Sosyal medyada Zekiye Midyat’ın Türkiye’nin ilk kadın belediye başkanı olduğu iddia edildi. İddia uzun süredir dolaşımda.
Kadınlara seçme ve seçilme hakkı
Türkiye’de kadınlar, 1930 yılında belediye seçimlerine katılma, 1933 yılında muhtar seçme ve seçilme ve 1934 yılında da milletvekili seçme ve seçilme hakkını elde etti.
Kadınlara belediye seçimlerine katılma hakkını tanıyan 1580 sayılı ve 1930 tarihli kanuna göre, belediye seçimlerinde oy kullanmak ve aday olmak için gereken şartlar şöyle:
1580 sayılı ve 1930 tarihli Belediye Kanunu.
Belediyelerle ilgili olarak Cumhuriyet döneminde kabul edilen ilk yasal düzenleme, 1930 yılında uygulamaya konulan 1580 sayılı Belediye Kanunu. Bu kanun 2005 yılına kadar yürürlükte kalıyor. 2005 yılında kabul edilen 5393 sayılı Belediye Kanunu günümüzde hâlâ yürürlükte.
Yürürlükteki kanunun 3’üncü maddesine göre, belediye, “Belde sakinlerinin mahallî müşterek nitelikteki ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulan ve karar organı seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan, idarî ve malî özerkliğe sahip kamu tüzel kişisi” olarak tanımlanıyor.
Aynı madde, beldeyi, belediyesi bulunan yerleşim yeri olarak, mahalleyi ise belediye sınırları içinde, ihtiyaç ve öncelikleri benzer özellikler gösteren ve sakinleri arasında komşuluk ilişkisi bulunan idarî birimi olarak tanımlıyor.
Ancak 2012 yılında kabul edilen 6360 sayılı kanun kapsamında 14 yeni büyükşehir belediyesi daha kuruldu; büyükşehir belediye sınırları içerisinde bulunan tüm belde belediyeleri ve köy idareleri kapatıldı ve kendilerine en yakın noktada bulunan ilçe belediyelerinin mahalleleri konumuna getirildi. Bu değişiklikle birlikte Türkiye’deki en küçük yerel yönetim birimi belde belediyeleri değil ilçe belediyeleri oldu.
İlk kadın belediye başkanı Sadiye Ardahan
Türkiye’deki ilk kadın belediye başkanı sıfatı yerleşim birimine göre değişiyor. 2012’de yapılan değişiklik öncesi il, ilçe ve belde belediyeleri olarak farklı tarihlerde seçilmiş kadın belediye başkalarına ulaşabiliyoruz.
TBMM Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu tarafından hazırlanan "Türk Siyasi Tarihinde Kadın Portreleri" kitapçığına göre, Türkiye’nin ilk kadın belediye başkanı Sadiye Ardahan.
Ardahan, 1930 yılında Artvin’in Yusufeli ilçesine bağlı Kılıçkaya beldesinde belde belediye başkanlığına seçiliyor. Böylece Türkiye’nin ilk kadın belediye başkanı olarak Sadiye Ardahan kayıtlara geçiyor.
Prof. Dr. Reyhan Ayşen Wolff’un editörlüğü yaptığı Kadın Çalışmalarında Güncel Konular kitabından 1930-1932 tarihli belgelerde Sadiye Ardahan belediye başkanı olarak imzası ve kararları bulunduğuna ulaşıyoruz.
Kadın Çalışmalarında Güncel Konular kitabından alıntı.
Kadın Çalışmalarında Güncel Konular adlı kitaptan alınan belge.
Türkiye’nin ilk kadın il belediye başkanı ise 1950 yılında Mersin’den seçilen Müfide İlhan.
1957 yılında Mardin’in Midyat ilçesinden belediye başkanı seçilen Zekiye Midyat Türkiye’nin ilk kadın ilçe başkanı ve Midyat’ın ilk kadın belediye başkanı unvanını taşıyor. Yani Zekiye Midyat ilk kadın belediye başkanı olarak tanımlanmıyor.
Diğer taraftan Zekiye Midyat ile ilgili iddialar, oyuncu ve yönetmen Sermiyan Midyat’ın yazıp yönettiği Hükümet Kadın adlı filmle birlikte de gündeme gelmişti. Filmde babaannesi Zekiye Midyat’ın hayatını aktardığı öne sürülmüştü.
Filmin vizyona girmesinden sonra Sermiyan Midyat, filmde babaannesi Zekiye Midyat’ı ve ailesini küçük düşürdüğünü iddia eden ve kendisini tehdit eden amcası Ferit Dilaver Midyat’a “tehdit” suçlamasıyla dava açtı.
Sermiyan Midyat’ın kazandığı davada ifade veren amca Ferit Dilaver Midyat, “Sermiyan’ın babasının öz annesi ile benim öz annem farklıdır. Kendisi söz konusu filmde babaannesi tiplemesi ile sunduğu kişinin, babaannesi olduğunu söylüyor. Ancak bu doğru değildir. Filmde gerçekte beş dil bilen annemi okuma yazma bilmez, parmak basan bir kadın tiplemesi ile sundu” şeklinde konuşmuş. Amca Midyat’ın bu ifadesinden Zekiye Midyat’ın, Sermiyan Midyat’ın öz babaannesi olmadığını öğreniyoruz.
