Türk Silahlı Kuvvetleri’nin (TSK) Afrin’e başlattığı Zeytin Dalı Harekatı devam ediyor. TSK kara birlikleriyle beraber Özgür Suriye Ordusu kuvvetleri sınırı aşarak Afrin tarafına geçti. Operasyona Türkiye’den hava bombardımanı ve top atışlarıyla da destek veriliyor. Harekatın başlamasından sonra ise internet ve sosyal medyada birçok yanlış fotoğraf ve video dolaşıma girdi. Teyit Zeytin Dalı Harekatı’ndan sonra ortaya atılan fotoğraf ve videoları derledi.
1) Fotoğraf, 2012 yılında Afganistan’da düşen bir Türk helikopterine ait
TSK’ya ait bir uçağın enkazına ait olduğu iddiasıyla paylaşılan görüntüler Afganistan’da NATO bünyesinde görev yapan ve 2012’de düşen bir Türk helikopterinin enkazını gösteriyor. 12 askerin hayatını kaybetmesine neden olan kazanın sebebinin düşman faaliyeti olmadığı açıklanmıştı.
2) Video 2016 Fırat Kalkanı Harekatı sırasında Cerablus’ta çekildi
TSK’nın Afrin’de gerçekleştirmekte olduğu Zeytin Dalı Harekatı sırasında çekildiği iddiasıyla paylaşılan video Türkiye’nin 2016’da gerçekleştirdiği Fırat Kalkanı Harekatı sırasında Cerablus’ta çekildi. TSK’ya ait bir tankın 27 Ağustos’ta saldırıya uğramasının ardından görüntüler ilk olarak 28 Ağustos’ta ANF tarafından yayınlandı. 30 Ağustos 2016’da Doğan Haber Ajansı tarafından servis edilen bir haberde (DHA) konuyla alakalı TSK tarafından yapılan şu açıklamaya yer verilmişti.
3) Video 6 Eylül 2016 tarihinde Halep’in kuzeyinde çekildi
Afrin’de Türkiye’ye ait iki tankın saldırıya uğradığı iddiasıyla paylaşılan video 6 Eylül 2016 tarihinde Halep’te çekildi. IŞİD tarafından vurulan tankların görüntüleri Amaq News Agency tarafından paylaşıldı ve ardından Türk Silahlı Kuvvetleri’nden konuya ilişkin açıklama yapılmış, 3 askerin hayatını kaybettiği belirtilmişti.
4) Fotoğraf 2015 yılından Halep’in Rityan bölgesinden
Fotoğrafın, YPG tarafından esir alınan Türk askerlerini gösterdiği iddiası doğru değil. Fotoğraf, 2015 yılında Suriye’nin kuzeyinde Halep’in Rityan beldesinde ele geçirilen ve içinde Hizbullah militanlarının da bulunduğu bir gruba ait. Teyit'in fotoğraf hakkında yayınladığı analize ise buradan ulaşmak mümkün.
5) Tank fotoğrafları farklı zamanlarda ve yerlerde çekildi
TSK’ya ait olduğu iddiasıyla paylaşılan infilak etmiş iki tank fotoğrafı farklı zamanlarda ve yerde çekilmiş. Sağ üstte yer alan T72 model tankın fotoğrafı 2003 yılında fotoğrafçı Andy Cross tarafından Irak’ta çekilmişti. İkinci tank fotoğrafı ise Ekim 2015’te Yemen’de yakılan Suudi Arabistan’a ait bir tankı gösteriyor.
6) Video Hollanda Hava Kuvvetleri’ne ait bir F-16’nın kokpitinden
30 Nisan 2013 tarihinde çekilen görüntüleri Hollanda Savunma Bakanlığı’nın YouTube sayfasındaki videolarda görebilmek mümkün. F-16 pilotları, 30 Nisan 2013 tarihinde yemin ederek kral olarak göreve başlayacak Williem-Alexandre için düzenlenen törenlerde görev almıştı.
Pilotların Afrin’deki harekat sırasında konuşmalarının olduğu iddia edilerek paylaşılan videodaki ses ise 2015 yılında bir polis amiri tarafından çekildiği iddia edilen bir videodan.
7) Video 2016 yılında İzmir’de düzenlenen tatbikattan
Zeytin Dalı Harekatı’ndan olduğu iddiasıyla paylaşılan görüntüler, uluslararası katılımla İzmir’de düzenlenen Efes 2016 Birleşik Müşterek Fiili Atışlı Tatbikatı’ndan. Videonun bir kullanıcı tarafından 31 Mayıs 2016 tarihinde YouTube’a yüklendiği görülebiliyor. Teyit'in konu hakkında yaptığı analize de ulaşmak mümkün.
8) Yaralı çocuk fotoğrafı 2016’dan beri internette
Zeytin Dalı Harekatı sonrasında sosyal medyada paylaşılan fotoğrafın Afrin’de çekildiği iddiası doğru değil. Ancak fotoğrafın ne zaman ve nerede çekildiğine dair farklı iddialar bulunuyor. Çeçen internet ajansı Kavkaz Center yaralı çocuk fotoğrafının Suriye Ordusu tarafından Haziran 2016’nın sonlarında Halep’in kuzeyinde başlatılan askeri operasyon sonrasında çekildiğini belirtiyor.
Ayrıca fotoğraf Kasım 2017’de Rusya’nın operasyonlarından sonra yaralanan bir çocuğa ait olduğu iddiasıyla da paylaşıldı. Konu hakkında teyit.org’un analizine buradan ulaşabilirsiniz.
9) Video 2012 yılında Rusya’nın gerçekleştirdiği tatbikattan
Türk Silahlı Kuvvetleri’nin Afrin’e başlattığı Zeytin Dalı Harekatı’nın ardından dolaşıma giren ve İHA, A Haber, Sözcü, Haber 7, Hürriyet gibi medya kuruluşlarının da yayınladığı video 2012 yılında Rusya’nın gerçekleştirdiği tatbikattan. Tatbikat, 17-23 Eylül 2012 tarihleri arasında 8 bin kadar askerin, 200’den fazla askeri aracın katılımıyla gerçekleşmişti.
10) Fotoğraf 2015’ten ve Mısır’dan
Afrin Harekatı sırasında yaşanan patlamada bir kişinin havaya uçtuğu iddiasıyla paylaşılan fotoğraf, Mısır’da 2015’te yaşanan bir patlama videosundan. İHA tarafından Temmuz 2015’te yayınlanan görüntülerin, yanmakta olan bir aracın etrafına toplanan kalabalığı ve ikinci kez patlayan aracı gösterdiği belirtiliyor.
11) Video, Medal of Honor isimli bir bilgisayar oyunundan
Afrin’deki operasyondan yeni görüntüler olduğu iddiasıyla Milliyet gibi haber sitelerinde ve Habertürk gibi kanallarda yayınlanan video 2010 yılında piyasaya çıkan Medal of Honor isimli bir bilgisayar oyunundan.
İddia ile ilgili Teyit analizine ulaşmak mümkün.
12) Video Kasım 2017’de Facebook’a yüklenmiş
Afrin Harekatı sırasında çekildiği iddia edilen ve TGRT Haber, Rudaw English, CNN Türk, A Haber, TRT Haber gibi haber kanalları tarafından da yayınlanan videonun Kasım 2017’de Facebook’a yüklendiği görülebiliyor.
Sosyal medyada bazı kullanıcılar, iddiada yer alan videonun 4 Aralık 2015’te sosyal medyada paylaşılan bombalama videosuyla aynı olduğunu iddia etti. Ancak Suriye Ordusu tarafından Gab Ovası’na yönelik bombalamayı gösteren bu video ile 1 Kasım 2017’de Facebook’ta paylaşılan videonun aynı yer ve zamanda çekildiğine dair herhangi bir ipucuna ulaşılamadı.
Sonuç olarak videonun Afrin Harekatı sırasında çekildiği iddiası doğru olmasa da tam olarak hangi yer ve tarihte çekildiğine dair güvenilir bir delil bulunmuyor.
İddia ile ilgili analizimize buradan ulaşabilirsiniz.
13) Fotoğraf 2014’ten ve Irak’tan
Sosyal medyada paylaşılan fotoğrafın Afrin Harekatı sonrasında YPG tarafından rehin alınan Türk askerlerini gösterdiği iddia edildi.
Ancak fotoğraf 2014 yılında Irak’ta çekilmiş, Anadolu Ajansı tarafından Getty Images’e IŞİD’in Felluce’de ele geçirdiği Irak Ordusu’na mensup 20 askeri öldürdüğü iddiasıyla yüklenmişti.
İddia ile ilgili analize buradan ulaşabilirsiniz.
14) Fotoğraf Ukrayna ve Rus yanlısı ayrılıkçılar arasında yalanan olaylardan
Teyit'e gönderilen fotoğrafın Afrin’deki Türk askerlerine ait olduğu iddia edildi.
Ancak, fotoğrafın 2014 yılında Ukrayna ile Rusya yanlısı ayrılıkçılar arasında yaşanan savaşta çekildiği görülebiliyor. 27 Mayıs 2014 tarihinde YouTube’a yüklenen videoda Donetsk morgundaki askerlerin ayrılıkçılar olduğu da belirtiliyor.
15) Fotoğraf 2017’de Kuzey Irak’a düzenlenen bir ziyarette çekildi
Enerji Bakanı Berat Albayrak, Eski Tarım Bakanı Mehdi Eker ve Mesut Barzani’nin de olduğu bir fotoğrafın Afrin Harekatı’ndan bir gün önce çekildiği iddia edildi.
Ancak fotoğrafın Afrin Harekatı’ndan bir gün önce çekildiği iddiası doğru değil. Fotoğrafın Adalet ve Kalkınma Partisi Diyarbakır Milletvekili Galip Ensarioğlu tarafından 8 Ocak 2017’de Twitter’da 9 Ocak 2017’de Facebook’ta paylaşıldığı görülebiliyor.
16) Video 2017 yılında Tunceli’deki bir operasyondan sonra çekilmişti
Sosyal medyada dolaşan ve Teyit’e bildirim olarak gönderilen bir videonun Afrin Operesyonu’ndan olduğu iddia edildi.
Ancak, videonun Afrin’den olduğu iddiası doğru değil. 26 Mart 2017’de YouTube’a yüklenen bir videoda görüntülerin Tunceli Kutudere mevkiinde öldürülen 25 PKK’lıya ait olduğu ifade ediliyor.
Milliyet Gazetesi tarafından 27 Mart 2017 tarihli bir haberde, görüntülerin öldürülen PKK’lılara ait olduğu ifade ediliyor.
Posta ve Yeni Şafak gibi haber sitelerinde ise videonun Afrin’de şehit olan Türk askerleri iddiasıyla paylaşılmasına karşılık, görüntülerin Tunceli’deki operasyonlarda çekildiğini belirtiyor.
17) Fotoğraf 2010 yılından beri internette
Sosyal medyada paylaşılan fotoğrafla, PYD’lilerin Kürt halkının ölümünden ABD’yi sorumlu tuttuğu ve bir ABD’li askeri vurarak öldürdüğünü gösterdiği iddia edildi.
Ancak fotoğrafın, PKK/PYD tarafından öldürülmüş bir Amerikan askerini gösterdiği iddiası doğru değil. Fotoğraf bir süredir internette dolaşımda. TimeTürk isimli site tarafından 23 Mayıs 2013’de yapılan ve Taliban’ın Afganistan’daki saldırısıyla ilgili bir haberde söz konusu fotoğrafa rastlanıyor.
Press Medya isimli site tarafından 15 Eylül 2012 tarihli bir haberde de söz konusu fotoğrafla karşılaşmak mümkün.
Son olarak fotoğrafın Irak’tan olduğu iddiasıyla 2010 yılında Documenting Reality isimli siteye yüklendiği görülebiliyor.
18) Video beş yıl önce LiveLeak’a yüklenmiş
TGRT Haber tarafından paylaşılan bir videonun, Türk askerinin YPG’li bir militanı kafasından vurduğunu gösterdiği iddia edildi.
Ancak videonun, “sniper” başlığıyla beş yıl önce video paylaşım sitesi LiveLeak’e yüklendiğini görmek mümkün. Yine 15 Mart 2013 tarihinde Suriye’den olduğu belirtilerek YouTube’a yüklenen videoda, Özgür Suriye Ordusu’ndan bir militanın Ebu Fadl Tugayı tarafından öldürüldüğü belirtiliyor.
19) Video bir süredir çeşitli iddialarla birlikte dolaşımda
Sosyal medyada paylaşılan bir videoda, TSK tarafından Afrin’de ele geçirilen bir deponun YPG tarafından revir olarak kullanıldığı iddia edildi. Video, Oda Tv, Hürriyet, Milliyet, Sabah, Yeni Akit ve Haberler.com gibi internet siteleri tarafından da haberleştirildi.
Ancak videonun, Afrin’de ele geçirilen ve YPG’ye ait olduğu belirtilen sığınağı gösterdiği iddiası doğru değil. Video bir süredir çeşitli iddialarla birlikte dolaşımda. Ocak ayının başlarında videonun “Kızıl Haç kutularında kara para bulunduğu iddiasıyla” kullanıcılar tarafından YouTube’a yüklendiğini görmek mümkün.
Kızıl Haç’ın, görüntülerin ortaya çıkmasından sonra 18 Ocak’ta bir açıklama yaparak, videonun son iki yıldır periyodik olarak internette dolaştığını belirttiği görülebiliyor. Kızıl Haç açıklamasında, videonun kullanıldığı iddialarla bir ilgisinin olmadığını ifade ederek, logosunun gayrimeşru olarak kullanılmasını kınamıştı.
Doğrulamacı Antoine Krempf de görüntülerin tam olarak nerede çekildiğinin bilinmediğini ancak videonun internette Brezilya’daki yolsuzluk görüntüleri ve ABD’nin yolsuzluğu teşvik etmek için Haiti’ye gönderdiği paralar olduğu iddiasıyla paylaşıldığını belirtiyor. Ayrıca görüntülerin Suriye ve Nijerya’dan olduğu iddiasıyla paylaşıldığını da görmek mümkün.
teyit.org konuyla ilgili olarak yayınladığı analizin tamamına buradan ulaşılabiliyor.
20) Video Erdoğan’ın 2017 yılındaki Tanzanya gezisinden
Sosyal medyada paylaşılan ve Teyit'e bildirim gönderilen bir videonun, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ı Afrin’de sekiz askerin hayatını kaybetmesinin ardından Tanzanya’da davul çaldığını gösterdiği iddia edildi.
Ancak videonun, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Afrin’de 8 askerin hayatını kaybetmesinden sonra Tanzanya’da davul çaldığını gösterdiği iddiası doğru değil.
Anadolu Ajansı’nın resmi YouTube sayfasında paylaştığı 23 Ocak 2017 tarihli videoda, Erdoğan’ın resmi ziyaret için gittiği ve Tanzaya’da Devlet Başkanı Magufuli ile karşılıklı “tamtam” adı verilen davullardan çaldığı belirtiliyor.
CNN Türk ve HaberTürk tarafından aynı tarihte YouTube’a yüklenen bir videoda da Erdoğan’ın davul çalarkenki görüntüleri yer alıyor.
Teyit'in konu hakkındaki analizin tamamına buradan ulaşmak mümkün.
21) Video, 2012’de Libya’daki savaş mezarlığına yapılan saldırıdan
Sosyal medyada ve Bercem TV gibi haber sitelerinde paylaşılan bir videoyla Afrin’de Özgür Suriye Ordusu (ÖSO) militanlarının Hristiyan mezarlığındaki mezar taşlarını yıkıp, parçaladığı iddia edildi. Video, Facebook’ta bin 500’den fazla paylaşım, 50 binden fazla görüntülenme aldı.
Ancak videonun Afrin’de ÖSO tarafından Hristiyanlara ait mezar taşlarının parçalandığını gösterdiği iddiası doğru değil. Video, 2012 yılında Libya’da Kaddafi karşıtı İslamcı grubun İngiliz Milletler Topluluğu Savaş Mezarlığı’ndaki mezar taşlarına yönelik saldırısına ait.
Videoda, otuza yakın silahlı militanın mezar taşlarına balyoz ve tekmelerle vurduğu görülüyor.
teyit.org’un iddia hakkındaki analizinin tamamına buradan ulaşabilirsiniz.
22) Video 2015 yılından
Sosyal medyada paylaşılan bir videonun, Afrin’de sürdürülen operasyonda YPG’ye destek vermek için bölgeye gönderilen ABD’li Delta Force Timleri’nin Afrin kırsalında yaşanan çatışmalardaki görüntüleri olduğu iddia edildi. Video, Facebook’ta Genç Stratejistler isimli sayfada 250 binden fazla görüntülenme aldı.
Ancak videonun Afrin’deki operasyona katılan Delta Force Timleri’ni gösterdiği iddiası doğru değil. Video, gazeteci Serdar Akinan’ın “4 Ekim 2015 tarihinde Fırat’ın kıyısında DAEŞ’e sıfır cephe noktasında rastladığım ABD’li askerler silahlı çatışmaya nasıl girdi.” açıklamasıyla 14 Şubat 2018’de YouTube’a yüklenmiş.
Videoda, “Şu an DAEŞ’ten bir ateş geldi işin komik tarafı Amerikalılar çatışıyorlar” denildiği de duyulabiliyor.
23) Video, 2017 yılında Hama’da gerçekleşen hava saldırılarından
Video, Türk güçlerinin Afrin’de sivillere yönelik hava saldırısı düzenlediğini gösterdiği iddia edilerek paylaşıldı. Dror Felier isimli hesap tarafından paylaşılan bu videoyu 7 binden fazla kişi paylaştı ve binden fazla kişi beğendi.
Ancak videonun Afrin’de sivillere yönelik hava saldırılarını gösterdiği iddiası doğru değil. Video, 2017 yılında gerçekleşen pek çok farklı hava saldırısından ve farklı tarihlerde çekilmiş videoların bir araya getirilmesinden oluşuyor.
Videonun içerisinde kullanılan görüntülerin bir kısmı YouTube’a 17 Nisan 2017 tarihinde yüklenen bir videodan. Mahmod Hanway isimli kullanıcı tarafından paylaşılan bu videoda Hama’nın kuzeyinde yer alan Latamna’ya düzenlenen hava saldırıları olduğu belirtiliyor.
Videodaki bir başka kısım ise yine aynı bölgedeki farklı bir videodan.
İddia videonun içerisinde yer alan mor renkteki Arapça yazının orijinal videoda da yer aldığını görebilmek mümkün. Mahmod Hanway YouTube ve Twitter’dan paylaştığı ve çoğunluğu Latamna’da çekilmiş videoları kendi logosu olduğunu belli etmek amacıyla her videosuna ekliyor. Videonun tamamında bu mor renkteki logo amacıyla yerleştirilmiş yazının bulunması da bize videonun Afrin’den olmadığını gösteren başka bir delil.
LiveLeak isimli video paylaşım sitesinde de aynı bölgeden çekilmiş videoları görmek mümkün.
Hanway’ın aynı bölgeden yayınladığı videoların tamamına buradan ulaşabilirsiniz.
24) Fotoğraf montaj
Afrin operasyonu sırasında sosyal medyada paylaşılan bir fotoğrafta, Türk askerlerinin önünden PKK’lıların silahla geçtiği iddia edildi. Paylaşım Takunya isimli Facebook sayfasında 4 binden fazla paylaşım, 4 bine yakın ise beğeni aldı.
Ancak fotoğrafta Türk askerlerinin yanından silahlarıyla geçtiği iddia edilen PKK’lılar montajlanmış. Sadece askerlerin olduğu fotoğraf 2011 yılında Kazan Vadisi’nde Türk ordusu tarafından düzenlenen operasyon sırasında çekilmiş.
Aynı tarihten başka fotoğraflara da rastlamak mümkün:
25) Video Mısır’dan olduğu belirtilerek 2017’de paylaşılmıştı
Sosyal medyada paylaşılan bir videonun Afrin’de saldırıda yaralanan insanları gösterdiği iddia edildi. Mem TV isimli Facebook sayfasında paylaşılan video, bin 500’den fazla paylaşım aldı ve 35 bine yakın görüntüleme aldı.
Ancak videonun Afrin’den olduğu iddiası doğru değil. Video Nisan 2017’de Mısır’da IŞİD tarafından kiliseye gerçekleştirilen bir saldırıda çekildiği iddia edilerek paylaşılmıştı. 9 Nisan 2017’de Mısır’daki iki yarı kiliseye yönelik saldırılarda en az 49 kişi hayatını kaybetmişti.
26) Haberdeki ifade bir açıklamanın alıntısıdan
Sosyal medyada bir ekran görüntüsü paylaşılarak Cumhuriyet gazetesinin haberinde “YPG güçlerimiz” dediği iddia edildi. Bir kullanıcı tarafından Facebook’ta yapılan paylaşım 9 binden fazla paylaşım aldı.
Ancak Cumhuriyet gazetesinin haberinde YPG güçlerimiz dediği iddiası doğru değil. Cumhuriyet gazetesinde yer alan haber, YPG Afrin Sözcüsü Rojhat Roj’un açıklamasının alıntısını gösteriyor. Haberin tamamı okunduğunda “YPG güçlerimiz” ifadesinin Afrin sözcüsü tarafından söylendiği anlaşılıyor.
