da ortaya koyuyor.
Cinsel olarak aktifseniz, cinsel ilişki esnasında tek kullanımlık prezervatif kullanarak HPV’den korunabilirsiniz. Prezervatif HPV kapma şansını azaltıyor. Fakat HPV prezervatifin ulaşmadığı bölgelere bulaşabilir, bu nedenle prezervatifler HPV’ye karşı tam koruma sağlamayabilir. Ayrıca 30-65 yaş arasındaki kişilerin rutin olarak rahim ağzı kanseri taraması yaptırması da tavsiye ediliyor. Smear testi ile yapılan tarama kamu hastanelerinde ve aile sağlığı merkezlerinde ücretsiz.
HPV virüsüne aşılamanın önemi
Dr. Irmak Saraç, HPV’nin potansiyel kanser etmeni olduğuna işaret ederek aşılamanın önemini anımsatıyor. Aşılarla beraber doğru cinsel eğitim de önem taşıyor. Saraç’a göre aşının yüksek maliyeti, erişimin önünde engel ve sağlıktaki eşitsizlikleri de belirginleştiriyor.
İkincil korunma ise, virüsle karşılaştıktan sonra kanser olmamak için yapılabilecekleri kapsıyor. Smear ve ulusal rahim ağzı kanseri taraması programı bu grupta. Üçüncül korunma ise kanser tanısı konduktan sonra uygun tedavi yöntemlerinin belirlenmesi ve komplikasyonlara karşı rehabilitasyon programları kurgulanması.
Bu arada aşı olmak, rahim ağzı kanseri tarama programının dışında olunduğu anlamına gelmiyor. Aşı olanlar da kanser riskini en aza indirmek için düzenli testlerden geçmeli. Saraç, Türkiye’deki rahim ağzı kanseri tarama programını şöyle anlatıyor: “Sağlık Bakanlığı’nın 2014’ten beri uyguladığı program, 30 ila 65 yaş aralığında bulunan tüm kadınları kanser ile ilişkilendirilmiş HPV türlerini kapsayan bir teşhis programı. Eğer virüs tespit edilirse, tedavi yöntemleri ve takip programları belirleniyor. Virüs tespit edilmediyse, beş yılda bir tarama yapılması tavsiye ediliyor. Kadınlar tarama programlarına ve testlere aile hekimliklerinden ulaşabilirler.”
HPV o kadar korkutucu değil
Saraç’a göre HPV o kadar da korkutucu bir virüs değil, çünkü HPV’yi yakından tanıyoruz. İnsanların çoğunda virüsün vücuttan iki yılda atıldığını biliyor olmamız da, korkmamamız için bir neden.
Aşı olan, cinsel sağlık yöntemlerini uygulayan ve düzenli olarak tarama programlarına katılanların rahim ağzı kanseriyle karşılaşma ve hayatını kaybetme ihtimali çok düşük.
