Twitter’da vergi uzmanı Ozan Bingöl tarafından paylaşılan ve teyit.org’a ihbar olarak gönderilen bir tweet’e göre Türkiye’deki sigara firmalarının yerli tütün kullanım oranı 2003 ve 2017 yılları arasında yüzde 42’den yüzde 12’ye geriledi. Keza yerli üreticiyi koruyan tütün fonu da 2010 yılında kaldırıldı. Tweet, yaklaşık 2 bine yakın retweet, 4 binden fazla da beğeni aldı.
Türkiye’de mukim sigara firmalarının yerli tütün kullanımının 2003’ten 2017’ye kadarki süreçte yüzde 42’den yüzde 12’ye düştüğü ve yerli üreticiyi koruyan tütün fonunun kaldırıldığı iddiaları doğru. TAPDK’nın sağladığı birincil kaynaklar ve çeşitli ikincil kaynaklar da bu iddiaların gerçeği yansıttığını gösteriyor.
TAPDK, 2003-2017 arası sigara üretimine dair istatistikleri sitesinde yayınlıyor
4733 sayılı kanun uyarınca 2002 yılında kurulup 24 Aralık 2017 tarihli ve 696 sayılı kanun hükmünde kararname ile kapatılıp görev ve yetkileri Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’na bağlı Tütün ve Alkol Dairesi Başkanlığı’na devredilene kadar faaliyet gösteren Tütün ve Alkol Piyasası Denetleme Kurumu (TAPDK), tütün ve alkollü içki piyasasını regüle etmek üzere kurulmuş, idari ve mali özerkliğe sahip bir kamu tüzel kişisi idi. Tütün üretimi ve tüketimine dair çeşitli istatistikler, TAPDK’nın sitesinde halen yayınlanmakta.
Yayınlanan istatistiğe göre, Türkiye’de yerleşik sigara üretim firmalarının yerli tütün kullanım oranı, 2003 yılında yüzde 42,07 iken 2017 yılında bu oran yüzde 12,20’ye gerilemiş durumdaydı. Özellikle 2005 ve sonrasında yerli ve yabancı tütün arasındaki makasın gittikçe açıldığı görülüyor. Tütün Eksperleri Derneği’nin 2016 Raporu’nda da bu duruma dikkat çekilmekte ve Türkiye’nin özellikle 2010 sonrası tütün sektöründe “net ithalatçı” konumuna geçtiği belirtilmekte. Sigara üretiminde yıllara göre yerli ve yabancı tütün kullanımı oranlarındaki değişim aşağıdaki grafik üzerinde incelenebilir.
Avrupa Komisyonu’nun aleyhte görüş bildirdiği tütün fonu da kaldırıldı
Tütün fonu, yerli tütünün desteklenmesi amacıyla 3 Haziran 1986 tarihli ve 3291 sayılı kanun tarafından yürürlüğe konulmuş olup tütün mamullerinden alınmakta ve dolayısıyla yerli tütün üreticisini uluslararası piyasaya karşı avantajlı kılmaktaydı. Avrupa Birliği’nin yürütme organı sayılabilecek Avrupa Komisyonu’nun 2008 Türkiye İlerleme Raporu’nun 58. sayfasında ise bu fon, “vergilendirme” başlığı altında, ayrımcı olarak nitelenmiş ve üyelik müzakerelerinde bu başlık altında ilerleme kaydedilecekse ayrımcı vergilendirme pratiklerinin kaldırılmasının kilit nokta teşkil ettiği belirtilmişti.
2009/15685 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’nın 1. maddesi ile işlenmiş tütün mamulleri için söz konusu fon yürürlükten kaldırıldı. Buna ek olarak, Türkiye hükümeti, diğer tütün ürünleri için alınan ton başına 3 bin dolar tutarındaki fonu da 2018 sonuna kadar aşamalı biçimde kaldıracağını taahhüt etmişti. Nitekim 1 Ocak 2018 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan 2017/11176 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile bu tutar, senede ton başına 300 dolardan 150 dolara düşürüldü. 2018 sonunda ise fon tamamen kaldırılmış olacak.
