Soner Yalçın’ın Kara Kutu: Yüzleşme Vakti adlı kitabında, aşı karşıtlığına dair birçok önerme yer alıyor. Kitaptaki bu bölümler, daha geniş ve derinlikli bilimsel doğruluk kontrolü analizlerini gerektiriyor. Bu yazıda, Facebook’un aşı karşıtlığına dair pozisyonunu, Kara Kutu özelinde değerlendireceğiz.
Sözcü Kitabevi Satış Direktörü Bilal Ak, 19 Kasım’da paylaştığı bir tweetle, Facebook’un Soner Yalçın’ın Kara Kutu kitabını tanıtan reklamın onaylanmadığını duyurmuştu. İletisine, reklamın reddedildiği sayfanın ekran görüntüsünü de ekleyen Ak, ikinci reklam verme girişimleri sonrasında Sözcü Kitabevi sayfasının kapatıldığını paylaştı.
Yukarıdaki ekran görüntüsünde de görüldüğü üzere Facebook, reklam politikalarının Yasak İçerikler bölümünün Yanlış Bilgiler başlıklı 13. maddesini gerekçe göstererek, kendi reklam ağında reklamın yayınlanmasına izin vermedi.
Facebook aşı karşıtlığı konusunda nasıl pozisyon alıyor? Kimlerle işbirliği yapıyor?
Facebook, aşılar hakkında yayılan yanlış bilginin önüne geçmek için Mart 2019’da harekete geçeceğini duyurmuştu. Şirket açıklamasında, yanlış bilgi yayılımının azaltılmasının yanı sıra, kullanıcıların Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC) gibi otoriteler tarafından sağlanan bilgilere erişimini amaçladığının altını çizdi. Aşılarla ilgili yanlış bilgiler içeren reklamların, tespit edildiği takdirde yayından kaldırılacağı ve bu tip reklamlar yapmakta ısrar eden hesapların da kaldırılabileceği, sayılan önlemler arasında.
İlgili güncellemenin Türkiye’de bilinen ilk uygulaması ise, Kara Kutu için verilmek istenen reklam oldu.
Kara Kutu reklamları devam ediyor, Facebook’un çabaları ne kadar etkili?
Kara Kutu’nun içeriği itibariyle reklamının yapılması bir kez engellenmiş olsa da, kitabın Aralık ayında Facebook ve Instagram’da reklamları dönmeye devam etti.
[gallery ids=\"31484,31483,31482,31480\"]
Kırmızı Kedi Kitabevleri, Kırmızı Kedi Yayınevi ve Sözcü Kitabevi’nin Facebook ve Instagram’da yayınlanan toplam 10 reklamı, Kara Kutu’yu tanıtıcı ve satın almaya yönlendirici nitelikte. Reklamların altısı Soner Yalçın’ın 8 Aralık’ta Ankara’da katılacağı imza gününe, biri 15 Aralık’ta Adana’daki imza gününe, ikisi 22 Aralık’ta İstanbul’daki imza gününe, reklamlardan biri ise indirimli kitap reklamına yönelik içeriklerden oluşuyor.
Kara Kutu imza günlerinin tanıtımına izin verilmesi veya bir indirim kampanyası içinde kitabın yer alması, engellemeye çalışılan yanlış bilginin, Facebook ve Instagram kullanılarak fiziksel mekanda yayılmasına, yani kitap satışının artmasına veya bu kitaptan haberdar olacak insan sayısının çoğalmasına sebep olabilir.
Facebook’un içeriği itibariyle reklam politikalarına aykırı bularak yayınlamadığı Sözcü Kitabevi reklamından yola çıkarsak, yanlış bilginin yayılmasına yol açacak benzer içerikli reklamlara onay vermesi, aslında içerik kontrolü itibariyle yeterince çaba sarf etmediğini gösteriyor.
Aşı karşıtı kampanyalara ayrılan bütçe hiç de az olmayabilir
Facebook’un aşı karşıtı reklamlarla ilgili politika değişikliği öncesi yayınlanmış reklamlara dair bir araştırma mevcut. Şirket reklam arşivini kamuya açtıktan sonra Vaccine dergisinde yayımlanan bir araştırmaya göre, 13 Aralık 2018 - 22 Şubat 2019 arasında “aşı” anahtar kelimesiyle bulunan 505 reklam tespit edildi. Bu reklamların 309’u aşı karşıtı ve aşı yanlısı temaya sahipti. Bunların da yüzde 53’ü aşı yanlısı, yüzde 47’si aşı karşıtı mesajlar barındırıyordu.
Aşı karşıtlarının oldukça yüksek bütçelere sahip olabileceği çıkarımı başka bir önemli noktayı işaret ediyor. Araştırma kapsamında incelenen reklamların yüzde 93’ü 500 doların altında bütçeye sahip. Aşı yanlısı reklamların yüzde 23’ü 100 dolardan yüksek bütçeye sahipken, aşı karşıtı kampanyaların yüzde 45’i 100 doların üstünde bütçeyle reklam yayınlamış. Reklamların ulaştığı kitlelere bakıldığında ise aşı yanlısı reklamların yüzde 60’ının, binden fazla görüntülenmeye, aşı karşıtı kampanyaların ise yüzde 86’sının bin görüntülenmenin üzerine çıktığı görülüyor.
“Aşı karşıtlığı ciddi toplum sağlığı sorunlarına yol açabilir”
Dünya Sağlık Örgütü, Facebook’la yapmaya başladıkları işbirliğini, çocukları önlenebilir hastalıklardan korumak için önemli bir adım olarak görüyor.
Dünya genelinde aşı karşıtlığının olumsuz etkileri kendini her geçen gün daha fazla gösteriyor. Medyascope’un aktardığına göre, Okyanusya’da bir ada devleti olan Samoa’da aşı karşıtı eylem yapmak, hükümetçe yasaklanmış ve bir aktivist de tutuklanmış. WHO ve UNICEF verilerine göre, ülkede 2013’te kızamık aşısı oranı yüzde 70 iken, geçen yıl yüzde 30’un altına düşmüş.
Türkiye’de de çocuklarına aşı yaptırmayı tercih etmeyen ailelerin sayısı artıyor. İstanbul Tabip Odası’nın yaptığı açıklamaya göre, çocuklarına aşı yaptırmayan aile sayısı 2010’da 183 iken, yedi yıl sonra 150 kat artarak 27 bine yükseldi.
Facebook reklamları nasıl çalışıyor?
En basit haliyle ulaşmak istenen kitleye dair ilgili alanı ve demografik hedeflemeler aracılığıyla tahminen ulaşılabilecek insan sayısına göre Facebook reklam verenden bir bütçe belirlemesini istiyor. Reklamın hangi tarihler arasında aktif olması isteniyorsa, ona göre bir maliyet çıkarılıyor. Reklam onaylanıp yayına başladıktan sonra, kampanya amacı ne ise, ona yönelik bazı metrikleri içeren raporlarla reklam performansı takip edilebiliyor. Facebook üzerinden reklam verenler; Facebook, Instagram, Facebook Messenger ve Facebook Hedef Kitle Ağı mecralarını kullanarak istediği kitlelere ulaşabiliyor.
