Bir yılı aşkın süredir hayatımızda olan pandemide önemli dönüm noktalarından biri de virüse karşı koruma sağladığı kanıtlanan aşılar oldu. Bilinmezlik bir nebze de olsa geride kalırken, olağan hayata dönüş umudunu daha fazla konuşur olduk. Birçok ülkede aşılama başlasa da, aşının henüz hiç ulaşmadığı ülkeler ve eşitsiz dağıtım, ortak sorunumuz olarak bir kenarda duruyor.
Bu eşitsizlik, "aşı savaşları" diye bir kavramı da hayatımıza soktu. Aşı turizmi de aslında bu savaşın bir yüzü. Sosyal medyada farklı ülkelerde aşıya erişim vaat eden afişler yayılmaya başladı. Afişlere göre belli bir ödeme karşılığı bir ülkeye gidiyor ve aşınızı olup geri dönüyorsunuz. Peki aşı turizmi nedir ve güvenilir mi?
Aşı turizmi, kişilerin kendi ikamet ettikleri bölgede mevcut olmayan aşıyı edinmek amacıyla başka bir ülkeyi ziyaret etmelerine deniyor. Yani sağlık turizminin bir kolu. Şu anda hayatımızın merkezinde olduğundan, aşı turizmi dendiğinde de Covid-19 aşısını anlıyoruz.
Sosyal medyada yer alan bazı turizm firmaları, çeşitli ülkelere aşı turları düzenliyor. Bu şirketlerden biri olan Exp-ert DMC şu anda Sırbistan’a Pfizer/BioNTech aşı turu ve Rusya’ya Sputnik V aşı turu düzenliyor. 11 Nisan 2021’de Sırbistan aşı turunun kontenjanı dolmuş, ancak Rusya - Sputnik aşı turunda 16 Nisan 2021 itibariyle hala yer bulmanın mümkün olduğu ifade ediliyor.
Exp-ert DMC, aşı turizminden önce de turistik geziler düzenleyen bir firma. Covid-19 salgını ile birlikte bu gezilere “ek hizmet olarak” Covid-19 aşısını eklediklerini ve ana sorumluluklarının aşı değil konaklama, seyahat ve rehberlik kalemleri olduğunu belirtiyorlar. Mevcut açıklama göz önünde bulundurulduğunda, aşının birincil değil, ek hizmet olduğu anlaşılıyor.
Exp-Ert Destination Management Facebook sayfasında bağlı oldukları şirketin resmi adının Ertem Havacılık ve Turizm Hizmetleri A.Ş. olduğunu görüyoruz. Sicil gazetesine göre, şirket ilk olarak 2015’te kaydedilmiş. Şirket kurucusu Recep Kemal Ertem, NKYS Turizm isimli bir şirketle de anılıyor.
Teyit, konuyla ilgili bilgi almak için Exp-ert DMC firmasına ulaştı, fakat firma yetkilileri talebi yoğunluk gerekçesiyle sıraya aldıklarını belirtti.
Sırbistan komşu ülkelere aşı yardımı yapıyor
Sırbistan 26 Mart 2021’de, komşu ülkelerine dayanışma gereği ücretsiz aşılamanın haftasonu başlayacağını duyurdu. Yabancı vatandaşların aşılarının Belgrad Fuarı ve Novi Sad'da yapılacağı ve ücretsiz olacağı belirtildi. Daha sonra Bilgi Teknolojileri ve Elektronik İdare Dairesi Başkanı Mihailo Jovanoviç, aşı randevusu olmadan komşu ülke vatandaşlarını Sırbistan'a gelmemeleri konusunda uyardı. Sırbistan’a düzenlenmekte olan aşı turları da bu uygulama ile ilişkili olabilir.
Kuzey Makedonya, Arnavutluk, Karadağ, Bosna Hersek, Kosova ve Hırvatistan'dan 22 binden fazla kişi, Sırbistan'da ücretsiz aşılandı. Zaten Sırbistan, Ocak ayından beri komşu ülkelerine aşı bağışında bulunuyordu. Geçtiğimiz günlerde Sırbistan Bosna Hersek’e de 10 bin doz aşı verdi.
Birçok basın organında, aşılama için Sırbistan’a akın eden yabancı turistler konu edildi. Fr24’ün çekim yaptığı aşı merkezlerinde, birçok yabancının ücretsiz aşı olduğu paylaşıldı. Burada insanlar ücretsiz aşı olabiliyor ve ticari bir girişim söz konusu değil.
Sırbistan Ankara Büyükelçiliği, Sırbistan’da oturma izni olmayanların Sırbistan’da aşı yaptırmalarının mümkün olmadığına ilişkin açıklama yaptı. Anadolu Ajansı’na konuşan Türkiye Belgrad Büyükelçisi Hami Aksoy, medyada Türk vatandaşlarının Sırbistan'da koronavirüse karşı aşılanabileceğine ilişkin yayımlanan reklamların doğru olmadığını belirterek, oturma izni bulunmayanların aşı yaptırmasının mümkün olmadığını vurguladı.
Sırbistan’da aşı randevuları, çevrimiçi bir platform üzerinden alınıyor. Platform üzerinden randevu almaya çalıştığımızda karşımıza “Sırbistan vatandaşları”, “Sırbistan vatandaşı olmayan fakat oturum izni olanlar” ve “Sırbistan vatandaşı olmayıp oturum izni olmayanlar” diye üç seçenek çıkıyor:
Teyit, Sırbistan’ın yabancılara ücretsiz aşı uygulaması hakkında daha fazla bilgi almak için BIRN’den sağlık muhabiri Milica Stojanovic’e ulaştı. Milica Stojanovic’in paylaştığı yerel Sırbistan basınında yer alan habere göre Sırbistan e-Devlet Dairesi Başkanı Mihailo Jovanović, yabancılara uyarıda bulunarak hiçbir tur şirketinin aşı için Sırbistan’a insanları getiremeyeceğini söyledi. Aşı başvuru prosedürü ya e-devlet portalı ya da İletişim Merkezi aracılığıyla yapılıyor.
Milica Stojanovic, Sırbistan’ın komşu ülkelerine ücretsiz aşı yardımlarının devam ettiğini belirtti ve aşı olmak için davet edilen vatandaşların da sistem üzerinden randevu aldığını ekledi.
Kısacası yurtdışında Covid-19 aşısı olma vaadiyle tur düzenleyen şirketler olsa da, Sırbistan ücretsiz aşı yardımının sadece komşu ülkeleri için geçerli olduğunu ve aşı için seyahat turları düzenlenmesinin mümkün olamayacağını belirtiyor.
Sırbistan’da aşılama ne durumda?
Yaklaşık 7 milyon nüfusa sahip olan Sırbistan, şimdiye kadar Çin ve Rusya da dahil olmak üzere dört farklı üreticiden 3,5 milyondan fazla aşı aldı. Sırbistan’da Sinopharm, Pfizer/BionTech, Oxford/AstraZeneca ve Sputnik aşıları uygulanıyor.
Kaynak: Ourwoldindata
Sırbistan şu an dünyada en çok aşılama yapılan yedinci ülke ve Avrupa'daki en yüksek aşılama oranlarından birine sahip. Bloomberg’in verilerine göre Sırbistan’da nüfusun yüzde 20’si aşılanmış durumda. 13 Nisan 2021 itibariyle son aşılama oranı günde ortalama 37 bin doz. Bu hızda gidildiğinde, nüfusun yüzde 75'inin aşılanması yedi ay daha sürecek.
Aşı turizmi yasal mı?
Aşı turizmi tam olarak yasal değil, ancak bu regüle edilmiş bir alan da değil. Yani ortada yasa dışı bir faaliyet olduğu da söylenemez. Ayrıca ülkelerin sağlık bakanlıklarının başka ülkelerde yapılan aşıları tanıyıp tanımayacağı da henüz bilinmiyor.
Teyit, aşı turizmi uygulamaları hakkında detaylı bilgi almak için Türkiye Seyahat Acenteleri Birliği’ne ulaşmaya da çalıştı ancak açıklama yapılmadı.
Aşı turizmi Sırbistan’a has değil
Covid-19 aşıları özelinde aşı turizmi ilk olarak Aralık 2020'de, Hindistan’da bazı tur şirketlerinin konuklarını Covid-19 aşısı yaptırabilecekleri ülkelere götürebilmek için New York ve Londra'ya seyahat etmeyi planladıklarını bildirildiğinde ortaya çıktı.
Aşı turizminin yaygın olduğu yerler arasında ABD de bulunuyor. Özellikle Florida’da yoğunluk mevcut. Eyalet Sağlık ve İnsan Hizmetleri Departmanı'na göre, komşu eyaletlerin sakinleri bir koronavirüs aşısı olmak için Kuzey Carolina'ya seyahat edebiliyor. Bazı eyaletlerde, aşı hakkı kazanmak için resmi bir ikametgahınız olması gerekmiyor. Örneğin, Kaliforniya eyaleti hükümetinin resmi web sitesi “aşı dağıtımının, ikamet veya göçmenlik durumuna bakılmaksızın uygunluğa dayandığını” belirtiyor.
Maldivler de aşı turizmine ev sahipliği yapmayı planlayan ülkelerden.
Yani ülkeler böyle bir hizmetin varlığını açıktan kabul etmeseler de, yasal düzenlemelerin yokluğu, aşı kısıtından kaynaklı yoğun talepten yararlanmaya çalışıyor. Bu halihazırda zengin ve zengin olmayan ülkeler arasındaki aşı adaletsizliğini, bireyler ve gruplar düzeyinde de yeniden üretebilir. Oysa Dünya Sağlık Örgütü olmak üzere birçok tıp otoritesi, kitle bağılıklığına erişebilmemiz ve herkesin güvende olması için aşılamanın küresel, adil ve planlı bir kampanyayla yürütülmesi gerektiğini savunuyor.
