Covid-19 salgınının görüldüğü hemen her ülkeden hastalığın tedavisine ilişkin bir iddia geliyor. Tayland, Avustralya gibi ülkelerden sonra, Fransa Marsilya Üniversitesi Akdeniz Enfeksiyon Enstitüsü de yapılan testlerde sıtmanın önlenmesi ve tedavisinde kullanılan klorokin adlı ilacın etkili olduğunu iddia etti. ABD Başkanı Donald Trump da iddiaya 19 Mart 2020 tarihinde yaptığı açıklamayla destek verdi. Elon Musk sosyal medyada klorokinin önleyici olarak düşünülebileceğini savundu.
Ancak, sıtma tedavisinde kullanılan klorokinin, Covid-19'un tedavisindeki etkisine ilişkin projeksiyonlar olsa da iyileştirici etkisi olduğunu söyleyecek yeterli bilgiye sahip değiliz. Ayrıca, Dünya Sağlık Örgütü tarafından da belirtildiği gibi ilaç, test aşamasında.
Klorokin Covid-19 tedavisinde halen test ediliyor
Klorokin, sıtma tedavisinde kullanılan bir ilaç. İlacın Covid-19 tedavisinde denenen ilaçlar arasında olduğu Dünya Sağlık Örgütü’nün ilgili tablosunda yer alıyor. Fransa’da iddiayı ortaya atan isim olan Profesör Didier Raoult’un, ilacın Covid-19’u iyileştirdiği şeklindeki ifadeleri, Fransız Libération gazetesinin doğrulama ekibi tarafından 28 Şubat 2020 tarihinde incelenmiş. Analizde Fransa Sağlık Bakanlığı’nın klorokinin hastalığa bir etkisinin olmadığı açıklaması yer alıyor. Ayrıca konu, bulaşıcı hastalıklar uzmanı doktor Alexandre Bleibtreu’na da sorulmuş ve Bleibtreu çalışmaların halen yetersiz olduğunu belirtmiş.
İlginizi çekebilir: Covid-19 aşısı ve tedavisine ilişkin iddialar
Dünya Sağlık Örgütü’nün test tablosunda yer alması da, ilacınhenüz kesin bir tedavi olmadığını gösteriyor. Dünya Sağlık Örgütü Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus, 18 Mart 2020’de yaptığı açıklamada, halihazırda diğer hastalıklar için kullanılan lisanslı dört ilaç veya ilaç kombinasyonunun test edileceğini ifade etmişti. Listede klorokin de vardı.
İlaçla ilgili bazı akademik çalışmalar da var. Sciencedirect’te yer alan makalede laboratuvar ortamında yapılan çalışmalarda ilacın Covid-19’un kopyalarında etkili olduğu görülmüş. Çin’de de benzer çalışmalar yapılmış ve ilacın kullanıldığı hastalarda olumlu etkiler görüldüğü raporlanmış. Yapılan bir başka çalışmada test ilaçlarının Covid-19’a karşı gösterdiği aktiviteler gösterilmiş. Ancak Çin’de yapılan hariç, diğer tüm denemeler laboratuvar ortamında gerçekleşmiş. Yani ilaç halen yeteri kadar denenmedi.
FDA, Trump’ın klorokin iddiasını yalanladı
19 Mart 2020 tarihinde klorokinin tedavi sürecinde kullanımına ilişkin Donald Trump da bir açıklama yaptı. Trump, Covid-19’un tedavisi için klorokinin kullanımının ABD Gıda ve İlaç İdaresi (FDA) tarafından onayladığını söylemişti. Ancak Gıda ve İlaç İdaresi iddiayı kısa süre sonra yalanladı. Kurum, klorokinin sıtma tedavisi için zaten onaylı olduğunu, ancak Covid-19’da etkisiyle ilgili çalışmaların devam ettiğini söylüyor.
Klorokine ilişkin geçtiğimiz aylarda da benzer bir iddia gündeme gelmişti. Nijerya’da 12 binden fazla Covid-19 teşhisi konmuş, hastaların bu ilaçla tedavi edildiği söylenmişti. Ancak iddia, AFP Fact-Check ekibi tarafından yanlışlanmış ve o dönemde de ilacın test aşamasında olduğu belirtilmişti.
Sıtma viral ya da bakteriyel değil, plasmodium adlı bir parazitin yol açtığı bir hastalık. Tropik ve subtropik coğrafyalarda yaygın; sivrisinek ısırıklarıyla bulaşıyor. Klorokin aslında bir antiviral değil, ancak antiviral etkileri olabileceği bir süredir biliniyor.
Sonuç olarak klorokinin Covid-19 tedavisinde işe yararlılığı halen test aşamasında. Şu an bazı ülkeler tarafından deneniyor olsa da ilacın uygun bir tedavi olup olmayacağı, yeterli çalışma yapıldıktan sonra söylenebilecek.
İDDİA: Plaquenil adlı ilaç, Covid-19’un tedavisinde yüzde 100 tatmin edici sonuçlar veriyor. (Yanlış)
Sosyal medyada Plaquenil adlı ilacın Covid-19’un tedavisinde tamamen iyileştirici olduğu iddia edildi. Sanofi adlı şirketin ilaçtan yüzde 100 sonuç aldığı ve ilacı 300 binden fazla hasta için tavsiye ettiği öne sürülürken, ilacın uygun dozu ve nasıl kullanılacağıyla ilgili detaylar da paylaşıldı.
Ancak bu iddia da doğru değil. Plaquenil yani hidroksiklorokin, tıpkı klorokin gibi sıtma hastalığının ve romatoid artrit olarak bilinen eklem iltihabı hastalığının tedavisinde kullanılan bir ilaç. Yine klorokin gibi hidroksiklorokin de Çin’de hastalar üzerinde deneniyor, ancak bu denemelerin kesin bir sonucu yok.
Hidroksiklorokin Covid-19 tedavisi için test ediliyor
Klorokin gibi sıtma hastalığının tedavisinde kullanılan hidroksiklorokin de Dünya Sağlık Örgütü’nün denendiğini bildirdiği ilaçlar arasında yer alıyor. İlacın, Çin’de Covid-19’un tedavisinde kullanıldığı ve bu nedenle tüm dünyada benzer denemelerin yapıldığı da biliniyor.
AFP, Sanofi adlı Fransız ilaç şirketinin laboratuvar sözcüsüyle görüşmüş ve sözcü, umut verici bazı testler yapıldığını söylemiş. Ancak iddia edildiği gibi “yüzde 100 tatmin edici sonuçlar” elde edildiği gibi bir bilgi yok. Yetkili, ellerinde gerektiğinde kullanılabilecek ve 300 bin hastaya yetecek dozda ilaç bulunduğunu söylemiş. Ayrıca sözcü, sonuçları doğrulamak için Fransız sağlık yetkilileriyle çalışmaya hazır olduklarını da dile getirmiş. 19 Mart 2020 tarihinde resmi sosyal medya hesaplarından da benzer bir açıklama yapılmış.
KLİMİK: "Çalışmalar sınırlı"
Konuyla ilgili Türk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği (KLİMİK) de bir açıklama yaptı. Açıklamada klorokin ve hidroksiklorokinin Covid-19 için bazı çalışmalarda kullanıldığı ancak bu çalışmaların oldukça sınırlı olduğu ifade ediliyor. KLİMİK ilacın henüz hastalık gelişmeden kullanılabileceğine yönelik bir araştırma olmadığını, bu nedenle önleyici tedavi olarak kullanılmaması gerektiğini de belirtiyor.
Hidroksiklorokinin çalışmasına dair bazı kaygı verici metodolojik hataların olduğunu nörobilim ve genetik uzmanı Çağhan Kızıl da belirtiyor. Şu an yapılan çalışmalarla ilacı tedavi edici olarak sunmanın da doğru olmayacağı görüşünde.
İddia sosyal medyada ve haber sitelerinde yayılınca, ilacın tükenebileceği endişesi de doğdu. 21 Mart 2020 tarihinde Sağlık Bakanlığı'ndan eczanelere ilaçla ilgili bir bilgilendirme yapıldı. Bu bilgiye göre ilaç, raporlu hastalara reçete ve raporlarının sisteme kaydedilmesi koşuluyla verilebilecek. Sağlık Bakanı'nın açıklamasına göre ilaç, Covid-19'un tedavisi için de denenmeye başlandı.
Bilinçsiz kullanılabilecek bu ilacın ciddi alerjik reaksiyonlar başta olmak üzere ciddi yan etkileri de var. Bulantı, kusma baş dönmesi gibi yan etkiler de yaşanabilir. Varsa, kullanılan diğer ilaçlarla etkileşime de girebilir ve yan etkiler ağırlaşabilir. Bu nedenle tüm bu ilaçların doktor kontrolünde kullanılması şart.
Sonuç olarak iddiada yer alan ilaç halen Covid-19 tedavisinde deneniyor ve yüzde 100 iyileştirici bir sonuç elde edilmiş değil. Doktorunuz tarafından önerilmeyen ve kullanımı kontrol edilmeyen hiçbir ilacı Covid-19’un şifası olarak görmeyin ve kullanmayın.
