Rusya ile Ukrayna arasında devam eden savaşta bir ay geride kalırken tansiyon yeniden yükselmeye başladı. Rusya’nın çekildiği bölgelerde sivilleri katlettiğini gösteren fotoğraf ve videoalar yayılırken, Rusya Ukrayna’yı kamuoyunu yanıltmakla suçluyor ve sivil ölümlerini inkar ediyor.
Rusya ya da Rusya yanlılarının, çatışmanın başından beri savundukları bir argüman da Ukrayna’daki neo Nazi varlığı. Rusya, Ukrayna’ya askeri müdahalenin gerekçesini de böyle açıklamıştı. Rusya yanlıları, ülkede Nazi ideolojisinin sistematikliğini savunuyor ve Cumhurbaşkanı Zelenski’yi de itham ediyorlar.
Farklı zamanlarda paylaşılan bazı görsellerin de, Zelenski’yi Nazi sembolü demir haç işaretli giysiler giyerken gösterdiği öne sürüldü. Peki fotoğraflar ne anlatıyor?
Haç sembolü silahlı kuvvetlere ait
Tolga Özçelik’in paylaştığı fotoğrafın üzerinde dijital bir müdahale yok. Fotoğrafın üstünde yer alan kullanıcı adından bunun cumhurbaşkanının resmi Instagram hesabından alındığı anlaşılıyor. Hesaba gidip biraz aşağı indiğimizde görselin orijinalini buluyoruz.
Açıklamada, fotoğrafın Avrupa Konseyi Başkanı Charles Michel ile görüşme sırasında çekildiği söylenmiş. Fotoğrafın tarihi 9 Mart. Liderler Rusya’ya uygulanabilecek olası yaptırımlar, sivillerin güvenliği gibi konuları tartışmışlar. Zelenski aynı gün ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi ile yaptığı bir görüşme sırasında da aynı giysiyi giymiş.
Zelenski’nin başka zamanlarda paylaştığı başka fotoğraf ve videolarda da aynı sembolü taşıyan giysiler giydiği görülüyor. Birçok başka fotoğrafında da herhangi bir sembol taşımayan düz haki giysiler giymiş.
Peki Zelenski kamuoyunun gözü önünde ve düzenli olarak Nazi sembolleriyle görünüyor olabilir mi? Bu akla yatkın değil.
Nitekim sembolü araştırdığımızda, Ukrayna Silahlı Kuvvetleri’nin resmi sembolü olarak kullanıldığını görüyoruz. Ordunun resmi sosyal medya hesapları da aynı sembolü kullanıyor. Haç şeklindeki sembolün ortasında yer alan işaretin de, Büyük Vladimir'in arması olduğu açıklanmış. Nitekim iddia konusu fotoğraflarda da, sembolün merkezinde Nazi sembolü Swastika (gamalı haç) değil, bu arma olduğu görünüyor.
Sembol sanıldığından daha yaygın
Peki, özellikle Hristiyan inancının baskın olduğu coğrafyalarda halen yaygın olan haç sembolleri arasındaki farkları nasıl ayırabiliriz?
Haç sembolünün tarihi sandığımızdan çok daha eski ve işaretin kullanımı çok yaygın. Haça benzer bir sembol olan staurogram, İncil’in erken elyazmalarında, Yunanca haç kelimesini kısaltmak için kullanılmış. Haç 4. yüzyıldan itibaren ise Hıristiyan ikonografisine yerleşmiş. Bugün Avrupa’daki birçok ülkenin bayrağı, ordu flaması ya da madalyada halen yaygın olarak kullanılan bir simge.
Nazi rejimi de Hristiyan inancına bağlılıkla yakından ilgiliydi ve sık sık bu sembole başvurdu. “Demir haç” denen ve ortasında gamalı haç yer alan sembol de bunlardan biriydi. Bu sembol, “nefret sembolleri” arasında sayılıyor ve Zelenski’nin taşıdığı silahlı kuvvetlerininkinden grafik olarak epey farklı.
Demir haç, Almanya’da askeri alanda 19. yüzyıldan itibaren kullanılmaya başlamış, 1930’larda Nazi rejimi geleneksel madalyanın merkezine bir gamalı haç yerleştirmiş ve onu bir Nazi sembolüne dönüştürmüş. II. Dünya Savaşı'ndan beri ise, sadece neo Naziler ve ırkçılarca kullanılıyor.
Ukrayna’da Azok taburu başta olmak üzere ultra milliyetçi ya da ırkçı yapılanmalar olduğu biliniyor. Bunlar Rusya ile çatışmalarda aktif olarak yer alıyorlar ve zaman zaman Nazi sembolleri de kullanıyorlar. Ancak Zelenski’nin bugüne kadar ırkçı ya da Nazi yanlısı olarak nitelendirilebilecek bir açıklamasına rastlanmadı. Zelenski’nin seçildiği Servant of the People partisi ırkçı ya da Nazi değil; merkez liberal bir parti. Irkçı olarak nitelendirilebilecek aşırı sağ Svoboda partisi, 2019 parlamento seçimlerinde diğer ittifak üyeleriyle birlikte (Birleşik Milliyetçi Blok) ancak yüzde 2,3 oy alabildi.
AP ve Snopes ve Doğrula da konu hakkında incelemeler yayınladı.
