31 Ekim 2018’de İYİ Partili 20 milletvekilinin Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Başkanlığına verdikleri araştırma önergesinde Doğu Türkistan olarak isimlendirilen bölgede yaşanan olumsuzlukların detayıyla incelenmesi istendi. İstanbul Milletvekili Yavuz Ağıralioğlu’nun ilk imza sahibi olduğu araştırma önergesinin gerekçesinde yaklaşık 3 milyon Uygur Türkünün bölgedeki toplama kamplarında tutulduğu, Doğu Türkistan’da hapse atılan erkeklerin yerine Çin istihbarat elemanlarının evlere yerleştirildiği gibi birçok iddia bulunuyordu. 26 Aralık 2018’de Meclis Genel Kurulu’nda görüşülen önerge AK Parti’nin oylarıyla reddedildi. Aynı konu ile ilgili 4 Aralık 2018’de İYİ Parti İstanbul milletvekili Ümit Beyaz’ın Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’na cevaplandırması üzere gönderdiği bir soru önergesi de bulunuyor.
Uluslararası Af Örgütü’nün yayımladığı 9-30 Ağustos 2018 tarihleri arasında toplanan Birleşmiş Milletler Irk Ayrımı ile Mücadele Komitesinin Çin hakkındaki raporuna göre Sincan Bölgesi’nde 2016’dan beri keyfi gözaltılar gerçekleşmekte ve şimdiye kadar o bölgede yaşayan Uygur Türklerinin yaklaşık yüzde 40’ı oturdukları yerden edilmiş durumdalar. Uygur Türklerinin yerel kimliklerinin korunmasına katkıda bulunan anadillerini konuşmaları kısıtlandı. Buna bağlı olarak da “radikal” (extremist) olduğu düşünülen birçok etkinlik yasaklandı. Nisan 2017’de çıkan bir yasayla bölge halkı yerel dilde koyduğu isimleri Çince isimlerle değiştirmek zorunda kaldı. Çin’de Doğu Türkistan olarak adlandırılan coğrafyanın içerisinde sayılan Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nde yaklaşık 22 milyon insan yaşıyor.
Doğu Türkistan’da yaşanan bu gelişmelere paralel olarak teyit.org’a son üç ayda kullanıcılar tarafından gönderilen ihbar sayısının arttığını söyleyebiliyoruz. Şimdiye kadar Doğu Türkistan’la ilgili internette yayılan yanlış bilgileri derledik.
1) Fotoğrafın Çinlilerin işkence ettiği bir Doğu Türkistanlıyı gösterdiği iddiası
Sosyal medyada paylaşılan ve teyit.org’a ihbar olarak gönderilen bir fotoğrafın Çinliler tarafından işkence edilen bir Doğu Türkistanlıyı gösterdiği iddia edildi.
Fakat fotoğrafın işkence gören bir Doğu Türkistanlıyı gösterdiği doğru değil. Fotoğraf, bir spiritüel öğreti olan Falun Gong (Falun Dafa olarak da bilinir) takipçilerinin 24-26 Mayıs 2004 tarihlerinde Chicago’nun Federal Plaza meydanında düzenlediği bir gösteriden.
Ayrıntılı analiz için tıklayın.
2) Videonun Çin’de Müslüman bir Uygur Türküne şiddet uygulandığını gösterdiği iddiası
Sosyal medyada yaygınlaşan ve teyit.org’a ihbar olarak gönderilen bir videonun, Çin’de Müslüman bir Uygur Türküne yapılan işkenceyi gösterdiği iddia edildi.
Ancak iddia doğru değil. Video, Mayıs 2017’de Endonezya’da insanları sözlü ve fiziksel olarak taciz eden bir çetenin üyesinin yakalanmasının ardından güvenlik güçleri tarafından uygulanan şiddeti gösteriyor.
Tribun News isimli Endonezya’da 28 bölgede, 500 gazeteciyle yayın yapan haber sitesinde de Cakarta’da yaşayanları rahatsız eden çete üyelerinin tutuklandığı belirtildi.
Videoda yer alan güvenlik güçlerinin üniformalarından da videonun Endonezya’da çekildiği anlaşılıyor. Endonezya Cakarta’da görev yapan güvenlik güçlerinin giydiği şapkada PKD yazısı bulunuyor. Aynı şapkanın videoda yer alan güvenlik görevlisinde de bulunduğu görülebiliyor.
Ayrıntılı analiz için tıklayın.
3) Fotoğrafın Doğu Türkistan’da birbirine sarılan iki kardeşi gösterdiği iddiası
teyit.org’a ihbar olarak gönderilen bir fotoğrafta birbirine sarılan iki çocuğun Doğu Türkistan’da Çin’in işkence ve zulmünden kaçan iki kardeş olduğu iddia edildi.
Ancak fotoğrafın orijinali 2007 yılında Vietnam’ın kuzeydoğusunda bulunan Ha Giang eyaletinde Vietnamlı fotoğrafçı Na Son Nguyen tarafından çekildi.
Fotoğrafçı Na Son Nguyen’in kişisel Instagram hesabından 2 Nisan 2015 tarihinde “Vietnam’ın Ha Giang eyaletinin dağlık bir köyünde, ebeveynleri tarlada çalışmaya giden küçük bir oğlan, kız kardeşini yatıştırmak için ona sarılıyor” notuyla birlikte karenin Ekim 2007’de çekildiğini belirterek fotoğrafı paylaştığını söylemek mümkün.
Ayrıntılı analiz için tıklayın.
4) Fotoğrafların Doğu Türkistan’da işkenceye uğrayan Müslümanları gösterdiği iddiası
teyit.org’a ihbar olarak gönderilen fotoğrafların, Çin tarafından Doğu Türkistan’da işkenceye uğrayan Müslümanları gösterdiği iddia edildi.
Ancak elleri bağlı şekilde yerde yatan ve kollarını açan bir adamın olduğu fotoğrafların Çin tarafından işkence yapılan Doğu Türkistanlı Müslümanları gösterdiği iddiası doğru değil. İşkenceye uğramış gözleri bağlı kişi, Falun Gong (Falun Dafa olarak da adlandırılıyor) isimli spiritüel bir kuruluşun üyesi. Diğer fotoğraf ise Çin’deki Hristiyan bir kiliseye mensup olan Cai Xiangdong isimli kişiye yapılan işkenceyi gösteriyor.
Falun Gong öğretisine mensup kişilere Çin devleti tarafından uygulanan işkencelerin yer aldığı yazıda bir Hristiyan kilisesine mensup olan Cai Xiangdong isimli kişiye 2002 yılında işkence yapıldığı ifade ediliyor. Cai Xiangdong isimli kişinin, Çin’in Henan bölgesindeki Kongzhuang polis karakolunda işkenceye maruz kaldığı da belirtiliyor.
Gözleri bağlanmış bir başka kişiyi gösteren fotoğraf hakkında ise Falun Gong’un İngilizce sitesi minghui.org’da bazı bilgilere rastlanabiliyor. Yazıda, 45 yaşındaki Zheng Shoujun’un 1998 yılında Falun Gong’ öğretisini benimsediği 2000 yılında gerçeği açıklamak için gittiği Pekin’de tutuklandığı ifade ediliyor. Shoujun’un daha sonra Zhangshi Çalışma Kampı’na götürüldüğü ve burada işkenceye maruz kaldığı belirtiliyor.
Ayrıntılı analiz için tıklayın.
5) Fotoğrafın Çin’de Müslümanların evlerinden toplatılan Kur’an-ı Kerim’leri gösterdiği iddiası
Sosyal medyada paylaşılan bir fotoğrafla, Çin polisinin Doğu Türkistanlı Müslüman Türklerin evlerinden Kur’an-ı Kerim’leri topladığı iddia edildi.
Ancak fotoğrafın Çin polisi tarafından imha edilmek üzere toplanan Doğu Türkistanlı Müslüman Türklere ait Kur’an-ı Kerim’leri gösterdiği iddiası doğru değil. Fotoğraf, Ekim 2016’da Fas’taki yoğun yağış yüzünden zarar gördüğü için Rabat’taki Suudi Arabistan Büyükelçiliği’nden çıkartılan Kur’an-ı Kerim’leri gösteriyor.
4 Ekim 2016’da Pars Today’deki haberde ise aynı hafta başlayan yağmur yüzünden Fas’ın başkenti Rabat’taki Suudi Arabistan Büyükelçiliği’nde bulunan birçok kitap ve eşyanın zarar gördüğü bilgisi bulunuyor.
Albawaba isimli bir haber sitesinde 4 Ekim 2016’da yer alan bir habere göre Suudi Arabistan Büyükelçiliği’ndeki yetkililer binanın bodrumunda bulunan ve yağmurdan dolayı zarar gören kitapların işçiler tarafından bina dışarısına taşınmasını, ardından da yakılmasını istemiş. Haberin devamında, elçilik çalışanlarının yetkililerin emri üzerine kitapları dışarı çıkardıkları fakat yakmadıkları bilgisi yer alıyor. Kur’an-ı Kerim’ler elçilik binasının uzağındaki bir araziye taşınıp bırakılmış. İşçilerden biri iddia konusu fotoğrafı kızgınlığı sebebiyle sosyal medya üzerinden paylaşmış.
Ayrıntılı analiz için tıklayın.
6) Videonun Uygur Türkü bir kız çocuğuna yapılan işkenceyi gösterdiği iddiası
Sosyal medyada paylaşılan ve teyit.org’a ihbar olarak gönderilen bir videonun Çinli birkaç kişinin Uygur Türkü bir kız çocuğuna yaptığı işkenceyi gösterdiği iddia edildi. Söz konusu videoda bir grup çocuğun aralarına aldıkları bir kız çocuğunun başına kola döktükleri görülüyor. Videodaki kız çocuğu bu nedenle sürekli ağlıyor.
Ancak videonun Doğu Türkistan’da Uygur Türkü bir kız çocuğuna yapılan işkenceyi gösterdiği iddiası doğru değil. Video, Mart 2016’da Meksika’nın Naucalpan şehrinde Castores (Kunduzlar) kız izci grubunda yaşanan bir olayı gösteriyor. İzci grubunu yöneten kişi diğer çocuklardan aralarına aldıkları kız çocuğunun başından aşağı kola dökmelerini istiyor. Eyalet Valisinin açıklamasına göre sorumlular hakkında soruşturma başlatılmış.
YouTube’a yüklenen bazı videolar izlendiğinde iddia konusu olayın Meksika’da gerçekleştiği anlaşılıyor. Videoların açıklamalar kısmında bir izci grubunun etkinliği sırasında çekilen videonun önce çeşitli Facebook gruplarında paylaşıldığı ve kullanıcıların tepkisini çektiği belirtilmiş.
Hoy Estado isimli gazetede 29 Mart 2016’da yer alan bir habere göre söz konusu videoda görülen olayın Meksika’nın Naucalpan şehrinde bulunan Los Remedios Milli Parkı’nda bir izci grubunun her cumartesi günü 15.30-17.30 saatleri arasında gerçekleşen etkinliğinden olduğu ifade ediliyor. Aynı haberde, iddia konusu videoda şiddet uygulandığı görülen 4-5 yaşlarındaki kızın isminin “Sharon” olduğu bilgisi veriliyor.
Video dikkatli izlendiğinde ise çocukların boyunlarındaki izci armaları dikkat çekiyor. Bu armaların benzerleri Meksika İzci Federasyonu’nun internet sitesinde görülebiliyor.
Ayrıntılı analiz için tıklayın.
7)Fotoğrafın Çin’in Uygur Türklerine yaptığı işkenceyi gösterdiği iddiası
Sosyal medyada paylaşılan bir fotoğrafın, Çin devletinin Müslüman Uygurlara yaptığı işkenceyi gösterdiği iddia edildi. Paylaşımda Uygurların boynuna oruç tuttukları için cansız köpekler asıldığı da öne sürüldü.
Fotoğraflar, 2012 yılında köpek hırsızlığı yaptıktan sonra yakalanan ve hukuksuz şekilde cezalandırılan iki kişiye ait. Köpek hırsızlığının sıkça görüldüğü Çin’de, yakalanan hırsızlar benzer yöntemlerle cezalandırabiliyor.
Fotoğrafın orijinal haline boxun.com isimli internet sitesinden ulaşmak mümkün. 24 Kasım 2012 tarihli paylaşımda, Çinli çiftçilerin köpek çalan hırsızları cezalandırdığı ifade ediliyor.
Hayvan hakları savunucusu birçok kuruluş karşı gelse de, Çin’in güneyinde yer alan Guangxi eyaletindeki Yulin şehrinde halen Köpek Eti Festivali düzenleniyor. Ülkede köpekler restoranlara satılmak için çalınabiliyor.
Ayrıntılı analiz için tıklayın.
8) Fotoğrafın idam edilmek üzere olan 3 bin 114 Uygur Türkünü gösterdiği iddiası
Fotoğrafın, idam edilmek üzere olan 3 bin 114 Uygur Türkünü gösterdiği iddia edildi. Facebook’ta yaygınlaşan fotoğraf, 18 bin kullanıcı tarafından paylaşıldı. Aynı fotoğraf daha önce Pakistan’da işkence yapıldığı iddialarıyla da dolaşıma girmişti.
İddia yanlış. Fotoğraf 1992’de 111 kişinin öldürüldüğü Brezilya’daki Carandiru hapishanesi katliamını anlatan Carandiru (2003) filmi için çekilmiş. Carandiru filmi Brezilya’daki Carandiru hapishanesi mahkumlarının yaşamlarını ve 1992 yılında gerçekleştirilen katliamın sonrasını, bir doktorun gözünden anlatıyor. Güvenlik kuvvetleri Brezilya’nın Sao Paulo şehrinde bulunan Carandiru hapishanesinde, 2 Ekim 1992’de 111 kişiyi öldürmüştü.
Film çekimlerinden bir kareyi gösteren fotoğrafa bakıldığında, duvarda asılı Brezilya bayrağı da seçilebiliyor.
Ayrıntılı analiz için tıklayın.
9) Video Çinlilerin işkence ettiği Uygur Türklerini göstermiyor
Sosyal medyada paylaşılan video görüntülerinin, Çinlilerin Doğu Türkistan’da işkence ettiği Uygur Türklerini gösterdiği iddia edildi. 10 Aralık 2019’da paylaşılan video, yaklaşık 1400 retweet ve 1000 beğeni aldı.
Video, Endonezya’da hırsızlık yaptıkları gerekçesiyle dövülen üç genci gösteriyor.Videodan alınan ekran görüntüleri, tersine görsel arama yöntemiyle aratıldığında görüntülerin eski tarihli ve Endonezya’dan olduğu görülebiliyor. 2016’da YouTube’da “hırsızlar yakalandı” ve “soygunculara dayak” gibi başlıklarla paylaşılan görüntüler, iddia görüntüleriyle birebir örtüşüyor.
Ayrıntılı analiz için tıklayın.
Derleyen: Alican Acanerler
