HIV/AIDS ortaya çıktığı tarihten bu yana hakkında en çok rivayet ve yanlış bilginin yayıldığı konulardan biri.
HIV nedir?
HIV kelimesinin açılımı, ‘Human Immmunodeficiency Virus’ (İnsan Bağışıklık Yetmezliği Virüsü). Bu ifade, bağışıklık sisteminin zayıflamasına yol açabilen bir virüs anlamına geliyor. Çünkü HIV virüsü, vücudun hastalıklarla baş edebilmesi için yaşamsal CD4 hücrelerine tutunuyor.
AIDS nedir?
AIDS ise, ‘Acquired Immune Deficiency Syndrome’ (Edinilmiş Bağışıklık Yetmezliği Sendromu) kelimelerinin kısaltması. Yani HIV enfeksiyonunun bağışıklık sistemini yetersiz hale getirdiği ve hastalık belirtilerinin başladığı duruma verilen isim. HIV, doğrudan bağışıklık sistemine zarar veriyor. AIDS ise, HIV’in tedavi ile baskılanmadığı durumda bağışıklık sistemini zayıflatmasından sonra ortaya çıkan hastalığın adı.Yani her HIV pozitif olan, AIDS hastası olmak zorunda değil.
Birleşmiş Milletler HIV/AIDS Ortak Programı’nın (UNAIDS) 2019 tarihli raporuna göre, dünyada 2018 yılı içinde 1,7 milyon kişi HIV ile enfekte oldu. Bu rakam 1997 yılındaki 2,9 milyonluk zirveden epey düşük. Dünya üzerinde toplam tespit edilmiş 37,9 milyon HIV taşıyıcısı var ve sadece 2018 yılında 770 bin kişi AIDS’e bağlı hastalıklar nedeniyle hayatını kaybetti. Tüm dünyada HIV ile yaşayan yetişkinlerde tedaviye erişim oranı yüzde 62, çocuklarda yüzde 54 hamilelerde yüzde 82. Dünya Sağlık Örgütü’nün 10 ülkeden topladığı verilere göre HIV pozitif kişilerin yaklaşık yüzde 21’i HIV ile yaşadığından habersiz.
Türkiye’de 1987 yılından beri kan ve kan ürünleri HIV pozitif vakaları yakalamak için test ediliyor. Sağlık Bakanlığı dönem dönem yaptığı açıklamalarda, “Hastalık, virüsü taşıyan kişilerle birlikte oturmak, yemek yemek, aynı iş yerinde çalışmak, aynı okulda okumak, el sıkışmak, tokalaşmak, telefon, kitap, defter gibi araçları, ortak duş-banyo alanlarını ve tuvaletleri kullanmakla bulaşmaz” diyerek yurttaşları bilinçli olmaya çağırıyor.
Yıllar içerisinde toplumda HIV/AIDS konusundaki bilinç ve farkındalık artmış olsa da, hala yaygın birçok yanlış bilgi var.
1. HIV testi, HIV bulaşmasına neden oluyor.
Bazı iddialara göre HIV testinin kendisi kişilere virüs bulaştırıyor. Ancak hâlihazırda HIV ile yaşayan birinin iğnesi tekrar kullanılmadığı takdirde, HIV testi yaptırarak virüsü almanız mümkün değil.
2. Klozetten HIV bulaşabilir.
HIV klozetten, çataldan, el sıkışmakla, kapı kolunu tutmakla yani gündelik temaslarla bulaşmıyor. HIV’in en bilinen bulaşma şekilleri korunmasız seks, virüsle yaşayan kişinin kanına ya da vücut sıvılarına maruz kalınması, annenin hamileliği sırasında virüsü çocuğuna geçirmesi, kan nakli sırasında virüs taşıyan kişiden kan alınması.
3. HIV tedavi edilebilir.
HIV ile yaşayan kişilerin virüsü kontrol altına alabileceği ilaçlar var ve bu ilaçlar virüsün etkilerini azaltmaya yardımcı oluyor. Bu tür tedaviler ömrü uzatıyor ya da AIDS’in gelişmesini engelliyor. Ancak bilim insanları henüz HIV’i tamamen vücuttan atabilecek bir tedavi geliştirebilmiş değil.
Panjab University, Sumit Malhotra
4. HIV pozitifseniz, en kısa sürede AIDS’ten hayatınızı kaybedersiniz.
Eskiden, HIV teşhisi, virüs bulaşmış kişinin bağışıklık sistemi neredeyse çöktüğünde anlaşılabiliyordu. HIV+ kişiler, virüsün bağışıklığa olumsuz etkileri nedeniyle yıllar içinde hayatını kaybediyordu. Ancak bu artık böyle değil. İlaçlar, hayat tarzındaki değişiklikler, terapiler vücudun virüsü kontrol altında tutmasını sağlıyor ve HIV’in AIDS’e dönüşmesinin önüne geçilebiliyor.
5. Eğer virüsle yaşayan kişinin partneri de HIV ile yaşıyorsa korunmasız seks yapabilirler.
Eğer iki kişi de HIV pozitif ise bu onların teşhis konulmadan önceki davranışlarını ve hayat tarzlarını değiştirebilecekleri anlamına gelmez. Virüsle yaşayan kişilerin AIDS olmaması için en önemli şey, iki kişinin de sağlık uzmanlarının tavsiyelerini dinleyerek hastalığın üstesinden gelmeleri. Çünkü virüsün farklı tipleri var ve farklı virüs tipleri arasındaki transferden kaynaklı dirence çapraz direnç deniyor. Elinizden geldiğince bu virüsü başkasına geçirmemek için uğraşmalısınız. Bunun için de korunmalı seks şart . Kanama gibi durumlarda vücut sıvılarının başkasına temas etmemesi için de uyarılarda bulunulması gerekiyor.
6. Sivrisinekler HIV yayar.
Sivrisineklerin Batı Nil virüsü ya da sıtma gibi hastalıkları yaydığı bilinse de, HIV taşıdığı ya da bulaştırdığına rastlanmadı. Eğer sivrisinekler HIV bulaştırabilseydi çocuklarda, ergenlerde, HIV’le karşılaşma riski düşük kişilerde daha yaygın olması beklenirdi. HIV’in sadece insanlarda barınabilen bir virüs tipi olduğu düşünülüyor.
7. HIV taşısaydınız bunu bilirdiniz.
HIV ile yaşayan insanlar kendilerini ille de hasta “hissetmez”. Herhangi bir semptom görülmeden de, HIV pozitif olmak mümkün. HIV testi yaptırmak, birisinin HIV pozitif olup olmadığını belirlemenin tek yolu.
8. HIV ve AIDS’e aynı virüs neden olmaz.
Bazı kişiler HIV ve AIDS’e aynı virüsün neden olmadığını iddia ediyor. Bu doğru değil. Tedavi edilmediğinde, HIV muhtemelen bağışıklık sisteminin çökmesi anlamına gelen Edinilmiş Bağışıklık Yetmezliği Sendromuna (AIDS) ilerleyecektir. Ama HIV tedavisi ile, virüsle yaşayan çoğu insan AIDS’in gelişme süresini uzatabilir veya önleyebilir.
9. Eğer HIV için ilaç kullanıyorsanız, virüsü yaymazsınız.
İlaç kullanıyor dahi olsanız, HIV ile yaşayan kişi başkalarıyla korunmasız seks yaptığı, kullanmış olduğu iğneyi paylaştığı, başkalarını kanına ya da diğer vücut sıvılarına maruz bıraktığı takdirde virüsü bulaştırır.
Ancak uzun süredir devam eden araştırmalar, HIV tedavisi altında “kanında saptanamaz HIV” bulunanların, cinsel ilişki yoluyla virüsü bulaştırmadığı ortaya çıkardı. “Belirlenemeyen eşittir Bulaştırmayan” (Undetectable equals Untransmittable) kampanyasının dayandığı bilimsel kanıtlara göre, HIV tedavisi altında olan ve virüs yükleri “belirlenemeyen” seviyede olan HIV pozitif bireyler, kondomsuz cinsel ilişkilerde bile virüs bulaştırmıyor.
Al Jazeera
10. HIV pozitif olamam. çünkü eşcinsel değilim.
Cinsel yöneliminiz ne olursa olsun HIV ile enfekte olabilirsiniz. HIV cinsiyet ya da cinsel yönelim ayrımı yapmaz.
11. HIV pozitif kadınlar bebek sahibi olamazlar, olmamalılar.
HIV taşıyıcılığını kronik bir tıbbi durum seviyesine indirgeyen ilaçların bulunduğu 1996’dan bu yana HIV pozitif kadınlar çok basit önlemlerle HIV negatif bebek sahibi olabiliyorlar. Ancak dikkat etmeleri gerekenler var. HIV pozitif anne, gebeliği süresince de tedavi olmaya devam ederse bu ihtimal yüzde 0,5’in altına kadar düşürülebiliyor. HIV pozitif gebenin, doğumu sezaryenle yapması öneriliyor. Bebeğin doğumdan sonra belli bir süre tedavi görmesi, hekim kontrolü altında olması da gerek. Bebeğin emzirilmemesi de bir başka önlem.
12. HIV ile yaşayanlar her işte çalışamaz ve çalıştıkları yere bunu bildirmek zorundadır.
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 48. maddesine göre herkes, dilediği alanda çalışma ve sözleşme yapma hürriyetine sahip. Dolayısıyla HIV’le yaşayanların diledikleri alanda çalışma hakları var. HIV ile yaşayan bireylerin HIV statülerini çalıştıkları iş yerine bildirme zorunlulukları yasal olarak mevcut değil. İşe girişte başvurucudan HIV testi istenmesi de yasal değil.
13. HIV ve AIDS’in ortaya çıkış nedeni eşcinselliktir.
Eşcinsellik insanlık var olduğundan bu yana var; ancak AIDS hastalığı 1970’li yıllarda ortaya çıktı. Virüsün insanoğlunun tropik Afrika’daki ormansızlaştırma faaliyetleri sırasında hayvanlarla girdiği yakın temas sonucu, primatlardan atladığı düşünüyor. HIV ve AIDS’in siyahlar, eşcinseller, düşük gelir seviyesine sahip olanlar ile seks işçileri arasında daha yaygın olmasının sebebi, bu hastalığı bu grupların ortaya çıkarması değil, korunma tedbirlerine ve tedaviye erişimlerinin tarih boyunca daha düşük olması. HIV, hem homoseksüel, hem de heteroseksüel korunmasız cinsel ilişki ile bulaşabiliyor.
